Với cái nhìn của một người không quen biết thì Trần Hậu Tuấn là một đại gia có vẻ ngoài lịch lãm. Với cái nhìn của một người yêu thể thao thì Trần Hậu Tuấn là một võ sư môn phái Vĩnh Xuân trứ danh. Còn với cái nhìn của một người chuộng mỹ thuật thì Trần Hậu Tuấn là một nhà sưu tập tầm cỡ quốc tế. Sau 16 cuốn chuyên khảo về hội họa, Trần Hậu Tuấn vừa cho ra mắt “Hội họa Việt Nam đương đại” được NXB Văn Hóa Sài Gòn in ấn công phu và hoành tráng.
Trần Hậu Tuấn -Ảnh: L.T.N
'
Hội họa Việt Nam đương đại” giới thiệu tác phẩm của năm bậc thầy Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Sáng, Dương Bích Liên, Nguyễn Tư Nghiêm và Bùi Xuân Phái có trong bộ sưu tập cá nhân Trần Hậu Tuấn, càng khiến tôi thêm một lần muốn khám phá về anh. Liệu có đúng như lời đồn thổi, rằng Trần Hậu Tuấn đang sở hữu số tranh trị giá hàng triệu đô la Mỹ? Liệu có đúng như giới thiệu của nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Quân: “Từ một chàng lãng tử về mỹ thuật, tay trắng về tài chính qua một phần tư thế kỷ sưu tầm, Trần Hậu Tuấn trở thành một tên tuổi của giới mỹ thuật với bộ sưu tập thuộc loại lớn và quý hiếm nhất Việt Nam”? Trần Hậu Tuấn bảo: “Tớ ngại lên báo lắm, cậu cứ đến chơi! Rồi muốn viết gì thì viết!”
Nhà riêng của Trần Hậu Tuấn nằm trên đường Nguyễn Trọng Tuyển, hướng gần sân bay Tân Sơn Nhất, nhiều năm nay đã là địa chỉ quen thuộc của công chúng mỹ thuật TPHCM. Nếu mới đến lần đầu và mang sẵn tưởng tượng về một sự tao nhã nào đó thì bạn sẽ ngạc nhiên, vì ngay sân nhà Trần Hậu Tuấn có hình nhân bằng gỗ và vô số dụng cụ để… tập võ. Tôi đã đến thăm Trần Hậu Tuấn nhiều lần, và luôn ý tứ chào tạm biệt trước năm giờ chiều để anh còn dạy võ cho các môn sinh. Trần Hậu Tuấn tốt nghiệp Đại học Thể dục - Thể thao và có một thời gian làm huấn luyện viên bóng đá. Đó là ngoài sân, còn bước vào nhà của Trần Hậu Tuấn thì tranh treo kín bốn bức tường, tranh treo từ tầng trệt lên đến tầng hai, tầng ba. Nếu tinh mắt, có thể nhận ra không ít tác phẩm đáng giá hàng chục, thậm chí hàng trăm ngàn đô la Mỹ!
Trần Hậu Tuấn là một người cương trực, mỗi khi tranh luận luôn đưa ra ý kiến cứng rắn như dáng vẻ bề ngoài của anh. Thế nhưng, cuộc sống ngày thường của anh khá yên ả. Vợ anh là một công chức dịu dàng. Con gái anh tan học về thì ngồi vào cây đàn piano say sưa những giai điệu. Mọi vật trong căn nhà đầy màu sắc của Trần Hậu Tuấn rất bình lặng, chỉ có anh ngồi trò chuyện lốp đốp rất hăng với tôi. Và suốt cuộc hỏi-đáp, tôi cũng không nghĩ Trần Hậu Tuấn năm nay đã 52 tuổi!
* Nói thật với anh Trần Hậu Tuấn, đến bây giờ tôi vẫn không dám tin một người không có căn cơ gì mà lại có thể trở thành một nhà sưu tập tranh?
