Sở hữu hơn 500 hiện vật đồ cổ, chủ yếu với hai dòng chính gồm đồ sứ men lam (còn gọi đồ lam Huế) và gốm Quảng Đức, ông Đoàn Phước Thuận (SN 1953) trú tại TP Tuy Hòa là một trong những người được giới nghiên cứu, sưu tầm chơi cổ vật cả nước chú ý đến. Ông Thuận cũng đã từng hiến tặng nhiều hiện vật quý hiếm của mình cho một số bảo tàng trong cả nước.

Ông Thuận với chiếc gương đồng thời xưa - Ảnh: ĐÀO TẤN TRỰC

Đoàn Phước Thuận là một võ sư Vovinam nổi tiếng của Phú Yên. Thế nhưng người trong và ngoài tỉnh lại còn biết đến ông với một cái tên khác, ông Thuận đồ cổ. Sở dĩ có được cơ duyên, lòng đam mê thú chơi này, Đoàn Phước Thuận đã thừa hưởng, tiếp nối, lưu giữ những hiện vật mà ông nội và cha mình để lại. Ông cho biết: “Ngày trước, ông nội và cha tôi cũng rất mê sưu tầm đồ cổ. Cho nên từ nhỏ tôi đã làm quen và nhận biết được một số cổ vật quý. Sau này “gia tài” đó được ông nội và cha giao lại hết cho tôi”. Có một xuất phát điểm tốt như vậy nhưng mãi lo làm ăn, đến năm 1990, Thuận mới chính thức “vào nghề”. Từ đó đến nay, ông đi khắp nơi, dày công sưu tầm, học hỏi kiến thức về thú chơi này. Ông Thuận sẵn sàng mua tất cả những hiện vật từ đồ lam Huế, sứ Tàu; gốm Gò Sành, Chămpa, Quảng Đức; kể cả đối liễn, sắc phong của các triều đại phong kiến.

Hiện nay, ông Thuận đang sở hữu một gia tài cổ vật đủ các chủng loại. Tuy nhiên, trong căn nhà 3 tầng của mình, ông thiết kế như một bảo tàng tư nhân để trưng bày hai dòng gốm chính mà ông quan tâm và sở hữu nhiều nhất là đồ lam Huế xanh trắng và gốm Quảng Đức. Để có được một bộ sưu tập đồ men lam Huế xanh trắng nhiều như vậy, ngoài đi mua của người dân, ông còn trao đổi, chuyển nhượng những món đồ Chămpa, đồ Tàu của mình cho các nhà sưu tập khác để làm giàu cho những món đồ lam Huế của mình. Chính vậy mà mỗi ngày sản phẩm của ông càng phong phú về số lượng, kiểu dáng, chủng loại.

Đến nhà ông Thuận, đi chỗ nào cũng thấy ông trưng đồ cổ. Nhiều nhất là đồ men lam Huế. Đoàn Phước Thuận cho biết: “Bộ sưu tập đồ lam Huế của tôi có đủ các dòng từ ngự dụng, quan dụng và dân dụng; có dòng đồ thời Lê - Trịnh và cả đồ thời chúa Nguyễn Phúc Chu đến thời Tây Sơn”. Riêng dòng đồ triều Nguyễn, ông sở hữu “đủ bộ” các vật từ thời Gia Long đến đời Khải Định. Nhiều, đầy đủ nhất là các chén, dĩa, tô, bình, bộ tách trà. Trên các món đồ này hầu như có ký hiệu riêng, một số hiện vật có vẽ hình mai hạc, đề thơ Nôm. Cũng theo ông Thuận: “Một số nhà nghiên cứu cổ vật đến tham quan, đánh giá rằng: chiếc gương đồng thời xưa tôi đang sở hữu cũng quý nhưng quý nhất là chiếc dĩa trà có hai câu thơ Nôm viết theo thể bát lục là món đồ mai hạc độc nhất ở Việt Nam”. Câu thơ Nôm xuất hiện nhiều nhất trên các hiện vật ông Thuận đang sở hữu tạm dịch là: “Nghêu ngao vui thú yên hà/ Mai là bạn cũ hạc là người quen”.

