Không thể nhớ hết mình có bao nhiêu bài thơ viết về Hà Nội. Không nhớ hết bởi ký ức về Hà Nội chưa bao giờ cạn nguồn hứng khởi thi ca trong người đàn ông này. Nói về những “nhà thơ Hà Nội” sống xa mảnh đất ngàn năm, không thể không nhắc đến Huỳnh Văn Nghệ, Phan Vũ, Thanh Tùng, Thái Thăng Long, Nguyễn Duy, Trần Mạnh Hảo... Nhà thơ Trương Nam Hương là một gương mặt tiêu biểu trong số các “nhà thơ Hà Nội” như thế.

Nhà thơ Trương Nam Hương bên cầu Thê Húc.

TUỔI THƠ TÔI: HÀ NỘI

- Có rất nhiều người nhầm tôi sinh ra ở Hà Nội và cũng có một số người nghĩ rằng tôi sinh ra ở Bắc Ninh. Nhân câu hỏi của anh tôi cũng muốn nói lại cho chính xác. Tôi có quê cha ở Huế, quê mẹ Bắc Ninh. Cha mẹ tôi lấy nhau, sống và làm việc ở Hà Nội. Tôi sinh ra vào mùa thu 1963 tại Hải Phòng. Nghe mẹ kể, rằng mẹ muốn về đó sinh tôi để có bà ngoại chăm sóc. Một tháng tuổi tôi rời Hải Phòng trở về Hà Nội và sống gần suốt tuổi thơ ở đấy. Cuối năm 1975, tôi theo cha về phương Nam . Hà Nội của tôi những năm thơ trẻ là Hà Nội của “Một thời đạn bom, một thời hòa bình”.

Năm 2 tuổi, tôi đã phải ngủ hầm trong đợt Mỹ oanh tạc miền Bắc lần thứ nhất; năm 9 tuổi đã suýt chết trên đường đi học về bởi loạt rocket của Mỹ xuống Ngọc Hà mở màn cho 12 ngày đêm “Điện Biên Phủ trên không” ở Hà Nội. Vì thế Hà Nội trong ký ức tuổi thơ tôi là Hà Nội thương khó, đẹp, buồn. Suốt 12 năm gắn bó với Hà Nội, tôi đã ở 3 nơi khác nhau, lúc ở An Dương, khi về Thụy Khê, lúc lại sang Liễu Giai - Đội Cấn. Ngày ấy vùng này còn hoang sơ lắm, toàn ao đầm, sen, súng, những ụ pháo, giao thông hào, hầm cá nhân… Giờ không còn dấu vết của ngày xưa nữa. Ở đó giờ là những tòa nhà cao tầng, những biệt thự, những giao lộ lớn.

Tôi học ở trường Thống Nhất dưới chân Núi Bò. Tôi nhớ mỗi lần đi học, mẹ lại đưa tôi một cái bao kiểu bao đựng gạo vào trong cặp. Tan trường, tôi lên Núi Bò nhặt đầy bao lá mang về cho mẹ thổi cơm. Những kỷ niệm ấy đi vào thơ tôi tự nhiên là vì vậy: “Điều chẳng vô tâm là thương mẹ lắm/ Tôi nhặt mùa thu trên đỉnh Núi Bò/ Lá ơi lá, bếp mỗi chiều mẹ nhóm/ Rủ khói về đỡ mẹ, ngún âu lo (Thành phố tuổi thơ)”.

Hà Nội cho tuổi thơ tôi những quả bàng, quả sấu, những hoa sữa, heo may, những mưa phùn gió bấc, áo bông, kẹo lạc, bi đất, gà con… Những thứ đơn sơ ấy giờ sao vẫn cứ trĩu nặng trong ký ức tuổi thơ tôi: “Một thời Hà Nội lo toan/ Gạo ngô thì thiếu, hoa xoan lại thừa/ Một thời. Ôi một thời xưa/ Áo phong phanh gió bốn mùa buồn vui (Hà Nội một thời)”. Hà Nội ngày ấy người ta trồng rất nhiều xoan để lấy cột làm nhà, khu tôi ở xoan nhiều vô kể. Sáng dậy, ngõ nhà tôi hoa xoan ngao ngát tím. Tôi viết về Hà Nội bằng những kỷ niệm nho nhỏ đó thôi.

* Hiện nay “tài sản” thơ của anh về Hà Nội có khoảng bao nhiêu bài? Trong số này có bao nhiêu bài được phổ nhạc và anh thích bài của nhạc sĩ nào nhất?

- Tôi không thể nhớ chính xác số lượng bài thơ viết về Hà Nội, nhưng có thể ước chừng in đủ một tập thơ dày dặn, trong số đó có khoảng hơn 20 ca khúc được các nhạc sĩ phổ từ thơ của tôi. Mỗi nhạc sĩ đã mang đến cho thơ tôi những giai điệu đẹp, rất thăng hoa, trong số đó tôi thích sự nồng nàn trong nhạc Phú Quang với Quán thời gian, sự da diết khắc khoải của nhạc Lê Trung Tín trong Góc nhớ Hà Nội, Sông 17 tuổi. Tôi cám ơn các nhạc sĩ vì những đồng điệu, đồng cảm với thơ tôi.

“HÌNH NHƯ NHÀ THƠ NÀO CŨNG VIẾT VỀ HÀ NỘI”

* Anh từng làm báo và xuất bản, hẳn nhiên anh sẽ đọc rất nhiều thơ viết về Hà Nội. Vậy xin anh giới thiệu một vài câu thơ của các đồng nghiệp viết về Hà Nội khiến một nhà thơ chuyên nghiệp như anh đọc thấy bồi hồi?

- Tôi nghĩ, hình như nhà thơ nào cũng có ít nhất một câu thơ, một bài thơ về Hà Nội, với cách cảm, cách nghĩ, cách thể hiện khác nhau. Một góc chiều Hà Nội của nhà thơ Nguyễn Duy, Tôi mang hồ Gươm đi của nhà thơ Trần Mạnh Hảo và Chiều phủ Tây Hồ của nhà thơ Thái Thăng Long… là một trong những bài thơ hay về Hà Nội.

Một người không phải gốc Hà Nội như nhà thơ Nguyễn Duy đã viết một câu thơ rất tài tình, tôi vẫn nhớ: “Em sâu sắc như kinh thành cổ kính/ Gốc si già da mốc ngói rêu xanh”.

* Kỷ niệm một thời bao giờ cũng đẹp, thế còn hiện tại của Hà Nội sau nghìn năm phát triển, anh có tìm thấy sự rung động nào?

- Hà Nội bây giờ đông hơn, hiện đại hơn, ồn ã hơn. Và trong tôi có chút băn khoăn liệu sự phát triển của kinh tế, đô thị có làm tan loãng đi không gian rất đặc thù của Hà Nội - nơi lắng đọng giá trị của những vỉa tầng lịch sử, văn hóa, tâm linh nghìn đời của dân tộc. Mỗi lần về lại Hà Nội, tôi lại có thêm cảm xúc mới vừa lạ lẫm vừa quen thương. Dù Hà Nội có thay đổi như thế nào, tình yêu Hà Nội trong tôi vẫn mãi vẹn nguyên.

Tôi cám ơn Hà Nội đã nuôi dưỡng tuổi thơ tôi và TP Hồ Chí Minh đã giúp tôi trưởng thành, nuôi dưỡng tuổi thơ của các con tôi.  

HIỀN HÒA (thực hiện)