Cách đây 60 năm ngày 19/8/1954, Bộ Quốc phòng - Tổng tư lệnh QĐNDViệt Nam ra quyết định thành lập Đại đoàn 305 Liên khu 5, nhân dịp kỷ niệm lần thứ 9 Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9/1954. Tại sân vận động xã Nghĩa Kỳ, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 305 đã tổ chức lễ ra mắt, tổ chức duyệt binh và diễu hành trước hàng vạn cán bộ, chiến sĩ và nhân dân địa phương.
Tiền thân Sư đoàn 305 là các lực lượng vũ trang Liên khu 5, tiền thân là đội du kích Ba Tơ. Khi chuẩn bị tổng khởi nghĩa tháng 8/1945, lực lượng vũ trang Liên khu 5 được phát triển rộng rãi, là lực lượng quân sự địa phương các tỉnh Liên khu 5 và các đội quân Nam tiến.
Vừa chiến đấu vừa xây dựng trưởng thành, trên địa bàn liên khu 5 ở cấp huyện có trung đội, đại đội bộ đội địa phương, cấp tỉnh có đội độc lập và phát triển lên cấp tiểu đoàn, ở liên khu có tiểu đoàn độc lập và nhiều trung đoàn cơ động mạnh. Đi đôi với phát triển lực lượng, trang bị cho bộ đội từng bước được cải tiến, kỹ chiến thuật ngày càng trưởng thành. Các binh chủng được hình thành như: đặc công, pháo binh, công binh, thông tin, trinh sát. Các lực lượng vũ trang Liên khu 5 hiệp đồng tác chiến đã mở nhiều chiến dịch lớn trên các hướng chiến trường của quân khu. Suốt 9 năm đánh Pháp, các lực lượng vũ trang liên khu đã tiêu diệt 28.471 tên địch, thu 7.592 súng các loại, 400 tấn gạo, 2.400 viên đạn pháo cối, 273 xe tăng, 854 xe quân sự, phá hủy hàng trăm tấn vũ khí, 8 đầu máy, 57 toa xe lửa, 6 máy bay, đốt cháy 6 triệu lít xăng, phá hủy 7 kho xăng, san bằng 182 đồn địch như trận Gò Phật, Đồn Bà Rắng, Non Trước, Ái Nghĩa, Cầu Chiều. Đánh giao thông trên đường 104, diệt và bắt sống hàng trăm tên địch, trong đó có nhiều tên lính Âu - Phi, đốt cháy nhiều xe quân sự. Đặc biệt chiến dịch Đông Xuân 1953-1954 các trung đoàn chủ lực của Liên khu 5 đã trút bão lửa vào chiến trường Tây Nguyên như đêm 27 tháng Giêng quân ta đồng loạt tấn công san bằng các cứ điểm quan trọng như: Mang Đen, Mang Bút, Koong Rẫy, Đắk Tô, Đắk Xuốt, Đắk Pếch, cắt đứt đường 14 cô lập địch về Pleiku, giải phóng thị xã Kon Tum và giải phóng hơn 2 vạn dân. Tiếp đó đánh tiêu diệt và bắt sống toàn bộ Binh đoàn Gêm-xăng 100 tinh nhuệ nhất của địch vừa ở chiến trường Triều Tiên về trên đường 19.
Đặc biệt, lực lượng vũ trang Liên khu 5 đã anh dũng đánh bại chiến dịch Át-lăng - cuộc hành quân quy mô lớn chưa từng có của quân đội Pháp ở chiến trường Khu 5 đã trực tiếp chia lửa cho chiến dịch Điên Biên Phủ lịch sử giành toàn thắng, buộc thực dân Pháp phải ký Hiệp định Giơnevơ công nhận chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam, Lào và Campuchia. Hòa bình được lập lại trên toàn cõi Đông Dương - miền Bắc từ vĩ tuyến 17 trở ra được hoàn toàn giải phóng. Để thực hiện Hiệp định Giơnevơ các lực lượng vũ trang Liên khu 5 chuẩn bị tập kết ra Bắc.
Sư đoàn 305 được thành lập trên cơ sở tập kết các trung đoàn 108, 96, 210, Trung đoàn pháo binh 954 (sau đó đổi tên thành Trung đoàn 44). Đến 15/10/1954, Sư đoàn 305 được tập kết trước ra Bắc, lên cửa Sầm Sơn (Thanh Hóa) và cửa Hội (Nghệ An). Sau học tập cải cách ruộng đất, làm nhiệm vụ chống cưỡng ép di cư, Sư đoàn 305 chuyển sang đóng quân ở Nam Định (Thái Bình) chuẩn bị huấn luyện. Đến cuối năm 1956, sư đoàn chuyển về Phú Thọ tập trung huấn luyện và xây dựng kinh tế, chuẩn bị tham gia trở về miền Nam chiến đấu và làm nhiệm vụ quốc tế.
