Tối 26/4, tại Trung tâm Văn hóa tỉnh Thừa Thiên - Huế, những câu hát rất đặc trưng của đất cố đô ngọt ngào cất lên, mở đầu đêm chung kết liên hoan Dân ca khu vực Bắc miền Trung năm 2009. Những nghệ nhân, diễn viên mê đắm các làn điệu đặc sắc, tinh túy của xứ Thanh, xứ Nghệ, của vùng đất Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế đã hội tụ về đây, mang đến cho người yêu dân ca những phút giây ngọt ngào, xao xuyến với câu hát lời ca của ông bà xưa truyền lại.

Tiết mục Hầu văn của đoàn Thừa Thiên - Huế - Ảnh: KIM OANH (Báo Thừa Thiên - Huế)

 

6 đoàn từ các tỉnh khu vực Bắc miền Trung mang đến liên hoan Dân ca 19 tiết mục. Qua hai đêm sơ khảo, 16 tiết mục được thể hiện bởi 72 nghệ nhân, diễn viên, nhạc công được chọn vào chung kết. Theo nhận xét của một thành viên ban tổ chức, mỗi đoàn mang đến liên hoan những tiết mục hay, mang đặc trưng của vùng miền. Trong cuộc tranh tài ca hát đêm 26/4, các nghệ nhân, diễn viên đã đưa người nghe đi từ vùng đất này đến vùng đất khác ở Bắc miền Trung với những nét văn hóa đặc sắc. Cùng với lời ca dạt dào tình cảm của họ là tiếng sáo nhặt khoan, tiếng đàn bầu đầy ắp nỗi niềm, tiếng đàn nhị như lời thủ thỉ… Tiếng sáo ấy, tiếng đàn ấy đã hòa quyện trong từng câu hát của Nguyễn Huyền Diệu (đoàn Thanh Hóa), đem lại cho khán giả thật nhiều cảm xúc khi nghe Sang ngang. Và không ít người đã ngạc nhiên trước sự lôi cuốn của hò sông Mã - một làn điệu dân ca đặc sắc hình thành từ lao động trên dòng sông Mã nổi tiếng của xứ Thanh. 

Bức tranh cuộc sống thanh bình của người Thanh Hóa “dưới khe cá lội… chim bay về ngàn…” được thể hiện trong tiết mục Hò sáng ngược, hò xuôi theo làng văn do một nghệ nhân nam 40 tuổi và tốp nữ thể hiện. Điệu hò này lúc bổng trầm, lúc luyến lưu.

Rời Thanh Hóa, ta đến với Quảng Bình xưa, khi những câu hò lĩa gỗ của các sơn tràng còn vang lên trong những cánh rừng. Nghề sơn tràng nay không còn nữa song điệu hò độc đáo này vẫn tồn tại trong đời sống và được nghệ nhân Đoàn Công Chức (60 tuổi) thể hiện khá sinh động với một “con trâu” kéo gỗ. Vào Quảng Trị, ta nghe hò kéo gỗ do nghệ nhân Nguyễn Thị Liễu thể hiện với một “sắc màu” khác.

Không chỉ có những điệu hò, trong đêm chung kết liên hoan Dân ca khu vực Bắc miền Trung, khán giả còn được nghe hát hầu văn lời cổ do diễn viên trẻ Nguyễn Thị Phúc cùng tốp nữ của đoàn Thừa Thiên - Huế trình bày bằng giọng ca sáng ngọt, nghe các nghệ nhân, diễn viên của đoàn Quảng Bình, Quảng Trị hát ca trù và lặng đi khi cô gái 22 tuổi Nguyễn Thị Tâm đến từ Nghệ An hát Phụ tử tình thâm (mười điều răn dạy con) bằng giọng ca điêu luyện, giàu cảm xúc, nghe Huyền Trân công chúa với hai làn điệu rất đặc trưng của Huế là hò mái nhì - Nam Bình, do nghệ nhân Thanh Tâm (60 tuổi) thể hiện. Bên cạnh đó, những điệu lý, câu hát dặm, câu vè của đoàn Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị cũng làm cho cuộc hội ngộ của các làn điệu dân ca thêm sinh động.

Các dân tộc anh em sinh sống trên dải đất Bắc miền Trung cũng đã mang đến liên hoan những làn điệu đặc sắc. Cô gái Thái xinh đẹp Vi Thiên Thanh (đoàn Thanh Hóa) thể hiện bài dân ca Hát ru con. Các nghệ nhân đến từ Nghệ An ngợi ca quê hương đất nước bằng bài dân ca của đồng bào Thổ Đu đu điềng điềng. Rồi các cô gái ở xứ Nghệ rộn ràng tươi trẻ với bài dân ca của người Đan Lai Pờ lồng tụp lọ (Trăng gọi). Diễn viên Ta Dur Tư  (đoàn Thừa Thiên - Huế) hát Tơng ơih (trích đoạn dân ca Pa Cô). 

Khép lại đêm chung kết liên hoan Dân ca khu vực Bắc miền Trung năm 2009, ba giải A đã được trao cho các tiết mục xuất sắc: Sang ngang (đoàn Thanh Hóa), Tơng ơih (đoàn Thừa Thiên - Huế) và Phụ tử tình thâm (đoàn Nghệ An).

Nhạc sĩ Hồ Ngọc Thới, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật liên hoan Dân ca khu vực Bắc miền Trung năm 2009, đánh giá: Liên hoan không chỉ phát hiện những giọng ca đặc sắc mà còn phát hiện thêm nhiều làn điệu để con cháu kế thừa, phát huy. Liên hoan phong phú, giàu bản sắc với những câu hò điệu lý, điệu vè, đại bộ phận là các làn điệu nguyên gốc, một số làn điệu được trình bày lần đầu tiên, một số mới được sưu tầm. Chất lượng nghệ thuật của các tiết mục tương đối đều, có sự tìm tòi thể hiện mới. Cũng theo nhạc sĩ Hồ Ngọc Thới, giá như một số đoàn thực hiện nghiêm thể lệ của liên hoan là chỉ thể hiện những làn điệu dân ca nguyên gốc; khi xây dựng chương trình có chuyên gia nghiên cứu sưu tầm dân ca làm cố vấn… thì chắc chắn kết quả liên hoan sẽ mỹ mãn hơn.

LÂM VY