Những ngày gần kề tết như này lòng tôi lại nhớ ông nội nhiều lắm. Vì nếu nội chưa về miền mây trắng thì thể nào mấy hôm nay tôi cũng được nghe ông dặn ba tôi hoặc em trai tôi rằng làm gì làm cũng nhớ tranh thủ đi kiếm cây tre đẹp về làm cây nêu.

Và mẹ tôi thì sẽ theo đó không quên đi mua thêm hương, thêm giấy đỏ để chiều ba mươi tết ba trồng cây nêu trước nhà. Nhà đã trồng cây nêu, đó là tín hiệu dễ thấy nhất để biết rằng gia đình đó đã sẵn sàng mọi thứ để đón chào năm mới. Đó cũng là một trong những phong tục truyền thống của người Nùng chúng tôi.

Minh họa: HƯNG DŨNG

Ba mươi tết, theo yêu cầu của nội, ba sẽ đi tìm một cây tre thật cao, có thân thật thẳng, lá xanh mướt và không bị sâu ăn. Ba sẽ cố gắng đào thật sâu, lấy gốc tre có cả đất về trồng để cây tươi được lâu. Ba chặt hết cành chỉ để chòm lá trên ngọn. Ông tôi sẽ chuẩn bị ba nén hương và một tờ giấy đỏ hình chữ nhật dài khoảng bốn gang tay cho ba buộc lên ngọn rồi trồng cây tre xuống cạnh góc sân trước nhà. Sau đó, ông sẽ thắp nhang làm lễ, khấn vái dưới gốc cây nêu. Chị em tôi thích thú nhìn cây nêu được dựng lên, tờ giấy đỏ cứ nổi bật giữa chòm lá tre xanh cao tít đang đung đưa trong gió.

Ông nội bảo, trồng cây nêu là việc của đàn ông, người làm chủ gia đình. Trồng cây nêu phải với tâm thế vui vẻ thì điều may mắn mới đến với gia đình. Rồi quay sang chúng tôi hỏi, mấy đứa có biết vì sao người Nùng lại có phong tục trồng cây nêu vào chiều ba mươi tết không? Chúng tôi lắc đầu. Ông kể rằng cây nêu có sức mạnh đuổi ma quỷ. Xưa ở trên trái đất này quỷ dữ thống trị, hoành hành, con người vô cùng khốn khổ vì sự phá phách, quấy nhiễu của chúng. Chúng giành hết đất đai và không cho con người làm nhà. Con người muốn xin một chỗ để làm nhà chúng cũng không cho. Nhưng rồi có một chàng trai khỏe lũ quỷ rằng chỉ xin trồng một cây tre thôi, và chỉ xin phần đất làm nhà dưới bóng cây tre của mình. Quỷ vương mắc mưu nên đồng ý. mạnh, thông minh đã ra đàm phán với

Chiều hôm đó chàng trai trồng tre xong thì tối, sáng hôm sau mặt trời lên, bóng tre trải dài đến đâu, đất của chàng trai được nhiều đến đó. Nhiều cây tre được trồng, lũ quỷ dần bị đuổi ra biển. Vì không còn đất ở nên quỷ xin người cho một đặc ân là mỗi năm được về đất liền một lần vào dịp tết Nguyên đán. Vì là ngày vui, ngày sum họp của gia đình đầu năm mới, lại đã hứa cho lũ quỷ về, cũng lo chúng đến quấy nhiễu nên cây nêu được dựng lên cảnh báo chúng không được đến chỗ người đang ở. Đến rằm tháng Giêng hạ cây nêu thì cũng là lúc lũ quỷ hết hạn ở đất liền, phải về với biển khơi.

Cây nêu như là tín hiệu báo xuân, là thần bảo hộ cho sự bình yên của ngôi nhà và hơn hết còn là phong tục của người Nùng. Mai này dù đi đâu, làm gì, tết về phải nhớ trồng cây nêu chiều ba mươi tết. Đấy, cháu thấy không, các nhà bên cũng dựng cây nêu lên rồi kìa. Tôi nhìn sang nhà hàng xóm, mỗi nhà đều đã có cây nêu trước sân, cái màu đỏ dưới chòm lá xanh đung đưa trong gió. Câu chuyện ông nội kể được nhắc đi nhắc lại mỗi năm, chị em tôi như đã thuộc lòng nhưng chẳng năm nào là không muốn nghe cả.

Rồi gia đình chúng tôi chuyển vào Nam sinh sống. Những lần trồng cây nêu trên miền đất mới cứ nối tiếp nhau. Ông nội đã theo bà về miền mây trắng. Việc trồng cây nêu bây giờ được ba tôi nhắc em trai tôi làm. Lại như ông nội ngày xưa, ba ngồi bên thềm nhà cắt giấy đỏ, chuẩn bị hương cho em trai tôi trồng cây nêu và kể chuyện cho các cháu nghe. Có điều sau câu chuyện về sự tích cây nêu ba tôi còn thêm rằng, với những gia đình người Nùng xa quê thì trồng cây nêu còn là một cách để chúng ta nhớ về nguồn cội, về quê hương xứ sở. Tôi biết ba đang nhớ ông nội, nhớ quê. Tôi cũng biết ba đang nối tiếp ông, đang dạy con cháu về niềm tin vào những điều tốt đẹp, về giá trị của nguồn cội. Trưởng thành rồi mới hiểu có những ký ức êm đềm, có những câu chuyện êm đềm như lời ru mang hơi thở nguồn cội đã nuôi ta trưởng thành theo từng năm tháng, với tôi đó là câu chuyện trồng cây nêu.

Tết đến xuân về, sau khi trang hoàng nhà cửa xong, mâm cỗ cúng gia tiên đã sẵn sàng thì cây nêu cũng được trồng trước sân nhà. Tôi lại nhớ lời ông nội dặn năm nào, đó là nối tiếp ông nội, nối tiếp ba gìn giữ tục trồng cây nêu ngày tết của người Nùng với một niềm tin rằng khi trồng cây nêu trong tâm thế vui vẻ thì một năm mới sẽ đến với thật nhiều bình an, may mắn.

MỘC MIÊN