Tuổi thơ tôi gắn liền với chái bếp quê, với vất vả nhọc nhằn của mẹ, với khói rơm hăng hắc cay nồng. Nơi đó là “giang sơn” của mẹ, có đủ đói no cay đắng ngọt bùi. Ngày tôi chưa sinh ra, mẹ đã ngồi nơi này, đã tất bật với công việc nội trợ của mình. Từ khuya khoắt mẹ thức dậy thổi cơm, nấu nước lo bữa sáng cho cả nhà trước lúc ra đồng.

Ngày ấy tôi còn bé lắm nhưng sẽ thức, chỉ cần một tiếng động nhỏ là tôi tỉnh ngủ. Trụt xuống đất, lao nhanh ra chái bếp tìm mẹ. Những lúc ấy mẹ ôm tôi vào lòng vỗ về: “Trời rét căm căm thế này con dậy sớm làm gì, vào ngủ tiếp đi”.

Lớn hơn một chút, tôi thường phụ mẹ lặt rau, lau chén bát. Khi mẹ có việc phải ra đồng sớm tôi thay mẹ cho heo gà ăn, dọn dẹp gian bếp cho sạch sẽ, gọn gàng. Đó cũng là chỗ tôi biết bện rơm thành con cúi để đun, bện càng chặt thì rơm càng cháy lâu. Biết vùi khoai, nướng ngô bằng lửa rơm. Ngô nướng lửa rơm phải để lại vài ba lớp vỏ lụa, khi lớp vỏ lụa này cháy hết cũng là lúc hạt ngô đã chín vàng.

Rơm cháy xong cho nhiều tro, tro rơm bón cây trồng rất tốt. Mẹ tôi dùng thùng thiếc loại hai mươi lít đựng chúng, khi nào đầy mẹ nhờ cha đem ủ vào hố phân xanh.

Những ngày đông giá, gia đình tôi thường quây quần bên bếp lửa, rang ngô hay làm một món gì đó để ăn. Thức ăn trong những ngày này thường là món rang, món nóng, món cay để cơ thể có đủ năng lượng chống chọi với cái lạnh thấu xương khi phải đi ra bên ngoài.

Chái bếp đã gắn liền với tôi từ thuở lọt lòng mẹ cho tới ngày tôi về thành phố định cư. Suốt quãng thời gian dài đó có biết bao nhiêu kỷ niệm vui buồn đã đến với tôi, cho tôi những kinh nghiệm quý báu để làm tròn phận sự của người vợ, người mẹ.

Bây giờ, không còn nhiều gia đình quê đun bếp rơm, bếp củi. Bếp gas, biogas đã giải phóng người phụ nữ khỏi sự lem luốc, bụi bặm của khói rơm, của nhọ nồi. Tiện nghi của cuộc sống văn minh hiện đại đang len lỏi vào từng ngõ ngách xóm thôn, người phụ nữ quê sẽ không còn phải đầu tắt mặt tối như trước. Họ đang được ăn ngon, mặc đẹp, thưởng thức những chương trình ca múa nhạc hấp dẫn mà khoa học công nghệ đem lại.

Nhớ về mẹ, về quê, người ta luôn hoài niệm về quá khứ. Tôi cũng vậy. Quê trong tôi là bức tranh thủy mặc thật đẹp và yên bình. Ở đó có căn nhà tranh tre nứa lá của mẹ tôi. Dẫu ở xa nhưng tôi luôn hướng về quê, về mẹ, về chái bếp đen đủi nhưng rất thân thương với mình mà có lẽ suốt cuộc đời tôi không thể nào quên.

LÝ THỊ MINH CHÂU