- Tôi chả giấu giếm thân thế mình làm gì. Bố mẹ tôi là bác sĩ, nhà tôi không có ai làm nghệ thuật. Lúc bắt đầu sưu tập tranh, gia cảnh của tôi chỉ vừa đủ ăn!
* Vậy từ duyên cớ nào anh nhảy vào cái nghề tốn kém này?
- Hồi nhỏ, tôi học cùng lớp với con trai của họa sĩ Bùi Xuân Phái. Tôi đến nhà họa sĩ Bùi Xuân Phái và bị bỏ bùa mê bởi những tác phẩm của bác ấy. Sau đó, cũng tại nhà họa sĩ Bùi Xuân Phái, tôi gặp thêm nhiều danh họa khác như Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm… và dần dần trở thành một công chúng mỹ thuật thực sự.
* Yêu tranh thì đơn giản, nhưng chơi tranh không hề đơn giản!
- Năm 1981, tôi rời Hà Nội vào Sài Gòn lập nghiệp, họa sĩ Bùi Xuân Phái đã tặng tôi một bức tranh nhỏ xíu để làm kỷ niệm. Những ngày đầu tha hương, tôi mang bức tranh của họa sĩ Bùi Xuân Phái ra ngắm nghía thường xuyên và nung nấu mơ ước có một bộ sưu tập của riêng mình.
* Khi mới dợm chân vào thú sưu tập tranh, anh đề ra tiêu chí như thế nào?
- Tôi bắt đầu sưu tập trước hết theo ý thích cá nhân, sau đó theo cảm nhận về tính tiêu biểu. Chẳng hạn, tôi tích cóp để tìm mua cho bằng được tác phẩm của các họa sĩ thuộc thế hệ Trường Mỹ thuật Đông Dương, rồi tiếp tục đến lớp họa sĩ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp.
* Đối với người Việt Nam, khái niệm “nhà sưu tập tranh” vẫn còn cực kỳ xa lạ. Có lẽ do kinh tế còn chưa hết khó khăn và trình độ thưởng lãm còn giới hạn. Theo anh, có thể phác thảo chân dung một nhà sưu tập như thế nào?
- Theo tôi, nhà sưu tập không đơn thuần làm công việc góp nhặt và mua bán tranh, mà còn phải làm cầu nối giữa họa sĩ và công chúng. Nhà sưu tập bắt buộc phải hiểu thông điệp họa sĩ gửi gắm qua bức tranh và chuyển tải điều ấy đến công chúng, bởi lẽ không dễ gì có cuộc đối thoại thấu đáo giữa họa sĩ và công chúng chỉ qua chính tác phẩm!
Trần Hậu Tuấn tự họa.
* Nếu không quá lời, thì tôi cho rằng, Trần Hậu Tuấn đã thể hiện được vai trò của một người tiến cử và môi giới mỹ thuật, mà trên thế giới người ta gọi là art curator?
- Có lẽ vậy. Suốt quãng thời gian hưng thịnh của thị trường mỹ thuật Việt
* Nhà sưu tập Trần Hậu Tuấn tự đánh giá ra sao về những bức tranh do anh vẽ?
- Tôi sống giữa những giá trị mỹ thuật của đất nước nên thỉnh thoảng cảm xúc cũng trỗi dậy và cầm cọ, đơn giản thế thôi! Tôi không mơ mộng làm một họa sĩ nổi danh, tôi chỉ phấn đấu làm một nhà sưu tập chuyên nghiệp!
* Hiện nay cái đáng lo ngại nhất cho thái độ chuyên nghiệp của thị trường tranh Việt
- Trong thời đại thông tin và tiến bộ khoa học, mọi điều rồi sẽ được xác minh và kiểm chứng sòng phẳng thôi. Tôi quan niệm, lừa dối người khác là tự cản trở chính mình!
* Một người không giàu có thể trở thành nhà sưu tập như anh không?
- Ai cũng có thể làm nhà sưu tập, nếu yêu thích và… chịu chơi!
Lê Thiếu Nhơn
