Nhà văn Nguyễn Công Hoan có ba người con, song chỉ có người con gái út theo cha chọn viết văn là công việc của đời mình. Bà tên Nguyễn Thị Tài Hồng, lấy bút danh Lê Minh. Trong ba anh em, nữ nhà văn Lê Minh là người sống với cha nhiều nhất.
Nhà văn Lê Minh
Không phải vì sau này hai cha con cùng nghề, mà ngay từ khi còn bé, bà đã cùng đi với cha sau mỗi lần phải đổi nơi dạy học. Gia đình bà nay đây mai đó, không được ở yên một chỗ chỉ vì Nguyễn Công Hoan viết văn, không vừa lòng các quan cai trị thời ấy. Trong con mắt của Lê Minh, khi ấy còn là Tài Hồng, Nguyễn Công Hoan cũng như bao người cha khác ở trên đời. Bà tâm sự: “Lúc đó tôi chưa kịp nghĩ cha mình là nhà văn. Trong mắt tôi, ông là một thầy giáo ở trường tiểu học. Cha tôi thường cầm điếu thuốc lá, xa xăm nhìn vào vô định. Hình ảnh đó tôi bắt gặp nhiều lần. Những buổi chiều ăn cơm xong, tôi đứng nép bên chân cha nhìn phố xá kẻ đi người lại. Sau này đọc truyện Đào kép mới, tôi biết cha đã viết từ hình ảnh chợt nảy đến trong một buổi chiều như vậy”.
Lê Minh kể rằng, sáng nào bà cũng đi đổ tàn thuốc cho cha, vì cụ thức đêm viết và hút. Nguyễn Công Hoan chỉ hút một loại thuốc Basto. Khi con gái dọn bàn làm việc thì cụ còn đang ngủ. Cô con gái đi rón rén nhẹ nhàng để cha ngủ thêm trước khi thức dậy đến trường dạy học. Ngày hai buổi, Nguyễn Công Hoan đến trường, đêm mới ngồi viết, chiếc bàn kê ở góc nhà là một thế giới riêng mà những người trong gia đình không ai dám động vào. Cũng có những ngày nghỉ dạy học, sau hàng giờ ngồi bàn biết, Nguyễn Công Hoan đi thong thả trong vườn với điếu thuốc lá trên môi, ngắm từng gốc cây, từng cái lá, bắt sâu, xáo gốc. Những giây phút im lặng một mình, và sau đó là những trang giấy được phủ kín bằng những hàng chữ viết tay đều đặn, rõ ràng.
Khi Lê Minh xa Hà Nội đến nhà máy Liên hiệp gang thép, nơi mà từ lâu bà đã chọn làm quê hương sáng tác của mình, cha bà đột ngột lâm bệnh. Gia đình chẳng ai ngờ, vì hôm trước cụ còn đạp xe đến Hội Nhà văn họp. Không ai nghĩ cần phải báo tin cho Lê Minh. Sau một tuần lâm bệnh, Nguyễn Công Hoan khắc khoải nhắc đến cô con gái. Lúc hôn mê, cụ cũng nhắc tên con. Lê Minh được báo tin và trở về gặp cha. Ngồi bên giường bệnh, cầm tay cha im lặng trong nỗi thổn thức bàng hoàng, ngắm kỹ những ngón tay thô ráp của cha, một câu hỏi nghẹn ngào trong tâm Lê Minh: Những ngón tay này là của thợ cầm cưa, cầm búa, cầm kéo xén cây, hay là tay cầm bút của một nhà văn? Trong ngày cuối cùng đó, Lê Minh cứ nắm chặt hai bàn tay xù xì đó không rời. Bà không trả lời được câu hỏi, nhưng bàn tay cha đã theo nữ nhà văn suốt cuộc đời.
Sau khi cha mất, nhà văn Lê Minh tưởng như mình không thể gượng dậy được. Sau đó bà nghĩ cuộc đời của cha chính là sách. Bà liền cất công đi tìm lại những bản thảo đã thất lạc của cha, tập hợp lại và in thành sách. Cuốn sách về cuộc đời Chủ tịch Tôn Đức Thắng cha bà ấp ủ từ lâu nhưng chưa kịp viết, thì bà hoàn thành và cho in như một sự báo hiếu.
Cũng như cha mình, những tác phẩm của Lê Minh bật ra từ những nhức nhối của số phận con người. Cho đến nay, bà đã có hơn 40 đầu sách, thành quả của cả đời sống và viết trong những hồi ức, những đau đớn và hy vọng. Bà tâm sự, đã là người viết thì phải trung thực với chính mình, trung thực với độc giả. Những ai đọc văn của Lê Minh đều thấy trong đó sự kỹ càng ở từng con chữ, từng chi tiết.
Từ năm 2005, khi đã có tuổi, nhà văn Lê Minh cảm thấy cần phải viết tự truyện và sưu tầm những tài liệu liên quan đến cha mình để in thành sách. Cuốn Nguyễn Công Hoan - Nhà văn chiến sĩ biên soạn lại những tài liệu quý về cuộc đời hoạt động cách mạng và viết văn của nhà văn Nguyễn Công Hoan. Cuốn này, để làm được Lê Minh đã phải mất mấy năm trời sưu tầm tài liệu. Những bức ảnh quý, những bức thư của các nhà văn gửi cho Nguyễn Công Hoan, các bản chụp lại trang đầu từng chương tiểu thuyết viết tay Tranh tối tranh sáng mà cụ đã viết ngay sau khi được quân Nhật trả tự do... Điều đó cho thấy sự kỳ công và niềm kính trọng đối với người cha đã khuất của nữ văn sĩ. Còn trong cuốn tự truyện Cánh buồm nhỏ, bà viết về những kỷ niệm, những hồi ức của cả cuộc đời mình. Cả hai cuốn đều in năm 2008.
Cuộc đời sáng tác văn học và công tác của nhà văn Lê Minh không hề suôn sẻ. Nhưng bà đã cố gắng vượt qua trắc trở và gặt hái thành công. Là người được thừa hưởng tinh hoa của người cha là một nhà văn giàu lòng nhân ái và lòng yêu nước, Lê Minh lại được rèn luyện trong phong trào công nhân từ thời kỳ trước cách mạng, nên bà thành công khi viết về công nhân. Một tác phẩm của bà đã được một nhà nghiên cứu người Đức dùng như một tư liệu chính để làm luận văn tiến sĩ. Nhà văn Lê Minh có bốn người con. Các con đã cho bà niềm vui, động lực, kiến thức và lòng quả cảm.
NGUYỄN VĂN HỌC
