Hàng năm, có khoảng 300 triệu viên gạch đất nung được sản xuất và tiêu thụ ở Phú Yên. Để tạo ra số gạch này cần khoảng 360.000m3 đất sét, hầu hết được khai thác từ đất canh tác nông nghiệp. Như vậy mỗi năm có khoảng 70 ha đất nông nghiệp trực tiếp bị ảnh hưởng sản xuất bởi việc khai thác tầng đất sét. Mặt khác, khoảng 200 lò gạch thủ công hiện có hàng năm tiêu thụ một lượng nhiên liệu tương đương 16.000 tấn than đá hoặc 60.000 tấn củi, gây ô nhiễm môi trường.

 

Sản xuất gạch tuynel tại nhà máy của Công ty cổ phần Khoáng sản Phú Yên – Ảnh: HOÀI TRUNG

 

Ở các nước châu Âu, Mỹ, Nhật và Trung Đông, gạch block không nung chiếm tỉ lệ từ 80%-90% tổng sản lượng gạch tiêu thụ. Ngoài việc các nước này khan hiếm nguồn nguyên liệu thì tiêu chí bảo vệ môi trường cũng là nguyên nhân giúp gạch block được sử dụng rộng rãi. Hơn nữa, do điều kiện cơ giới hóa ngày càng cao trong kỹ thuật thi công xây dựng, việc sử dụng gạch đất nung không còn phù hợp và kém hiệu quả.

Để giải quyết hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, việc nghiên cứu, sản xuất các loại vật liệu có hiệu quả sử dụng cao và thân thiện với môi trường cần được quan tâm đúng mức. Giải pháp được ưu tiên hàng đầu là sản xuất các loại vật liệu xây không nung, trong đó có gạch block. Hiện tại, trong cả nước sản lượng gạch không nung chỉ chiếm từ 8% - 10% tổng sản lượng gạch xây.

 

Theo Quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2020 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 121/2008/QĐ-TTg ngày 29/8/2008, Chính phủ đề ra mục tiêu: Khuyến khích đầu tư phát triển và sử dụng vật liệu xây không nung, hạn chế tối đa việc sản xuất vật liệu xây từ đất nông nghiệp. Phấn đấu đến năm 2015, tỉ lệ gạch không nung chiếm từ 20-25%, đến năm 2020 chiếm từ 30-40% tổng số vật liệu xây trong nước.

 

Gạch xây block được sản xuất từ xi măng, cát và đất độn như sỏi, đá dăm… Về bản chất, gạch block chính là bê tông với tỉ lệ nước thấp và hỗn hợp cốt liệu nhỏ được lèn chặt trong khuôn thép thành các sản phẩm có hình dạng theo khuôn mẫu, sau đó dưỡng hộ cho tới khi đạt cường độ (mác) tương ứng với cấp phối thiết kế. So với gạch đất nung, gạch block có những ưu điểm nổi trội:

 

Thứ nhất, quá trình sản xuất gạch block không sử dụng đến đất sét do đó không ảnh hưởng đến diện tích đất nông nghiệp, không dùng đến nhiên liệu đốt lò nên tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên và không gây ô nhiễm môi trường. Nguyên vật liệu để sản xuất phong phú và sẵn có trong nước, có thể tận dụng các phế phẩm như đá bụi, tro xỉ than hoặc tro từ lò đốt rác thải để sản xuất nên giá thành thấp. Sản phẩm đa dạng, có nhiều kích cỡ theo yêu cầu kiến trúc, nhiều lớp cường độ tùy theo mục đích sử dụng, điều mà gạch đất nung không có được. Vốn đầu tư thấp, chỉ bằng 1/4 so với nhà máy gạch nung cùng công suất, hiệu suất lao động cao do các khâu sản xuất được tự động hóa. Chất lượng sản phẩm được kiểm soát chặt chẽ.

 

Thứ hai, gạch block có khả năng cách âm, cách nhiệt, chống thấm cao. Kích thước viên gạch lớn hơn nhiều so với gạch nung (gấp 5-11 lần) nên tiến độ thi công nhanh hơn giảm chi phí nhân công và có thể cơ giới hóa cao trong xây dựng. Lượng vữa dùng để xây và trát tường giảm tới 2,5 lần so với gạch đất nung. Trọng lượng nhẹ do độ rỗng lớn nên thích hợp với nhà nhiều tầng vì giảm tải trọng công trình, tăng khả năng chịu động đất, bão.

 

Với những ưu điểm nổi trội trên và khả năng thân thiện với môi trường, gạch block đáng ra phải được các chủ công trình quan tâm đúng mức và chiếm tỉ lệ sử dụng cao trong xây dựng. Những năm vừa qua, ở Phú Yên có một vài doanh nghiệp đầu tư sản xuất gạch block và đã có sản phẩm chào bán trên thị trường. Tuy nhiên sản lượng không nhiều, sức tiêu thụ chậm vì các chủ đầu tư còn dè dặt trong việc đưa vào sử dụng cho công trình. Mặc dù gạch block có giá thành thấp, hiệu quả sử dụng cao nhưng là loại vật liệu mới, có quá ít thông tin về chất lượng và phạm vi ứng dụng của sản phẩm đến được với người sử dụng. Hầu hết các thông tin đều do nhà sản xuất cung cấp, chưa được cơ quan có chuyên môn chứng nhận. Bên cạnh đó, các định mức, tiêu chuẩn kỹ thuật của sản phẩm chưa được ban hành thống nhất nên các nhà thiết kế ngại đề xuất sử dụng, các nhà thầu thi công còn bỡ ngỡ trong kỹ thuật thi công, các chủ đầu tư gặp khó khăn trong nghiệm thu, thanh toán.

 

Tuy nhiên, trước nhu cầu cung cấp vật liệu cho ngành xây dựng đang phát triển mạnh nhưng vẫn phải đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững thì đầu tư nghiên cứu, sản xuất và sử dụng gạch block cho công trình là xu thế tất yếu. Muốn vậy, các ngành chức năng cần đầu tư nghiên cứu có hệ thống để đề xuất quy định cụ thể về quy cách, chi tiêu chất lượng sản phẩm, đơn giá xây dựng đối với từng loại sản phẩm làm căn cứ cho các nhà sản xuất đăng ký chất lượng sản phẩm để các chủ đầu tư, nhà thiết kế, nhà thầu thi công yên tâm đưa vào sử dụng. Quảng bá các ưu điểm của gạch block để các kỹ sư thiết kế nắm rõ, từ đó mạnh dạn đề xuất cho các chủ đầu tư sử dụng vào công trình. Có cơ chế khuyến khích các công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước dùng gạch block để giảm giá thành công trình, qua đó để cộng đồng thấy rõ hiệu quả sử dụng, từ đó áp dụng rộng rãi vào các công trình xây dựng. Có chính sách khuyến khích, hỗ trợ các cơ sở sản xuất gạch thủ công mạnh dạn chuyển đổi sang đầu tư dây chuyền sản xuất gạch block để giảm bớt tác động xấu đến môi trường và đất canh tác nông nghiệp. Hỗ trợ, hướng dẫn thủ tục để các cơ sở sản xuất đăng ký chỉ tiêu chất lượng sản phẩm.

 

ThS HUỲNH LỮ TÂN

(Sở Xây dựng Phú Yên)