Là nơi khởi đầu nghề câu cá ngừ đại dương của Việt Nam, đến nay Phú Yên có khoảng 950 tàu có công suất trên 90CV chuyên khai thác loài hải sản có giá trị này ở vùng biển xa bờ, sản lượng đã vượt 6.000 tấn/năm. Trong những năm qua, nghề này không chỉ mang lại một nguồn thu nhập đáng kể cho ngư dân mà còn góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh.

Cá ngừ đại dương của Phú Yên được các doanh nghiệp thu mua để xuất khẩu - Ảnh: N.CHUNG

KHỞI NGUỒN

Theo lão ngư Trần Kim Hoa ở phường 6 (TP Tuy Hòa), xuất phát nghề câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên là do ngư dân tình cờ phát hiện những đoạn dây câu từ các tàu khai thác hải sản của Nhật Bản, Đài Loan… bị trôi dạt vào vùng biển Việt Nam, trong đó có mấy con cá “bò gù” mắc câu. Chính những đoạn dây câu lạ này, ngư dân Phú Yên đã cải tiến và làm ra những vàng câu dài hàng chục hải lý, có từ 600-800 lưỡi câu như hiện nay.

 Cá ngừ đại dương được ngư dân Phú Yên gọi là cá “bò gù”, vì lưng cá gù, thịt đỏ như thịt bò. Từ khi cá ngừ đại dương được xuất khẩu, giá trị kinh tế của nó tăng lên thì ngư dân càng phát triển nghề khai thác loài cá này. Khoảng những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trước, một số nhà máy chế biến hải sản trong nước và một vài doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài đến Phú Yên mua cá ngừ đại dương để xuất khẩu, đã thúc đẩy nghề câu cá ngừ đại dương phát triển mạnh. Ngư trường khai thác cá ngừ đại dương thuộc vùng biển nước sâu thường cách đất liền trên 200 hải lý. Lão ngư Phan Thuẩn, ở phường 6 (TP Tuy Hòa) đã đúc kết từ thực tiễn: “Ngư dân phải nắm chắc quy luật của con cá đi hướng nào, vào mùa nào, từ đó tìm cách đón đầu để câu thì mới mang lại hiệu quả cao. Theo kinh nghiệm nhiều năm, thường vào khoảng cuối năm trước đến tháng 2 âm lịch năm sau, cá ngừ đại dương sẽ di chuyển vào vùng biển phía bắc nước ta khoảng từ Đà Nẵng trở ra rồi dần dần đi về phía nam. Vào chính vụ, khoảng tháng 3 đến tháng 5 âm lịch, cá ngừ đại dương tập trung nhiều ở ngư trường thuộc quần đảo Trường Sa, Côn Đảo, đôi khi đến gần Phú Quốc”.

Hiện nay, nghề khai thác cá ngừ đại dương đã phát triển ở nhiều tỉnh như Bình Định, Khánh Hòa song Phú Yên vẫn là tỉnh có sản lượng khai thác lớn so với các tỉnh trong khu vực. Vì vậy, gần đây đã có doanh nghiệp nước ngoài đến Phú Yên đặt vấn đề liên kết để khai thác, chế biến cá ngừ xuất khẩu với quy mô lớn.

ÐỂ TĂNG HIỆU QUẢ

Theo nhiều ngư dân ở phường 6 (TP Tuy Hòa), cách đây khoảng 20 năm, ở phường 6 có chừng 20 tàu có công suất 50CV-90CV, ngư dân ở đây đã gọi là “tàu to”. Qua thực tiễn đánh bắt, ngư dân nhận thấy muốn đảm bảo an toàn và đánh bắt đạt hiệu quả thì tàu phải có công suất từ 250CV. Ông dân Trần Văn Đi, ở phường Phú Đông (TP Tuy Hòa), chủ tàu cá PY96262TS với công suất 345CV, cho biết: “Mỗi chuyến câu cá ngừ kéo dài cả tháng nên khi đi bằng tàu nhỏ, việc đánh bắt vừa hạn chế mà điều kiện bảo quản cá sau khi đánh bắt cũng không tốt, dẫn đến giảm chất lượng, bán mất giá. Từ khi gia đình tôi đóng tàu lớn với trang thiết bị hiện đại, việc khai thác có sản lượng cao hơn, chất lượng cá sau sơ chế, bảo quản tốt hơn nên hiệu quả kinh tế tăng lên rõ rệt”. Từ thực tiễn đó, gần đây, nhiều ngư dân ở Phú Yên đã mạnh dạn đầu tư đóng tàu có công suất gấp nhiều lần so với trước như gia đình ông Trần Kim Hoa vừa đầu tư 2,4 tỉ đồng đóng một tàu 270CV và một tàu 290CV. Hiện nay, trong số 950 tàu có công suất trên 90CV chuyên đánh bắt xa bờ của Phú Yên, đã có hơn 170 tàu có công suất từ 250CV trở lên. 

