Ông có vóc dáng dong dỏng cao, mái tóc bồng bềnh lãng tử, đi đâu cũng đội chiếc mũ “cao bồi” và giấu trong mình chiếc harmonica nhỏ gọn. Ông là “quái kiệt”, đệ nhất khẩu cầm Tòng Sơn.

Thành danh từ trước năm 1975, đến nay nghệ sĩ Tòng Sơn đã 82 tuổi nhưng ông chưa bao giờ hết show diễn.

Nghệ sĩ Tòng Sơn

 

TỪ CHIẾC KÈN NHẶT ĐƯỢC

Nhắc đến tên tuổi Tòng Sơn, không thể không nhắc đến một vật bất ly thân là chiếc kèn harmonica đưa ông đến đỉnh cao sự nghiệp. Tòng Sơn kể lại rằng chiếc kèn harmonica ấy gắn bó với ông như một định mệnh. Vào năm 1945, khi 16 tuổi, tại quê hương (huyện Thiền Đức, tỉnh Vĩnh Long), Tòng Sơn nhặt được một vật nhỏ hình chữ nhật với hàng chục chiếc lỗ và có khắc chữ harmonica. Đưa lên miệng thổi thử và nghe phát ra những âm thanh kỳ lạ, Tòng Sơn hiểu rằng mình thực sự say mê thứ âm thanh định mệnh ấy. Sau đó ông tự mày mò tập thổi nhiều bài hát và luôn giữ khư khư chiếc kèn. Ngay cả khi rời đất Vĩnh Long lên Sài Gòn học tập, Tòng Sơn vẫn không quên mang theo cây kèn để trút nỗi buồn xa nhớ quê hương.

Năm Tòng Sơn 20 tuổi, tiếng harmonica của ông đã làm mê đắm không biết bao nhiêu người, để rồi sau thành công trong cuộc thi tuyển lựa tài tử do Đài phát thanh Pháp Á tổ chức, tên tuổi Tòng Sơn ngày càng vang xa, đi đến đâu ông cũng nhận được sự mến mộ và được mời diễn. “Và 62 năm sau đó, tiếng kèn đã gắn chặt đời tôi như nghiệp dĩ” - Tòng Sơn cho biết.

Hơn nửa thế kỷ qua, tiếng harmonica của nghệ sĩ Tòng Sơn trải dài theo nhiều biến đổi của lịch sử nền âm nhạc Việt. Tiếng kèn ấy không da diết như violon, không du dương như tiếng sáo mà là sự tổng hòa của tất cả, tạo nên một âm hưởng ngọt ngào, trầm buồn nhưng không kém phần lạc quan. Qua làn hơi mạnh mẽ, độc đáo của Tòng Sơn, âm thanh ấy trở nên độc đáo, quyến rũ lạ thường khi mang đến cho người nghe nhiều cảm xúc. Tòng Sơn bắt đầu nổi danh là đệ nhất khẩu cầm tại Việt Nam.

Ngoài sự điêu luyện khi mang hơi thở mới vào những bản tình ca lãng mạn nổi tiếng của Việt Nam và quốc tế, năm 2004, Tòng Sơn còn ghi dấu trong lòng khán thính giả khi  trở thành kỷ lục gia vừa thổi kèn bằng mũi vừa ăn chuối, uống bia. Kể về thành công này, Tòng Sơn cho hay: “Trong một lần về diễn ở Cần Thơ, tôi bất ngờ nổi hứng lên sàn diễn với trái chuối trong túi và đã tung hứng màn trình diễn vừa thổi kèn vừa ăn chuối. Tiết mục độc đáo gây ấn tượng và nhận được sự ủng hộ của khán giả. Mãi sau này, bạn bè biết tôi có “chiêu” thổi kèn uống nước ngọt nên trong một đám cưới, họ bảo tôi nên thay nước ngọt bằng bia. Vậy là cái tên Tòng Sơn thổi kèn ăn chuối uống bia vang danh từ ấy”. Hỏi Tòng Sơn có phải mất thời gian tập luyện những tiết mục này trước khi đứng trên nhiều sân khấu lớn, ông đáp: “Tôi gần như không có sự tập luyện. Tài nghệ đến với tôi đều là bẩm sinh, do tạo hóa ban tặng. Chỉ có điều khi ăn chuối, uống bia, chiếc harmonica phải được thổi bằng mũi, vì vậy mọi thứ phải được “nuốt” thật gọn để không ảnh hưởng đến làn hơi”.