Năm 1958, lực lượng chính của Sư đoàn tham gia xây dựng công trình Đại thủy nông Bắc Hưng Hải. Sau đó, một bộ phận sư đoàn tham gia xây dựng Khu công nghiệp Việt Trì, nông trường Vân Lĩnh, Đòn Vàng. Giữa năm 1958, khi có Nghị quyết 15 của Trung ương về cách mạng miền Nam, thì số đông cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 305 được giao nhiệm vụ mở đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh lịch sử, con đường chiến lược huyền thoại chi viện sức người sức của cho cách mạng miền Nam, làm cơ sở ban đầu cho Binh đoàn 559. Đầu năm 1959, Sư đoàn 305 tổ chức tiễn Tiểu đoàn 19 vào chiến trường miền Nam chiến đấu. Lực lượng còn lại thành lập lữ đoàn dù đầu tiên của quân đội (vẫn lấy tên Lữ đoàn dù 305) lập công xuất sắc. Sau đó theo yêu cầu của chiến trường, cấp trên chuyển toàn bộ lữ đoàn dù thành binh chủng đặc công.
Nhìn lại chặng đường 9 năm gian khổ chống Pháp, thời kỳ khôi phục phát triển kinh tế miền Bắc, với hơn 20 năm kiên cường chống Mỹ ác liệt để giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc, cán bộ và chiến sĩ Sư đoàn 305 - những đứa con thân yêu của đồng bào Liên khu 5, của Phú Yên ruột thịt được nhân dân đùm bọc nuôi dưỡng che chở. Cán bộ chiến sĩ Sư đoàn 305 luôn phát huy truyền thống quân đội anh hùng của Ba Tơ quật khởi, với tinh thần quyết chiến, quyết thắng. Đâu có giặc là ta cứ đi. Trong kháng chiến chống Pháp, anh dũng kiên cường, lấy yếu đánh mạnh, vừa đánh vừa xây dựng và trưởng thành. Trong kháng chiến chống Mỹ, binh chủng dù và bộ đội đặc công đã mưu trí, dũng cảm, sáng tạo, xuất quân nhập thần, bám thắt lưng địch mà đánh, đánh mạnh, đánh trúng làm cho quân thù nghe tên bộ đội đặc công là kinh hồn, bạt vía. Cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 305 trên khắp chiến trường phối hợp cùng thực hiện thắng lợi chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử - giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, đưa giang sơn về một mối và tiến lên CNXH, góp phần phục vụ đắc lực công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nhìn lại chặng đường 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Sư đoàn 305, người con thân yêu Liên khu 5 của Phú Yên ruột thịt, chúng ta bùi ngùi xúc động ôn lại truyền thống vẻ vang và tưởng nhớ những đồng chí đã anh dũng hy sinh.
Chúng ta ghi nhận và tôn vinh công trạng trên 10.000 cán bộ chiến sĩ Sư đoàn 305, trong đó có gần 3.000 cán bộ, đảng viên ưu tú của sư đoàn đã anh dũng chiến đấu lập công xuất sắc, được Nhà nước tặng thưởng nhiều huân chương cao quý và phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Chúng ta ghi nhớ các đồng chí chỉ huy trưởng tài ba của sư đoàn như đồng chí Nguyễn Đôn, Nguyễn Bá Phát, Võ Thứ, Giáp Văn Cương, Nguyễn Minh Châu, Hà Vi Tùng, Phan Hàm, Phạm Duy Minh, Nguyễn Trọng Xuyên, Nguyễn Chí Điềm, Phạm Khá, Phạm Dược. Các đồng chí chính ủy: Nguyễn Quyết, Nguyễn Đường, Nguyễn Linh, Nguyễn Nam Khánh, Nguyễn Hữu Thành, Lê Đình Yên, Nguyễn An Trường, Võ Cứ, Nguyễn Lợi, Nguyễn Trinh Anh, Lê Tư.
Hôm nay, chúng ta lần đầu tiên kỷ niệm Ngày truyền thống Sư đoàn 305 thiếu vắng Đại tướng Võ Nguyên Giáp - người anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam - người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, vị đại tướng tài ba văn võ song toàn, người anh hùng dân tộc được thế giới tôn vinh là vị tướng tài, kiệt xuất mọi thời đại đã chỉ huy đánh thắng hai đế quốc to là Pháp và Mỹ.
Chúng ta ghi lòng tạc dạ mệnh lệnh mạnh mẽ, quyết đoán của Đại tướng trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử “Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa - Tranh thủ từng giờ, từng phút xốc tới mặt trận giải phóng miền Nam - Quyết chiến thắng”, cán bộ chiến sĩ Sư đoàn 305 nhớ mãi lời huấn thị dặn dò của Đại tướng khi đến thăm sư đoàn tại Thanh Hóa năm 1955 khi sư đoàn vừa đặt chân lên đất Bắc. Trên các mặt trận, Sư đoàn 305 đã cùng quân và dân cả nước anh dũng chiến đấu, thực hiện trọn vẹn lời dặn và mong ước của Bác Hồ “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào - Bắc Nam sum họp, xuân nào vui hơn”.
Phát huy truyền thống Bộ đội Cụ Hồ, các cựu chiến binh Sư đoàn 305 trở về đời thường đã góp phần xây dựng địa phương, động viên con cháu và giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ để nối bước cha ông bảo vệ và xây dựng Tổ quốc Việt Nam XHCN, bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc trong tình hình mới.
Chúng ta tự hào và tin tưởng thế hệ trẻ của Sư đoàn 305 hiện nay sẽ làm tròn sứ mệnh lịch sử của lớp người đi trước để lại, thực hiện trọn vẹn lời dạy của Bác Hồ kính yêu: “Quân đội ta trung với Đảng - hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng.
NGUYỄN ĐẮC TẤN
TT Ban liên lạc Sư đoàn 305 tại Phú Yên
