Kể từ ngày tôi lên tỉnh học đến nay qua 5 mùa xuân chưa được ăn canh rau đắng. Chốn thị thành ai nấu canh rau đắng mà ăn. Một ngày tôi về quê, đi ngang qua bờ mương nhỏ ngoài xóm Soi chợt nghe lời ru: “À ơi, canh rau đắng ca rô đồng/Nồi canh mẹ nấu vì chồng, thương con”. Trong làn gió lao xao, lời ru ấy nghe tha thiết quá chừng! Lời ru rưng rưng trong tôi nỗi nhớ.
Ở quê tôi, rau đắng mọc tràn lan sau hè, trong gò, ngoài soi, sáp mép sông cũng có. Hồi ngoại còn sống, có ngày trong nhà cạn hết thức ăn, ngoại ra sau hè nhổ mấy bụi rau đắng mọc cạnh nền đất vào nấu canh. Lạ miệng, canh đắng… nhăn mặt. Tôi nhìn mẹ, muốn khóc; chị tôi bưng chén canh chần chừ. Ngoại cười, bảo: “Đứa nào ăn được canh rau đắng đứa đó mới có nghĩa, có tình!”. Ngoài nồi canh rau đắng đâu còn món gì ăn khác nữa, thôi phải ráng nuốt cho “trôi cơm” và cho có nghĩa có tình như ngoại bảo. Ăn vào rồi mới thấy hương thơm ở đầu lưỡi…
Ngoại tập tôi ăn canh rau đắng từ đó. Rồi ngoại mất, nồi canh rau đắng do mẹ nấu. Những năm còn đói khổ, mỗi bữa ăn mẹ nấu chừng lon gạo với nồi canh rau đắng. Nhà có bốn miệng ăn, vét cả phần cháy sém cũng không đủ bữa. Mẹ cười, bảo: “Của không ngon đông con cũng hết”. Rồi mẹ ra sau gò nhổ mấy bụi sắn, gọt vỏ. Nấu đến cháy đít xoong sắn mới chín, trút ra rổ tre bốc khói treo trên chiếc gióng, đứa nào đói bụng đến lấy ăn. Thằng em tôi rong chơi bắt cào cào ngoài bờ ruộng, đói bụng về dói tay lấy một củ ăn rồi đi chơi tiếp.
Năm nọ, nước đầu nguồn ào ạt đổ về. Lũ dâng vào ban đêm, cả nhà chỉ kịp mang cái “mạng không” chạy lên trong gò. Nước rút, trở về, mọi vật dụng trong nhà trôi sạch. Mẹ ngồi khóc, còn tôi đi xung quanh nhà tìm quanh đi quẩn lại chỉ còn cái nồi kẹt trong gốc mít. Nấu cơm chín xong, mẹ dỡ cơm ra tấm lá chuối, rồi đổ nước vào nồi nấu canh rau đắng…
Bây giờ ở miền quê, đời sống đã khấm khá, có lẽ ít ai còn ăn canh rau đắng. Những lần về quê, chiều, rôi ra hiên sau, lòng xốn xang nhìn bụi rau đắng lá vẫn xanh non bám nền đất sau hè…
MẠNH HOÀI