“HẬU TRƯỜNG” CÔ ĐỘC

Là bậc thầy của kèn harmonica và là một nghệ sĩ nổi tiếng nhưng ít ai ngờ Tòng Sơn lại có một cuộc sống khá giản dị. Đi qua những thăng trầm của đời người, mấy mươi năm ông vẫn “định cư” một mình trên căn gác nhỏ thuê bên cạnh chợ Trần Hữu Trang, quận Phú Nhuận (TP Hồ Chí Minh). Căn gác đơn sơ, không bàn ghế, khách đến nhà chỉ có thể ngồi “bệt” tiếp chuyện cùng ông. 82 tuổi, Tòng Sơn vẫn tự hào, thấy hạnh phúc bởi mình còn cống hiến cho nghệ thuật và tự trang trải các khoản chi thường nhật. Nhưng rồi ông cũng trải lòng về nỗi cô đơn của người nghệ sĩ, đêm đi diễn, buổi chiều dành cho việc dạy học, thỉnh thoảng tiếp vài ba người bạn, còn lại là những khoảng khắc đối diện với chính mình. “Chỉ có chiếc kèn là người bạn tâm giao, người tình chung thủy cho tôi niềm vui, chỗ dựa để vui sống” - Tòng Sơn bộc bạch. Hôm tôi đến nhà, ông cho xem bộ sưu tập harmonica với hàng chục chiếc đủ loại, đủ kích cỡ mà ông ki cóp, dành một khoản thu nhập để tìm mua. Và ông cũng không quên làm sống lại trong tôi một cảm giác như thoát khỏi những nhộn nhịp của phố phường để đắm mình trong tiếng harmonica, trong giai điệu du dương, thiết tha của những bài ca tình nhớ như: Mưa trên biển vắng, Nửa hồn thương đau hay Riêng một góc trời… Tòng Sơn nói vui: “Gia tài còn lại của tôi không gì khác ngoài những chiếc harmonica tri kỷ, tiếng harmonica trút lòng”.

82 tuổi, cái tuổi dường như người ta sống bằng những hoài niệm, với ký ức hơn là niềm vui hiện tại. Tòng Sơn khoe, mới đây ông vừa đi qua Mỹ, gặp lại những gương mặt bạn bè tri kỷ cùng thời như Phương Hồng Quế, Mai Lệ Huyền, Trang Thanh Lan, Trần Quốc Bảo… và được họ tổ chức một đêm hội ngộ tri ân ấm tình. Chuyến đi đã giúp Tòng Sơn vơi bớt nỗi nhớ bạn bè.

Tòng Sơn chia sẻ rằng ông rất hạnh phúc, bằng lòng với cuộc sống… cô đơn hiện tại, “bởi những gì cần có của đời người, tôi đều đã có hết. Chẳng những vậy, tôi còn được gần gũi với khán giả và còn được bạn bè  mến mộ. 82 tuổi đứng trên sân khấu kiếm tiền đâu phải dễ” - ông nói. “Có hết” nhưng nhiều thứ đã không còn. Đó là người bạn sacxophone tâm giao - Huỳnh Hoa của ông đã khuất. Bây giờ, dù cô độc, dù mang máng một nỗi u buồn thì Tòng Sơn - đệ nhất khẩu cầm Việt Nam, vẫn vang danh, vẫn đêm đêm với chiếc cặp đựng hàng chục chiếc harmonica và… vài ba trái chuối đến các buổi diễn, dâng tiếng harmonica bỏng cháy cho đời…

TUYẾT DÂN