Trong những năm gần đây, việc chế biến cá ngừ đại dương để xuất khẩu được nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước quan tâm. Các doanh nghiệp Việt Nam đã mở rộng thị trường xuất khẩu từ khoảng 25 nước (cách đây 10 năm) lên 87 nước trên thế giới…
Cá ngừ đại dương cập cảng Vũng Rô - Ảnh: N.CHUNG
ỔN ÐỊNH NGƯ TRƯỜNG, ÐÁNH BẮT HIỆU QUẢ
Mặc dù Phú Yên là tỉnh tiên phong trong nghề khai thác cá ngừ đại dương và có sản lượng đánh bắt hàng năm nhiều nhất cả nước (năm 2011 đánh bắt hơn 5.600 tấn), song phương tiện đánh bắt còn nhỏ, khâu chế biến, bảo quản chưa thật tốt nên chất lượng, giá cả không ổn định. Đặc tính của cá ngừ là vừa bơi vừa ăn mồi, mồi câu mà ngư dân thường sử dụng trước đây là cá tươi, sản lượng đánh bắt không cao. Mấy năm gần đây, ngư dân đã phát hiện ra một loại mồi câu mới mà con cá ngừ đại dương rất ưa thích đó là mực xà. Dân câu cá ngừ đại dương cũng giấu kín những tọa độ mà mình đánh bắt hiệu quả từ năm trước để năm sau vào mùa thì đến vị trí đó đánh bắt. Thường thì họ liên kết từ 5 đến 8 chiếc tàu của anh em ruột hoặc dòng họ. Khi ra khơi, các tàu tỏa đi các hướng để tìm luồng cá, nếu phát hiện họ dùng bộ đàm để gọi nhau bằng ký hiệu riêng đã được thống nhất trước đó để cùng đánh bắt...
Ngư trường khai thác cá ngừ đại dương thường cách đất liền khoảng 200-500 hải lý. Ngoài một số trang thiết bị cần thiết như máy bộ đàm, định vị, máy dò, thúng chai…, mỗi tàu trang bị lương thực đủ cho khoảng 10 người sống khoảng một tháng trên biển. Ông Võ Đốc ở phường 6 (TP Tuy Hòa) cho biết: Lúc đầu giàn câu cá ngừ đại dương rất ngắn, ít lưỡi nên sản lượng cá đánh bắt được không nhiều. Sau này, người dân cải tiến, giàn câu dài cả chục hải lý, có từ 600-800 lưỡi câu được cột đều trên một sợi dây triên dài. Trước đây lưỡi câu do ngư dân tự làm, sau này nhiều cơ sở sản xuất ra đời nên chỉ việc đưa tiền ra là có đầy đủ. Nghề biển có lúc đói, lúc no, nhưng riêng nghề câu cá ngừ thì ông Võ Đốc đã đúc rút ra từ thực tiễn trên biển: “Nghề câu cá ngừ không dễ chút nào, mình phải nắm chắc quy luật của con cá đi hướng nào, vào mùa nào, từ đó tìm cách đón đầu để câu. Theo kinh nghiệm nhiều năm, thường khoảng cuối năm âm lịch, cá di cư vào vùng biển phía bắc nước ta rồi dần dần đi về phía nam. Đầu vụ, đánh bắt ở vùng biển các tỉnh Đà Nẵng - Quảng Trị trở ra, khoảng tháng 2-3 chạy vào ngư trường thuộc quần đảo Trường Sa, Côn Đảo, đôi khi đến gần Phú Quốc…”.
Ngư dân TP Tuy Hòa chuẩn bị đá cho chuyến đánh bắt dài ngày trên biển - Ảnh: N.CHUNG
ÐỂ THƯƠNG HIỆU CÁ NGỪ VƯƠN XA
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), năm nay cá ngừ Việt Nam đã xâm nhập và mở rộng ra nhiều thị trường, nâng tổng số thị trường nhập khẩu cá ngừ của Việt Nam lên 87 nước. Trong 3 thị trường truyền thống là Mỹ, EU và Nhật Bản, thì Mỹ vẫn là thị trường chính, chiếm tới 46% tổng giá trị xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam.