Phó giám đốc Sở NN-PTNT Phú Yên Nguyễn Tri Phương cho rằng, mặc dù năm 2012, sản lượng cá ngừ đại dương đạt cao nhất so từ trước đến nay, song ngư dân cũng còn gặp không ít khó khăn. Để duy trì và phát triển nghề câu cá ngừ đại dương, ngành nông nghiệp đang khuyến khích ngư dân đầu tư nâng cấp công suất máy, mua sắm các trang thiết bị hiện đại phục vụ cho việc đánh bắt xa bờ. Hiện nay Phú Yên đang triển khai nhiều chính sách, chương trình, dự án của Chính phủ để hỗ trợ nghề khai thác xa bờ như hỗ trợ dầu, bảo hiểm, máy thông tin liên lạc tầm xa tích hợp vệ tinh cho ngư dân, lắp đặt thiết bị kết nối vệ tinh... để giúp cho ngư dân vững tin bám biển, đánh bắt hải sản dài ngày. Ngoài ra, Sở NN-PTNT Phú Yên đang phối hợp với Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản (Bộ NN-PTNT) thực hiện đề án thí điểm 30 tàu cá hiện đại khai thác cá ngừ đại dương ở 3 tỉnh Phú Yên, Bình Định và Khánh Hòa. Đây là những hỗ trợ cần thiết để đưa nghề khai thác cá ngừ đại dương của tỉnh đạt hiệu quả và bền vững hơn nữa.

Cùng với cá ngừ đại dương, Phú Yên còn có nhiều hải đặc sản, mà tiêu biểu là sò huyết Ô Loan và cá ngựa Sông Cầu.   Ảnh: Đ.ĐAT Dân gian có câu “Chưa ăn sò huyết, chưa biết Phú Yên” để ca tụng những món ăn chế biến từ sò huyết đầm Ô Loan. Đây là loại thực phẩm có hàm lượng dinh dưỡng cao, có tác dụng bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực. Ngày xưa sò huyết Ô Loan là vật phẩm thường dùng để tiến vua. Theo PGS, TS Nguyễn Chính (Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III), chất lượng sò huyết Ô Loan được nhiều người ưu chuộng là do thủy nhưỡng ở đầm này rất tốt, chất đáy phù hợp với sự sinh sản, phát triển của sò huyết…   Ảnh: Đ.ĐAT Cá ngựa có khắp các vùng biển trong tỉnh, nhưng nhiều nhất ở TX Sông Cầu, nơi có nhiều vịnh, gành là môi trường thích hợp cho loài cá ngựa sống và sinh sản. Theo kinh nghiệm dân gian, cá ngựa có thể chữa trị chứng mệt mỏi, suy nhược cơ thể, các bệnh về hô hấp, hen suyễn, suy giảm khả năng sinh dục, các bệnh về tim và hệ tuần hoàn, thận, gan, thậm chí còn được dùng để trị chứng khó sinh ở phụ nữ... Từ lâu, cá ngựa là một vị thuốc đông y rất được ưa chuộng. Ở Phú Yên đã sản xuất thành công rượu cá ngựa, sản phẩm được làm từ rượu Quán Đế và cá ngựa kết hợp với bài thuốc bổ có tác dụng hỗ trợ, phòng và chữa các chứng bệnh như cao huyết áp, chân tay tê dại, giảm mỡ máu, bổ thận…

NGỌC CHUNG