Từ đầu tháng 9/2010, trên các cánh đồng mía ở Phú Yên xuất hiện một loại sâu hại mới, chúng phát triển nhanh, gây vàng lá hàng loạt diện tích mía, tập trung nhiều nhất tại hai huyện Sơn Hòa, Sông Hinh. Đây là đối tượng sâu hại mới, nhiều người dân chưa từng gặp nên khó khăn trong công tác phòng trừ. Báo Phú Yên đã trao đổi với ông Đặng Văn Mạnh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật Phú Yên, về vấn đề này.
Nông dân xã Sơn Nguyên (Sơn Hòa) thu hoạch mía cao sản. - Ảnh: H.NAM
* Xin ông cho biết loại sâu nào gây vàng lá mía ở Phú Yên?
- Chi cục Bảo vệ thực vật Phú Yên đã tiến hành điều tra đánh giá mức độ gây hại của chúng, đồng thời thu thập mẫu sâu hại để theo dõi sự phát triển tại phòng thí nghiệm và gởi định danh côn trùng tại Viện Bảo vệ thực vật. Căn cứ vào các pha (giai đoạn) phát dục của sâu hại tại phòng thí nghiệm và kết quả định danh của giáo sư, tiến sĩ Phạm Văn Lầm, Viện Bảo vệ thực vật, cho thấy rằng loại sâu đang gây hại trên cây mía ở Phú Yên là bọ phấn trắng (Aleurolobus barodensis Maskell) thuộc bộ cánh nửa: Hemiptera, họ rệp phấn: Alyrodidae, giống: Aleurolobus và loài: Barodensis. Tên tiếng Anh là Sugarcane Whitefly.
* Ông có thể cho biết đặc tính sinh học và mức độ gây hại của loại sâu bệnh này như thế nào?
- Đặc điểm sinh học của bọ phấn trắng là có vòng đời từ 32-44 ngày, khi trưởng thành có chiều dài cơ thể 1-3 mm, thích bay và thường có màu trắng đục. Lá non chưa hoàn chỉnh (chưa mở) là nơi con cái ưa thích để đẻ trứng. Trứng có hình quả lê hoặc quả trứng, có cuống gắn chặt cố định trên các mô lá và thời gian pha trứng từ 8-31 ngày. Ấu trùng mới nở có màu kem nhạt và dần dần chuyển sang một màu đen bóng, chúng hình thành các tua sáp và phủ một lớp sáp trên cơ thể. Ngay sau khi nở, các ấu trùng di chuyển tìm vị trí thích hợp để định cư gây hại. Khi ấu trùng phát triển, chúng phủ một lớp bọc bằng sáp trắng giúp bảo vệ khỏi các tác động bên ngoài, nhất là thuốc trừ sâu. Đây là đặc điểm riêng biệt của bọ phấn trắng ở các pha phát dục, trừ pha trứng.
Ấu trùng bọ phấn trắng chích hút nhựa của lá mía dẫn đến lá bị chuyển vàng và hồng nhạt, cuối cùng làm khô cháy lá. Các ấu trùng bài tiết lượng đường lớn trong phân tích tụ trên lá, đây là nguyên nhân làm xuất hiện nấm muội đen tạo các vết đen trên lá, làm ảnh hưởng đến quang hợp của cây. Khi bị bọ phấn trắng gây hại nặng, cây mía sinh trưởng còi cọc, làm giảm hàm lượng đường và có thể làm giảm năng suất mía lên đến 65%. Giống mía có lá to và dài thường bị hại nặng hơn. Bọ phấn trắng gây hại chủ yếu trên lá mía, tập trung mặt dưới của lá.
* Đây là loại sâu hại mới bộc phát, vậy cách phòng trừ như thế nào cho hiệu quả, thưa ông?
- Bọ phấn trắng gây hại nhiều trên những ruộng mía lưu gốc năm thứ 2 và 3, đặc biệt là trong khu vực ngập nước, nghèo hàm lượng đạm. Điều kiện thích hợp để mật độ bọ phấn trắng gây cháy là thiếu đạm, ngập úng (độ ẩm cao và nhiệt độ thuận lợi cho sự phát triển của dịch hại), mưa lớn, mật độ cao và độ kiềm của đất lớn. Bọ phấn trắng gây hại quanh năm nhưng đặc biệt nặng từ tháng 8 đến tháng 11.
Có thể nói đây là một dịch hại đặc biệt nghiêm trọng cho cây mía gốc, nhưng nó cũng tấn công các cây trồng khác trong vùng thấp trũng và đọng nước. Vì vậy để phòng trừ có hiệu quả, bà con nông dân chú trọng biện pháp canh tác trồng mía ở mật độ thích hợp, tránh điều kiện cho bọ phấn trắng phát sinh; tránh để mía lưu gốc ở những vùng đã bị nhiễm bọ phấn trắng; bóc hay cắt lá bị hại, đem chôn hoặc đốt để tiêu diệt nguồn gây hại. Thực hiện quy trình bóc lá làm thông thoáng ruộng mía góp phần hạn chế sự phát triển của bọ phấn trắng. Hạn chế sử dụng các giống mía có bản lá to và dài như R570 và R579. Không để ruộng mía bị úng nước, thoát nước khi trời có mưa to. Bón phân cân đối, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, nhất là phân đạm. Sử dụng một số thiên địch ăn thịt và ký sinh để phòng trừ bọ phấn trắng như: bọ rùa, nhện, đồng thời sử dụng chế phẩm vi sinh như: nấm bột trắng Beauveria bassiana hoặc nấm Paecilomyces fumosoroseus tấn công trên ấu trùng và trưởng thành. Việc kiểm soát bọ phấn trắng mía bằng thuốc hóa học là khó khăn và phức tạp vì chúng có lớp sáp bảo vệ nên nhanh chóng kháng thuốc trừ sâu, đồng thời biện pháp này cũng khó khăn vì việc phun thuốc trên cây mía đòi hỏi dụng cụ và bảo hộ lao động cao. Khi cần thiết có thể sử dụng các thuốc trừ sâu có tính nội hấp và lưu dẫn mạnh như hoạt chất Dinotefuran, Imidacloprid và thiamethoxam. Khi phun phải tuân thủ theo nguyên tắc 4 đúng.
Xin lưu ý là giống mía R579 rất mẫn cảm với bọ phấn trắng và điều kiện thời tiết mưa nhiều, do đó về lâu dài nên có kế hoạch thay thế bằng những giống khác có tính kháng bọ phấn trắng và phù hợp với điều kiện canh tác ở Phú Yên.
* Xin cảm ơn ông!
MẠNH HOÀI