Đầu tháng 10/2011, Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học - Công nghệ đã cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu tập thể cá ngừ đại dương Phú Yên. Đây là nhãn hiệu cá ngừ đại dương đầu tiên ở Việt Nam và việc cấp nhãn hiệu tập thể này có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần đẩy mạnh xuất khẩu cá ngừ đại dương Phú Yên ra thị trường thế giới. Tuy nhiên, cá ngừ đại dương là đối tượng chịu sự chi phối, điều chỉnh của Hiệp định về đàn cá di cư quốc tế, nằm trong Công ước Luật biển quốc tế. Khi cá di cư đến vùng biển Việt Nam, việc đánh bắt sẽ chịu sự điều chỉnh của Ủy ban nghề cá Tây, Trung Thái Bình Dương (WCPFC). Hiện nay, tất cả các vùng biển khai thác cá ngừ đã được các tổ chức quốc tế quản lý chặt chẽ, trong khi nước ta chưa phải là thành viên của WCPFC. Do vậy, ngư dân và các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang vấp phải rào cản về đánh bắt và xuất khẩu sản phẩm vào một số thị trường nước ngoài.
Để phát triển thương hiệu cá ngừ Phú Yên, trước mắt, Hiệp hội Cá ngừ Phú Yên phải hoàn thiện về tổ chức, thông tin cho doanh nghiệp và ngư dân biết tất cả các quy định, vấn đề liên quan đến sản phẩm cá ngừ tại các thị trường xuất khẩu, đưa ra quy chuẩn cho sản phẩm chung. Bên cạnh đó, Hiệp hội phải tranh thủ sự hỗ trợ của Chính phủ, các bộ để phát triển thương hiệu cho sản phẩm cá ngừ đại dương Phú Yên. Về phía các doanh nghiệp chuyên mua gom xuất khẩu cá ngừ đại dương, cần đầu tư xây dựng hệ thống kho lạnh giữ hàng, tổ chức tàu lớn mua gom sản phẩm kịp thời và cung ứng các nhu yếu phẩm cho ngư dân ngay trên biển để giảm chi phí, tăng hiệu quả kinh tế cho mỗi chuyến đánh bắt cá ngừ đại dương của ngư dân. Để tăng khả năng tiêu thụ sản phẩm, các doanh nghiệp tập trung mở rộng thị trường xuất khẩu thông qua việc đẩy mạnh quan hệ hợp tác nước ngoài, tìm kiếm thêm thị trường và quảng bá giới thiệu rộng rãi sản phẩm. Cần sớm đưa Việt Nam gia nhập WCPFC, phát triển thương hiệu cá ngừ đại dương của Phú Yên nói riêng và thương hiệu cá ngừ đại dương Việt Nam nói chung trên thị trường quốc tế.
Để góp phần cùng cả nước đẩy mạnh khai thác, tiêu thụ cá ngừ đại dương, mới đây UBND tỉnh Phú Yên đã trao giấy chứng nhận đầu tư cho dự án Thu mua, chế biến và xuất khẩu cá ngừ đại dương của Công ty liên doanh thu mua, chế biến và xuất khẩu cá ngừ Phú Yên (giữa các nhà đầu tư Nhật Bản và Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Vinh Sâm). Bà Trịnh Thị Ngọc Sâm, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Vinh Sâm, cho biết: “Mục tiêu của dự án là thu mua, chế biến, xuất khẩu cá ngừ và thủy đặc sản khác; hướng dẫn cho ngư dân địa phương đánh bắt, xử lý và chế biến cá ngừ, ổn định giá thu mua cá ngừ (từ 12-20USD/kg) và đem lại hiệu quả cho ngư dân địa phương, xây dựng thương hiệu cá ngừ đại dương Phú Yên. Với công suất dự kiến từ 2.000-3.000 tấn cá ngừ/năm, trong đó 80-90% xuất khẩu, 10-20% tiêu thụ nội địa, Công ty liên doanh thu mua, chế biến và xuất khẩu cá ngừ Phú Yên sẽ đi vào hoạt động khoảng đầu tháng 2/2012”.
NGỌC CHUNG
