* Mỹ, Israel, châu Âu sẽ nối lại viện trợ cho chính phủ mới

Tổng thống (TT) Palestine Mahmud Abbas dự kiến hôm nay, 17/6 chủ trì lễ tuyên thệ nhậm chức của thủ tướng mới và nội các lâm thời, thay thế chính phủ liên minh bị giải tán sau cuộc đảo chính của Hamas.

Những người ủng hộ Fatah trên nóc tòa nhà quốc hội Palestine ở thành phố Ramallah, Bờ Tây hôm 16/6. - Ảnh: VNN

TT Abbas đã bổ nhiệm ông Salam Fayyad, một nghị sĩ độc lập thân phương Tây thay thế thủ tướng bị phế truất Ismail Haniyeh, lãnh đạo Hamas. Chính phủ lâm thời dự kiến bao gồm 11 nghị sĩ, có nhiệm vụ bảo đảm thực thi luật pháp và ngăn chặn tình trạng hỗn loạn từ Dải Gaza đến Bờ Tây. Các nước Mỹ, Israel và châu Âu đã lên kế hoạch nối lại các khoản viện trợ tài chính cho chính phủ mới, sau 15 tháng cấm vận kể từ khi phe Hamas lên nắm quyền. Trong khi đó, tại Gaza, ông Haniyeh vẫn không chịu rút khỏi chức thủ tướng và hứa sẽ lập lại an ninh trên lãnh thổ Palestine.

Theo luật pháp Palestine, TT Abbas có quyền tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia trong vòng 30 ngày. Tình trạng này có thể kéo dài thêm 30 ngày nữa với điều kiện được 2/3 số nghị sĩ quốc hội ủng hộ. Phái này hiện chiếm đa số ở quốc hội nhưng gần phân nửa nghị sĩ Hamas đã bị Israel bắt giữ. Điều này có thể giúp cho ông Abbas duy trì tình trạng khẩn cấp được lâu hơn.

HAMAS LÀM ĐẢO CHÍNH

Trước đó đêm 14/6, lần đầu tiên trong lịch sử Palestine, phe Fatah của TT Abbas mất quyền kiểm soát thành trì của chính mình, phải rút về cố thủ ở Bờ Tây. Cũng lần đầu tiên trên vùng lãnh thổ tự trị Palestine, hai tổ chức Ả Rập anh em đứng chung trong một chính phủ nay đã không công nhận lẫn nhau, thậm chí loại trừ nhau.

Tình hình chuyển sang bước ngoặt lúc 21g ngày 14/6 khi TT Abbas quyết định giải tán chính phủ đoàn kết dân tộc do Hamas lãnh đạo và ban bố tình trạng khẩn cấp, tại một cuộc họp báo ở Ramallah thuộc Bờ Tây. Lý do, theo ông Abbas, là chính quyền của Thủ tướng Ismail Haniyeh (phe Hamas) đã không giải quyết được cuộc khủng hoảng hiện nay và để hai phe Hamas và Fatah lâm vào nội chiến.

Ngay sau tuyên bố này, tình hình của phe Fatah trở nên nguy ngập như một con thuyền sắp đắm: lần lượt từ các nơi báo về các vị trí then chốt của Fatah đã rơi vào tay Hamas. Đến lúc đó, TT Abbas mới đưa ra quyết định: kêu gọi quân cận vệ chiếm lại các vị trí này nhưng đã muộn. Đến 23g, phe Hamas dễ dàng chiếm lĩnh dinh TT Abbas ở dải Gaza và cắm cờ phe mình trên nóc dinh.

Thủ tướng Palestine bị phế truất Ismail Haniyeh sáng 15/6 phê phán quyết định của TT Abbas giải tán chính phủ là hấp tấp. Ông Haniyeh cương quyết giữ chức và cam kết tiếp tục duy trì chính phủ của mình, mặc cho ông Abbas bổ nhiệm cựu bộ trưởng tài chính Salam Fayyad làm thủ tướng mới. Phát biểu tại một cuộc họp báo ở dải Gaza, ông Haniyeh cho rằng TT Abbas cùng các cố vấn đã không tính đến “những hậu quả (của quyết định nói trên) cũng như những tác động của nó đối với tình hình thực tiễn”.

Ông Haniyeh khẳng định: “Chúng tôi sẽ tiếp tục quan hệ với các phái... và tiếp tục với một chính phủ đoàn kết dân tộc”. Trong ngày đầu tiên kiểm soát dải Gaza, phe Hamas đã thả 10 quan chức Fatah bị bắt trong lúc giao tranh nhằm ra hiệu sẵn sàng hòa giải với phe thất trận của TT Abbas. Ông cũng bác bỏ khả năng thành lập một nhà nước Palestine riêng rẽ ở dải Gaza, mà không bao gồm khu Bờ Tây, một lựa chọn từng được phía Israel nêu ra và báo chí thế giới đã gọi nhà nước chỉ do phe Hamas cực đoan kiểm soát là “Hamastan”.

