Cùng với búp bê gỗ Matrioska, Quảng trường Đỏ, Cung điện Mùa đông thì căn phòng hổ phách cũng được nhắc tới gắn liền với nước Nga xinh đẹp. Đây là món quà do hoàng đế nước Phổ là Friedrich Wilheim I tặng cho Nga hoàng Peter Đại đế năm 1716, được mệnh danh là kỳ quan thứ 8 của thế giới.

Căn phòng hổ phách của Nga

NGƯỢC DÒNG LỊCH SỬ

Đến nay, giai thoại về căn phòng hổ phách nổi tiếng vẫn còn lưu truyền nhưng hiện giờ căn phòng này ở đâu thì vẫn còn là một bí mật. Theo tư liệu, công trình này do kiến trúc sư - điêu khắc gia Andreas Schlter phác thảo, bức tường của căn phòng hổ phách có chiều cao 3,69m và rộng 1,5m bao gồm 8 tấm hổ phách bản rộng cùng với những lá vàng dát và được trang trí bằng vô số đá quý.

Từ năm 1701 cho đến năm 1709, kiệt tác nghệ thuật vô giá  này được các thợ cả về hổ phách là Gottfried Wolffram, Ernst Schacht và Gottfried Turau làm tại Danzig (ngày nay là Gdansk, Ba Lan) và Knigsberg (ngày nay là Kaliningrad, Nga), sau đó được lắp đặt trong lâu đài Charlottenburg (Đức). Nga hoàng Peter rất ngưỡng mộ căn phòng này, sau khi được tặng ông đã cho người mang về Sant Peterburg (Nga).

Khi Nữ hoàng Yekaterina II (tiếng Anh: Catherine II)  lên ngôi, bà cho mời nhà thiết kế người Italy, Bartolomeo Francesco Rastrelli đến để chuyển toàn bộ căn phòng hổ phách đến Cung điện Yekaterina, phía nam của Sant-Peterburg. Năm 1746, căn phòng hổ phách được lắp ghép hoàn thiện và đặt trong Cung điện Mùa Đông. Nhưng số phận vốn lận đận khiến căn phòng hổ phách một lần nữa bị dỡ ra và chuyển đến lắp ghép tại Cung điện Mùa Hè của Hoàng gia Nga tại Tsarskoe Syelo vào năm 1755.

Ngày 22/6/1941, Liên Xô bị Đức quốc xã tấn công. Năm 1942, quân đội Đức mang căn phòng hổ phách từ Tsarskoe Syelo về Berlin và trưng bày kiệt tác nghệ thuật này ở Bảo tàng văn hóa thế giới Berlin ( Museum of World Culture Berlin ). Tuy nhiên khi Thế chiến thứ II bước vào đoạn kết, Berlin bị quân đồng minh tấn công dồn dập, quân đội Đức đã gói căn phòng hổ phách vào nhiều chiếc hộp và chuyển đến lâu đài Koenigsberg. Những tài liệu còn lại cho biết đến tận tháng 4/1945, căn phòng hổ phách vẫn còn ở lâu đài Koenigsberg nhưng sau đó thì biến mất.

HÀNH TRÌNH TÌM KIẾM VÀ TÁI THIẾT

Cho đến nay, có đến hơn 100 giả thuyết khác nhau về căn phòng hổ phách. Các nhà sử học, những người chuyên đi tìm kho báu và cả những người tự xưng là chuyên gia còn tìm dấu vết của căn phòng mà ngày nay được đánh giá là vào khoảng 125 triệu USD ở tận Moscow và Mỹ.

Alfred Rohde, giám đốc viện bảo tàng của Knigsberg, người phụ trách vật báu này ở Knigsberg và cũng là người có thể cho biết căn phòng hổ phách đã biến đi đâu thì đã qua đời cùng với vợ của ông ngay trong năm 1945. Người bác sĩ viết giấy khai tử cho vợ chồng Rohde (chết vì bệnh thương hàn) thì đã biến mất. Chính vì thế mà có nhiều lời đồn đãi là cái chết của Rohde có nhiều bí ẩn.

Theo nhiều bài tường thuật thì người nguyên là lãnh đạo đảng bộ đảng Đức Quốc xã của tỉnh Koenigsberg, Erich Koch, đã cho mang căn phòng hổ phách cùng với nhiều báu vật nghệ thuật khác ra khỏi Knigsberg. Vào cuối Đệ nhị thế chiến, Erich Koch bị bắt giam trong nhà tù Ba Lan và bị tuyên án tử hình. Thế nhưng bản án này không bao giờ được thi hành. Có lẽ những hiểu biết mà người ta đoán là ông có về căn phòng hổ phách đã bảo vệ mạng sống cho ông. Vì thế mà cũng có thể giải thích được là tại sao Erich Koch đã nhiều lần thay đổi lời khai về nơi chốn của căn phòng hổ phách.

Theo 2 nhà nghiên cứu người Anh Adrian Levy và Catherine Scott-Clark thì căn phòng hổ phách đã bị đốt cháy ở Koenigsberg vào năm 1945. Kết luận này xuất phát từ những tài liệu lưu trữ mà cho đến nay không được lưu ý đến, do người chịu trách nhiệm về căn phòng hổ phách của Liên bang Xô viết để lại, ông Anatoli Kutschumov.

Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, các nhân viên an ninh quốc gia của Cộng hòa Dân chủ Đức cũng đã nỗ lực tìm kiếm căn phòng hổ phách. Công cuộc tìm kiếm bí mật quốc gia này được ghi lại trong một tập hồ sơ dày 1.800 trang có mật danh là “Hồ sơ Pushkin”. Có cả danh sách dài các địa điểm nghi vấn ở Đức, những nơi được cho là cất giấu phòng hổ phách. Một số giả thiết về sự mất tích của phòng hổ phách, trong đó có giả thiết căn phòng này đã bị chìm cùng với một tàu ngầm của Liên Xô. Cũng có giả thiết, quân đội Xô Viết đã phá hủy nó khi tấn công giải phóng Koenigsberg.

Vào ngày 13/5/1997, một bức tranh khảm của căn phòng hổ phách được cảnh sát tịch thu tại thành phố Bremen (Đức). Ngay sau đó, tại Berlin , một chiếc tủ ngăn của căn phòng huyền thoại này cũng đã xuất hiện. Theo các nguồn tin chính thức thì hai món đồ vật này đã bị lấy cắp ngay từ trong Đệ nhị thế chiến, trước khi được chuyên chở về Knigsberg. Trong năm 2000, hai món đồ vật này được Chính phủ Liên bang Đức giao trả về Nga.

Bắt đầu từ năm 1979, các chuyên gia người Nga bắt đầu tái thiết căn phòng hổ phách chủ yếu dựa trên các tấm ảnh đen trắng và một tấm ảnh màu duy nhất còn lại. Năm 1997, do thiếu kinh phí nên việc tái thiết tạm dừng. Vào năm 1999, nhờ vào số tiền tài trợ 3,5 triệu USD của Ruhrgas AG (Công ty cổ phần Ruhrgas - Đức) việc tái thiết căn phòng hổ phách được kết thúc. Năm 2003, trong khuôn khổ kỷ niệm 300 năm của thành phố Sant- Peterburg, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Đức Gerhard Schroeder đã khánh thành căn phòng hổ phách mới này.

Một căn phòng hổ phách thu nhỏ sao chép lại nguyên mẫu cũng được trưng bày ở Kleinmachnow gần Berlin . Một nhà sưu tầm ở Berlin, bà Ulla Klingbeil, đã cho làm tác phẩm nghệ thuật này và triển lãm trong viện bảo tàng thu nhỏ Arikalex trong khuôn viên của Europarcs tại Dreilinden.  Tiền thu được từ vé vào cửa được trao về cho hội Ariklex là một hội từ thiện tài trợ cho những dự án xã hội vì trẻ em bị hành hạ và tật nguyền.

ĐÃ TÌM THẤY  CĂN PHÒNG HỔ PHÁCH?

Những ngày tháng 3/2008, một số tờ báo châu Âu đưa tin chấn động: Người Đức đã tìm thấy phòng hổ phách. Theo báo The Times thì tại Deutschneudorf, Đức, cách không xa biên giới Czech, trong một hầm mỏ cũ có chứa nhiều tấn vàng của Đức Quốc xã và tại đó có cả phòng hổ phách.

Ông Heinz-Peter Haustein - thị trưởng của Deutschneudorf, là người tự bỏ hàng chục ngàn euro để tìm kiếm phòng hổ phách. Ông và những người đồng sự đã dựa vào một số sự kiện để kết luận: Mùa xuân năm 1945, phát xít Đức đã lợi dụng các hầm mỏ cũ ở các thành phố khai thác quặng để giấu vàng và những tài sản giá trị mà bọn chúng cướp được ở Đông Âu, trong số này có cả phòng hổ phách được chuyển đến từ Koenigsberg.

Địa điểm giấu vàng mà Haustein biết được là do Christian Hanisch mách bảo. Hanisch lục tìm trong kho lưu trữ của mình và tìm thấy lưu bút của người cha vừa chết năm 2007, trong đó người cha mô tả đã trực tiếp thấy phát xít Đức chở nhiều thùng hàng đến nhà ga tàu lửa ở vùng Deutschneudorf. Sau đó những thùng hàng này được bí mật chở đi cất giấu ở đâu đó. Thông tin là như vậy và Haustein tin tưởng đến 90% là có cả phòng hổ phách.

Sự náo động xung quanh tin tức ở Deutschneudorf khiến các nhà báo đua nhau khai thác sự kiện này. Thậm chí, có phóng viên còn nói với Haustein rằng, xác của Hitler được cất giấu trong phòng hổ phách. Dù Haustein khẳng định sắp sửa chạm tay vào phòng hổ phách, nhưng không mấy ai tin đó là sự thật. Bởi hàng chục năm qua, mỗi khi người ta hy vọng là sắp tìm thấy căn phòng này thì ngay sau đó là sự thất vọng tràn trề.

KHÁNH NGỌC (tổng hợp)