Ở nhiều làng của huyện Sông  Cầu, những đêm trăng sáng, dưới những rặng dừa, vẫn nghe điệu hò khoan dìu dặt cất lên. Những câu hò chất chứa triết lý sâu xa về cuộc sống, về đối nhân xử thế, về lễ nghĩa ăn ở ở đời. Người ta càng nghe càng thấm.

CLB tuồng Sông Cầu biểu diễn phục vụ nhân dân - Ảnh: LÊ MINH

Làng Long Bình, “thủ phủ” của Phú Yên thời thuộc Pháp và làng Phước Lý ở thị trấn Sông Cầu là nơi hiện còn nhiều cụ cao niên duy trì câu lạc bộ hò khoan, hò đối đáp. Chính những điệu hò này đã giúp họ nên duyên chồng vợ 50-70 năm trước.

Còn ở các làng biển thuộc Vạn Phước, Dân Phước, Dân Phú…, cứ định kỳ hằng quý, những người mê hát tuồng lại có dịp được thưởng thức những vở tuồng cổ do Câu lạc bộ Tuồng Sông Cầu biểu diễn. Sân khấu có khi là lăng ông, sân đình hoặc là mái hiên của một ngôi nhà trong làng. Một chiếc đàn nhị, đôi trống và 1-2 diễn viên đủ để bà con trong làng, trong xóm quây quần, tụ hội. Những vở tuồng cổ với các diễn viên “cây nhà lá vườn” biểu diễn thâu đêm, nhiều người “theo” đến tận khuya, quên ngủ...

Ông Trần Châu, Trưởng phòng Văn hóa thông tin huyện Sông Cầu, rất tự hào khi nói về việc duy trì các hoạt động văn hóa truyền thống ở địa phương. “Hiện giờ, Câu lạc bộ Tuồng của Sông Cầu vẫn còn duy trì sinh hoạt khá tốt. Ngoài phục vụ tại địa phương và các dịp lễ hội truyền thống, câu lạc bộ còn được nhiều huyện trong tỉnh và cả ngoài tỉnh mời đi biểu diễn. Bên cạnh đó, các hoạt động truyền thống của Sông Cầu như lễ hội cầu ngư, hò đối đáp của các câu lạc bộ Người cao tuổi vẫn sinh hoạt đều đặn. Những đêm sáng trăng, các cụ rủ nhau tụ hội ở một nhà nào đó để tổ chức hò hát, tạo niềm vui lúc tuổi già, truyền nét văn hóa truyền thống cho con cháu” – ông Châu nói. Ông còn cho biết, sắp tới, Phòng VHTT sẽ kiến nghị huyện có kế hoạch mời các nghệ nhân dạy hò đối đáp cho thế hệ trẻ, tổ chức thành câu lạc bộ để già - trẻ cùng hát và xây dựng nghệ thuật này trở thành “đặc sản” của Sông Cầu.

Một hoạt động văn hóa truyền thống khác hiện được rất nhiều làng ở Sông Cầu lưu giữ đó là cúng tiền hiền tại các đình, miễu. Vào tháng 3 và tháng 8 hằng năm, các làng đều đóng góp cúng Thanh minh và cúng Thu. Ngoài ra, mỗi làng cũng chọn một ngày lành trong mùa xuân để cúng tiền hiền, cúng Thần Nông hoặc cúng Ông (ở khu vực biển). Ông Đào Vạn, một trong những người trong ban lễ thôn Tân Thạnh, xã Xuân Thọ 2 cho biết: “Tục cúng tiền hiền và cúng Thần Nông ở làng Tân Thạnh có từ ngàn xưa, giờ đây các thế hệ con cháu tụi tôi kế tục. Sau này, lớp chúng tôi già đi thì có sắp nhỏ tiếp nối. Đấy là cách nhắc nhở con cháu nhớ ơn nguồn cội, ông bà tổ tiên”. Ở Sông Cầu, cứ đến dịp lễ cúng là bà con tự động góp tiền, góp gạo, kẻ ít người nhiều để cúng làng, cầu mong làng xóm được yên ổn, ruộng đồng tốt tươi và đây cũng là dịp để thắt chặt nghĩa xóm tình làng khi tối lửa tắt đèn. Mỗi dịp làng được cúng, ai cũng cảm thấy được ấm lòng hơn và họ như được trở về mái nhà chung của làng. Những bất đồng, mâu thuẫn cũng từ đây được giải quyết êm đẹp.

Ngoài những giá trị văn hóa phi vật thể được lưu giữ trong nhân dân, hiện trên địa bàn Sông Cầu còn những di tích lịch sử rất có giá trị đang được giữ gìn và tôn tạo. Đó là di tích thắng cảnh vịnh Xuân Đài, đó là thủ phủ Phú Yên thời thuộc Pháp, mộ cụ Đào Trí, là con đường Thiên lý mà vua Gia Long một thời đã đi qua, là mộ bà Bốn Đông, là di tích văn hóa Cồn Đình, Gò Ốc…

Hiện Sông Cầu đang xây dựng thành thị xã vào năm 2010. Bên cạnh việc  đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu, Sông Cầu cũng đang hướng đến bảo vệ và giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống phục vụ phát triển du lịch trong tương lai.

LÊ BIẾT