FATAH ĐỘT CHIẾM CÁC CƠ SỞ CỦA HAMAS Ở BỜ TÂY

Trong khi đó TT Abbas không dễ dàng chấp nhận thực tế này. Có tin Muhammed Dahlan, người đứng đầu Cục An ninh và là cố vấn quân sự của ông Abbas, đã bí mật trở về dải Gaza để tổ chức lại lực lượng cho một cuộc phản công. Ban lãnh đạo Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) cũng quyết định sẽ thành lập ở khu Bờ Tây (nơi đang thuộc quyền kiểm soát của Fatah) một ủy ban trung ương, trong đó có TT Abbas cùng đại diện của tất cả phe phái, và thành lập ủy ban an ninh tại tất cả các khu vực thuộc Bờ Tây.

Hàng trăm tay súng Fatah hôm qua 16/6 đã đột chiếm nhiều cơ sở thuộc quyền kiểm soát của Hamas ở Bờ Tây, kể cả tòa nhà quốc hội và một số bộ của chính phủ Palestine. Tại trụ sở quốc hội ở thành phố Ramallah, các tay súng Fatah đã tiến vào văn phòng Phó chủ tịch thứ hai của Hội đồng lập pháp Palestine Hassan Kreisheh và định bắt giữ quan chức này. Tuy nhiên, các nhân viên tại đây đã ngăn chặn kịp thời âm mưu này. Những người ủng hộ Fatah còn trèo lên nóc tòa nhà, bắn chỉ thiên và hô vang khẩu hiệu chống Hamas.

Trong khi đó, nhiều tay súng Fatah khác đã tấn công và chiếm đóng trụ sở hội đồng thành phố Nablus do Hamas quản lý và cắm các lá cờ của họ trên nóc tòa nhà. Họ cũng bắt cóc 7 người ủng hộ Hamas và cách chức một quan chức cấp cao thuộc Bộ Tôn giáo.

Tại thành phố Hebron, các thành viên vũ trang của Fatah đã đột chiếm các văn phòng của Bộ Giáo dục và Bộ Nội vụ cũng như cảnh báo các nhân viên ủng hộ Hamas không nên trở lại làm việc. Thực tế, sau khi Hamas tiến hành chiến dịch quân sự thâu tóm toàn bộ Gaza,  nhiều viên chức có quan hệ mật thiết với phong trào Hồi giáo này đã không đi làm hôm thứ Bảy (16/6), ngày bắt đầu một tuần làm việc ở Bờ Tây, vì sợ bị trả thù.

Một thành viên của Lữ đoàn những người tử vì đạo Al Aqsa, một nhánh bạo lực thuộc Phong trào Fatah của TT Abbas, tuyên bố nhóm này đã lên kế hoạch tập kích và tiếp quản mọi cơ sở của Hamas nhằm trả đũa việc lực lượng này giành quyền kiểm soát toàn bộ Gaza.

Còn quân đội Israel cho biết họ đang kiểm tra thông tin về vụ nã đạn ở vùng giao lộ. Kể từ khi Gaza lọt vào tay Hamas, chính phủ Do Thái đã cho phép một số quan chức cao cấp của Fatah vượt Erez, qua Israel để tới Bờ Tây.

THẾ GIỚI LO NGẠI

Ngày 15/6, Tổng thư ký Liên đoàn Ả Rập (AL) Amr Mussa kêu gọi Hamas và Fatah ngừng ngay xung đột và hợp tác giải quyết mâu thuẫn.

Tại New York, Tổng thư ký LHQ Ban Ki moon đã tiến hành các cuộc trao đổi sơ bộ về ý tưởng đưa một lực lượng quốc tế vào dải Gaza để khôi phục an ninh trật tự ở vùng lãnh thổ Palestine này. Tuy nhiên, phái Hamas đã phản đối ý kiến trên và cho biết họ sẽ coi quân đội nước ngoài này là lực lượng chiếm đóng.

Jordan bày tỏ lo ngại và tăng cường kiểm soát đường biên giới với Gaza. Tổng thống Mỹ George Bush cũng bày tỏ lo ngại sâu sắc và kêu gọi chấm dứt xung đột nội bộ Palestine. Ai Cập rút đại diện ra khỏi Gaza để phản đối Hamas. Washington, Nga và Liên minh châu Âu cũng lên tiếng ủng hộ Tổng thống Abbas.

Israel cũng tuyên bố sẵn sàng bình thường hóa quan hệ với Palestine nếu chính phủ mới do ông Fayyad lãnh đạo công nhận những đòi hỏi của phương Tây. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng một cục diện như Palestine hiện nay sẽ càng làm gia tăng nguy cơ các cuộc đối đầu đẫm máu với Israel và sẽ bất lợi cho cả Palestine lẫn Israel.

HOÀNG KIM (Tổng hợp)