Sau vụ nuôi tôm sú, tôm hùm bị thua lỗ ở huyện Sông Cầu, giờ đến lượt con vẹm xanh cũng chết hàng loạt, làm cho người nuôi trắng tay.

Ông Nguyễn Thương ở thôn Hòa Hiệp, xã Xuân Thịnh (huyện Sông Cầu) bàng hoàng vì vẹm nuôi của mình bị chết sạch - Ảnh: N.LƯU

VẸM CHẾT, NGƯỜI NUÔI KHÔNG KỊP XOAY XỞ

Những ngày này, vùng nuôi vẹm xanh lớn nhất ở huyện Sông Cầu nằm dọc theo bãi dài thuộc thôn Hòa Hiệp, xã Xuân Thịnh trở nên vắng lặng với những cọc cây, dây, cước lưới bỏ ngổn ngang. Ông Nguyễn Thương, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Xuân Thịnh, cũng là người nuôi vẹm ở bãi dài, chỉ tay về phía những cọc cây đóng tua tủa dưới mặt nước biển, nói: “Đây là vùng nuôi vẹm tập trung lớn nhất ở huyện Sông Cầu. Từ tháng 10/2008, bà con đã đầu tư đi mua gom vẹm giống về thả nuôi bám dày vào những cọc cây. Vẹm đang phát triển rất tốt, khoảng 2 tháng nữa là bắt đầu thu hoạch. Thế nhưng từ cuối tháng 2/2009 đến nay, vẹm bỗng dưng chết hàng loạt. Chúng tôi lặn xuống biển, thấy vẹm tự động tách hai mảnh vỏ, thối ruột…”.

Vụ này, tất cả các hộ ở Hòa Hiệp nuôi vẹm đều trắng tay, trong đó có rất nhiều hộ lỗ vốn nặng do thả nuôi vẹm với số lượng lớn (trên 2,5 tấn vẹm giống), như hộ ông Nguyễn Văn Ý, Huỳnh Văn Chỉ, Phạm Tấn Tài… Đặc biệt, vẹm xanh chết nhanh và đồng loạt làm bà con không kịp xoay xở. Ông Phạm Văn Cường ở thôn Hòa Hiệp cho biết: Khi phát hiện vẹm chết, tôi tiếc của nên nhổ cọc thu hoạch vẹm non để bán hoặc cho tôm ăn. Tuy nhiên số vẹm sống còn quá ít, trong khi tỉ lệ chết từ 80 - 100%. Theo ông Nguyễn Đình Huy, Chủ tịch UBND xã Xuân Thịnh, có hơn 42 tấn vẹm giống thả nuôi ở bãi dài của 72 hộ dân thôn Hòa Hiệp bị chết sạch, ước thiệt hại trên 840 triệu đồng. Con số này là chỉ mới tính bình quân tiền mua vẹm giống, chưa tính đến chi phí đóng cọc, lưới, công quản lý, chăm sóc vẹm…

Ông Nguyễn Thái Hải Anh, chuyên viên Phòng Kinh tế huyện Sông Cầu cho biết, không chỉ ở xã Xuân Thịnh, vẹm thả nuôi tập trung tại hai vùng trong đầm Cù Mông thuộc xã Xuân Cảnh (hơn 40,8 tấn vẹm giống), Xuân Hòa (hơn 8,1 tấn giống) cũng chết hàng loạt; người nuôi bị thiệt hại tiền mua giống lên đến 1,8 tỉ đồng.

ĐÂU LÀ NGUYÊN NHÂN?

Vẹm xanh là đối tượng nuôi làm sạch môi trường (theo khuyến cáo của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III). Thêm vào đó, vẹm xanh dễ nuôi, chưa bao giờ bị dịch bệnh, không tiêu tốn thức ăn (vẹm chỉ ăn các chất thải trong tự nhiên), vốn đầu tư thấp nhưng sản lượng mang lại cao, cho thu nhập ổn định. Do vậy, từ năm 2004, huyện Sông Cầu đầu tư vốn hỗ trợ cho người dân nuôi vẹm ở gần các vùng nuôi tôm hùm nhằm cải thiện môi trường, tăng thu nhập cho hộ gia đình. Thực tế, chỉ sau 5 năm phát triển các vùng nuôi, vẹm xanh đã trở thành sản phẩm hàng hóa, thị trường tiêu thụ ổn định. Năm trước, mỗi hộ nuôi vẹm ở Sông Cầu thu lãi bình quân trên 10 triệu đồng nên trong vụ này, họ dốc hết vốn đầu tư thả nuôi vẹm với số lượng lớn trên diện tích 30ha mặt nước. Nhưng cũng từ vụ này, con vẹm đã phát sinh bệnh và chết, gây thiệt hại cho người nuôi.

Đâu là nguyên nhân làm vẹm xanh chết hàng loạt trên các vùng nuôi ở huyện Sông Cầu? Theo ông Phạm Văn Tuấn, Phó trưởng phòng Kinh tế huyện Sông Cầu, trước tiên do bà con chạy theo lợi nhuận mua giống trôi nổi, kém chất lượng từ các huyện Cam Ranh, Ninh Hòa (Khánh Hòa), thả nuôi với mật độ dày, nuôi xen hoặc nuôi bên cạnh các lồng tôm hùm… Sau khi vẹm chết, huyện đã mời các kỹ sư ở Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III, tỉnh Khánh Hòa, đến tận nơi nuôi vẹm để điều tra, lấy mẫu nước đem phân tích xác định nguyên nhân. Kết quả, chất lượng môi trường nước ở các vùng nuôi vẹm đều có dấu hiệu ô nhiễm nặng. Trong vùng nuôi vẹm Hòa Hiệp xuất hiện hai loài tảo độc silic có mật độ cao là Rhizosolenia sp và Nitzschia seriata. Chất hữu cơ trầm tích làm vùng nuôi vẹm bị ô nhiễm, trong đó nhiều vùng ô nhiễm nặng vượt ngưỡng cho phép 4 lần. Nhu cầu sử dụng oxy ở vùng nuôi vẹm cao, gây thiếu oxy tầng đáy và kích thích vi khuẩn kỵ khí phát triển, nhất là lúc thay đổi thời tiết. Xét nghiệm cho thấy, chân, màng áo, gan vẹm đều có vi khuẩn với mật độ khá lớn; riêng màng áo, chân vẹm còn bị nhiễm khuẩn. Từ những kết quả trên, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III đã kết luận: Nền đáy vùng nuôi vẹm ô nhiễm làm ảnh hưởng đến chất lượng nước, có thể là nguyên nhân làm vẹm chết. Ngoài ra, mật độ vi khuẩn nền đáy khá cao được phát tán vào nước và sự ăn lọc của vẹm đã tích lũy một lượng lớn vi khuẩn trên cơ thể gây tổn thương màng áo, chân làm vẹm chết. Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III đề xuất: Cần tiếp tục theo dõi hiện tượng vẹm chết và có những nghiên cứu sâu hơn, nhất là giải pháp phòng ngừa để giúp người dân sớm khôi phục nghề nuôi vẹm.

NGUYÊN LƯU