Tháp Bà Ponagar là một quần thể gồm nhiều tòa tháp tọa lạc trên đồi bên cạnh cầu Xóm Bóng và cửa sông Cái thuộc phường Vĩnh Phước, TP Nha Trang (Khánh Hòa). Nơi đây thờ Nữ thần Ponagar (Người mẹ xứ sở của dân tộc Chămpa) và cũng là Thiên Y Thánh mẫu của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Múa Chăm dưới chân Tháp Bà Ponagar - Ảnh: T.QUỚI

 

Kiến trúc của quần thể Tháp Bà rất độc đáo, được chia làm 3 tầng. Tầng thấp là ngôi tháp cổng (nay không còn nữa). Từ đấy có những bậc thang bằng đá dẫn lên tầng giữa. Tầng giữa hiện chỉ còn hai dãy cột chính bằng gạch hình bát giác, mỗi bên 5 cột có đường kính hơn 1m và cao hơn 3m. Ở hai bên các dãy cột lớn có 12 cột nhỏ và thấp hơn, tất cả lại nằm trên một nền bằng gạch cao hơn 1m. Dựa vào cấu trúc này người ta cho rằng đây vốn là một tòa nhà rộng lớn có mái ngói, là nơi để khách hành hương nghỉ giải lao và sắm sửa lễ vật trước khi lên dâng cúng ở các điện bên trên. Từ tầng giữa này, lại có một dãy bậc thang bằng gạch dốc hơn dẫn lên tầng trên cùng là các tháp. Dãy tháp phía trước có 3 ngôi và dãy phía sau vốn có dấu vết của 3 ngôi tháp khác, thế nhưng nay chỉ còn 1, chúng chạy song song với nhau. Cả 4 tháp còn lại được xây dựng theo kiểu tháp của người Chăm, gạch xây rất khít mạch, không nhìn thấy chất kết dính. Lòng tháp rỗng tới đỉnh, cửa tháp quay về hướng đông.

Với lối kiến trúc độc đáo, trên mỗi ngôi tháp đều có các họa tiết là tượng các nữ thần với bầu vú căng tròn, chắc khỏe và đầy sức sống. Quần thể đền tháp Ponagar là nơi hành hương của các tín đồ đến tiến hành các nghi lễ tôn giáo. Du khách đến TP Nha Trang hầu như không bỏ qua địa chỉ văn hóa tín ngưỡng này.

Tháp Bà Ponagar không chỉ là nơi thờ cúng, tín ngưỡng của người dân địa phương, mà còn là địa chỉ du lịch văn hóa độc đáo với cách làm sáng tạo, tạo nên sản phẩm du lịch thu hút du khách. Đến đây, sau khi tìm hiểu, tham quan kiến trúc, không gian quần thể tháp, du khách sẽ được xem những điệu múa đậm chất Chămpa. Với trang phục đặc trưng của người Chăm, những thiếu nữ Chăm dập dìu theo từng điệu múa, cùng nụ cười duyên hút hồn đã khiến du khách khi đến Tháp Bà say mê dừng chân ngắm nhìn. Nhiều du khách đến tham quan đã rất thích thú khi được nhảy múa cùng các cô gái với cái lu đội trên đầu. Vợ chồng du khách người Mỹ Peter With đã thốt lên: “Thật tuyệt vời, được hòa mình cùng những điệu nhạc với các nhạc cụ truyền thống, tôi thấy mình may mắn khi có cơ hội khám phá và hiểu thêm về văn hóa của đất nước các bạn”.

Ban quản lý cụm di tích cho biết, họ là đội văn nghệ truyền thống của đồng bào Chăm ở làng Mỹ Nghiệp, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận được mời đến Nha Trang biểu diễn thường xuyên tại khu di tích Tháp Bà, gồm có 3 nghệ nhân lớn tuổi biểu diễn nhạc cụ ghinăng, kèn saranai và năm thiếu nữ Chăm làm vũ công. Các cô gái (độ tuổi 18-25) này có thể múa được nhiều điệu múa truyền thống độc đáo như: Ôn-cha-en, Pa-ra-nưng, Ôn-inh để phục vụ du khách. Một vũ công nói: “Tụi em tập những điệu múa truyền thống này từ năm 12, 13 tuổi. Khó nhất là các bài phải vừa đội lu trên đầu vừa múa. Làm thế nào để lu không rơi là cả một quá trình. Những bài múa dựa trên nền nhạc của các ca khúc mang âm hưởng dân ca Chăm rất đặc trưng”.

Vào ngày 23/3 âm lịch hàng năm, lễ hội Tháp Bà được tổ chức hoành tráng thu hút hàng ngàn lượt du khách, cũng như người dâng hương theo tín ngưỡng. Bên cạnh đó, sự xuất hiện đội văn nghệ truyền thống của người Chăm cũng như trình diễn làm gốm, dệt thổ cẩm ở Tháp Bà Ponagar đã làm phong phú hơn dịch vụ du lịch nơi đây.

QUỲNH MAI