Đó là ý kiến của một số nhà nghiên cứu, còn theo ông Thuận, hiện vật được bản thân ông coi trọng và quý nhất trong “gia tài” đồ cổ của mình chính là bộ bình tách uống trà có tên Châu phu tử gia huấn, gồm một khay đựng có khung viền thiết kế hoa văn, một bình trà và sáu chén có nhiều chữ xanh viết trên nền men trắng. Hiện vật này được ông sưu tầm khá lâu và cất kỹ trong ngăn tủ để chính giữa nhà. Ông Nguyễn Phước Hải Trung, Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế đã tạm dịch nghĩa từ bộ tách trà này như sau: Phụ chi sở quý giã từ dã/ Tử chi sở quý giã hiếu dã/ Quân chi sở quý giã nhơn dã/ Thần chi sở quý giã trung dã…

Trong căn phòng trưng bày của mình, có một cuốn sổ mà ông Thuận lưu lại bút tích của nhiều người đã từng đến đây tham quan. Trong đó, đáng chú ý nhất là những nhân vật nổi tiếng như: GS Trần Quốc Vượng, GS Phan Huy Lê; GS Đinh Xuân Lâm, nhà sử học Dương Trung Quốc và một số nhà nghiên cứu đến từ các nước Pháp, Đức…

Ông Thuận với bộ bình tách uống trà có tên Châu phu tử gia huấn - Ảnh: ĐÀO TẤN TRỰC

Sở hữu nhiều cổ vật quý nhưng theo Đoàn Phước Thuận, nghề chơi này vừa công phu vừa có cái khó riêng. Công phu chừng nào thì biết rồi, còn cái khó nhất với ông hiện nay là kiến thức về lĩnh vực này có giới hạn, phải nhờ nhiều anh em khác. Nhiều lúc đã giữ vật trong tay nhưng mình chưa xác định kịp giá trị, vì thế để mất nhiều đồ quý.

Tuy có nhiều cái khó như vậy, ông Thuận không chỉ sưu tầm tập hợp mà từ trước đến nay ông đã hiến tặng nhiều hiện vật có giá trị cho các bảo tàng trong cả nước. Ông đã hai lần tặng cổ vật cho Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế. Ngày 13/7/2004, ông tặng một bộ chén trà sứ ký kiểu, gồm 4 tách uống trà có hiệu đề Nội Phủ, 4 đĩa sứ và 1 khay gỗ mun cổ chạm lộng hoa văn lá cúc. Đến ngày 11/8/2008, một lần nữa ông tặng cho bảo tàng này bốn sắc phong thuộc các đời vua Thiệu Trị, Tự Đức, Duy Tân và Khải Định. Theo ông Thuận: “Bộ sắc phong này tôi mua lại của một người ngoài Hà Nội. Nhiều người hỏi tôi mua lại với số tiền kha khá nhưng tôi không bán mà quyết định tặng lại nơi gốc của chúng để được bảo quản tốt hơn”.

Tại tỉnh nhà, ông Thuận cũng đã từng tặng cho Bảo tàng Phú Yên 4 con dấu bằng đồng thời xưa có giá trị lịch sử, khoảng 5-6kg đồng tiền cổ. Đặc biệt, nhân dịp thành lập Câu lạc bộ UNESCO Nghiên cứu và sưu tầm cổ vật Phú Yên ngày 23/11/2007, ông Thuận còn tặng cho Bảo tàng tỉnh một chiếc bình vòi bằng đất từ thời Chămpa có niên đại trong khoảng thế kỷ IX đến thế kỷ XII được vớt lên từ lòng sông Ba.

Bên cạnh đó, Đoàn Phước Thuận còn nhận được bằng khen của UBND tỉnh Phú Thọ vì đã có thành tích tham gia hiến tặng nhiều hiện vật có giá trị cho Bảo tàng Hùng Vương năm 2010. Ông cũng đã tặng cho Bảo tàng Phạm Văn Đồng (Quảng Ngãi) một hiện vật có tên Lư song trầm có giá trị.

Nói về điều này, ông Thuận bộc bạch: “Nghề chơi công phu nhưng không vì thế mà mình độc quyền tất cả. Việc tặng hiện vật cho các bảo tàng làm cho người ta biết đến nó nhiều hơn. Hơn nữa, các hiện vật đó được “cất giữ” đúng nơi, không sợ thất lạc”.

Là Chủ tịch của CLB UNESCO Nghiên cứu và sưu tầm cổ vật Phú Yên, ông Đoàn Phước Thuận đã có những việc làm đáng trân trọng. Đánh giá việc làm thầm lặng của ông Thuận, GS Thomas Ulbrich trong cuốn sổ lưu bút đã ghi: “Ông Đoàn Phước Thuận đã đóng góp cho việc bảo tồn di sản văn hóa ở đất nước ông và tôi mong ông ấy sẽ đào sâu thêm kiến thức của mình và sưu tập thành công hơn nữa”.