Luật HTX mới ra đời đồng nghĩa với việc HTX phải chuyển từ hoạt động tín dụng nội bộ qua dịch vụ cho vay vốn thành viên. Dù không còn nhiều thuận lợi như trước, nhưng các HTX vẫn tìm cách duy trì dịch vụ để vừa mang lại lợi ích cho thành viên vừa tăng doanh thu cho đơn vị. 

Nhờ điều tiết được nguồn vốn nên HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Quang Nam không cần vay ngân hàng vẫn có vốn đầu tư mở rộng dịch vụ kinh doanh. Trong ảnh: Dịch vụ cung ứng thuốc bảo vệ thực vật tại HTX này. Ảnh: MINH DUYÊN

Nhìn lại quá khứ

Quá khứ ở đây được tính từ tháng 9/2023 trở về trước. Bởi theo quy định của Luật HTX năm 2023, đây là thời điểm tín dụng nội bộ tại các HTX phải chấm dứt hoạt động. Để hiểu rõ hơn, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh thông tin: Từ Luật HTX năm 2003 đến Luật HTX năm 2012 đều cho phép HTX tổ chức tín dụng nội bộ theo quy định của pháp luật.

Tới Luật HTX năm 2023, HTX, liên hiệp HTX không còn hoạt động tín dụng nội bộ kể từ ngày 1/9/2023. Sở dĩ như vậy bởi khả năng quản trị vốn của HTX yếu. HTX không đủ nhân lực có trình độ để thực hiện việc cho vay vốn, thu hồi vốn như các tổ chức tín dụng hay ngân hàng.

Một thời gian dài, các HTX thực sự là kênh cung cấp vốn tin cậy cho người dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế hộ vùng nông thôn. Đồng thời, dịch vụ này mang lại doanh thu cao cho HTX. Điển hình, tại HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Quang Nam (huyện Phú Hòa), thời điểm năm 2018, 2019 được cho là dịch vụ tín dụng phát triển mạnh. HTX này có dư nợ trên 4,8 tỉ đồng, huy động vốn thông qua gửi tiết kiệm từ thành viên trên 1,9 tỉ đồng. Theo ông Phan Văn Thuận, Giám đốc HTX này, đơn vị cho 722 thành viên vay vốn phục vụ phát triển sản xuất hộ gia đình.

Dịch vụ tín dụng nội bộ mang lại cho HTX doanh thu 250 triệu đồng/năm và trở thành một trong hai dịch vụ mang lại doanh thu chính cho HTX. Sở dĩ HTX không có nhu cầu vay vốn ngân hàng, không thiếu vốn đầu tư cũng bởi HTX điều tiết được nguồn vốn thông qua dịch vụ tín dụng nội bộ. HTX đã duy trì dịch vụ này khoảng 15 năm và vẫn tiếp tục duy trì, bởi nó góp phần giúp bà con trong xã không dính vào tín dụng đen.

Bà Phạm Thị Ly, một thành viên vay vốn tại HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Trị 2 (huyện Phú Hòa) chia sẻ: Thỉnh thoảng thiếu vài triệu đồng mua phân, thuốc lúc vào vụ hay chưa gom được tiền đóng học phí cho con, tôi chọn vay HTX vì không nhiều thủ tục giấy tờ, lãi không cao.

Thích nghi với hiện tại

Phát huy những ưu điểm của hoạt động tín dụng nội bộ HTX, tại Điều 83 Luật HTX năm 2023 cho phép HTX, liên hiệp HTX được cho thành viên vay không quá 12 tháng nhằm hỗ trợ sản xuất, kinh doanh và phục vụ đời sống trên nguyên tắc tự nguyện, tự chịu trách nhiệm… Như vậy, từ tháng 9/2023, hoạt động cho vay nội bộ tại HTX không còn là hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật về các tổ chức tín dụng nữa mà là dịch vụ cho vay nội bộ thành viên với các quy định về mức vốn, lãi suất cho vay… thuộc về đại hội HTX thường niên thông qua hằng năm.

Ông Phạm Đức Hậu, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Thành (TX Đông Hòa) cho biết: Hoạt động tín dụng nội bộ cũ không áp thời gian tối đa cho vay, tạo điều kiện cho thành viên được sử dụng vốn dài hạn để đầu tư sản xuất, chăn nuôi. Khi ấy, bà con tích lũy vốn phục vụ tái sản xuất vụ sau.

Khi chuyển sang hoạt động cho vay nội bộ, HTX làm lại hợp đồng vay vốn với các hộ thành viên, trong đó thời gian vay tối đa 11 tháng, lãi suất trung bình 1%/tháng… Đến nay, HTX cho 170 hộ vay với số vốn từ 2-3 tỉ đồng phục vụ chăn nuôi, sản xuất và mở rộng hoạt động kinh doanh hộ gia đình. Với nguồn vốn hiện có, HTX cho vay tối đa 100 triệu đồng mỗi hợp đồng.

Cuối năm, căn cứ vào nhu cầu vốn phát sinh của thành viên, hội đồng quản trị HTX sẽ cân đối tăng nguồn vốn cho dịch vụ này để tăng mức vốn vay. Đối với lãi suất vay, HTX có thể điều chỉnh theo biến động của thị trường và ý kiến biểu quyết chung tại đại hội thành viên HTX, nhưng không vượt quá 20%/năm theo quy định của pháp luật về cho vay. “Thành viên tự nguyện vay HTX và HTX phải tự chịu trách nhiệm về quản lý vốn nên để duy trì dịch vụ, HTX luôn đảm bảo lãi suất vay thấp, giải ngân vốn nhanh. Đồng thời, HTX cân nhắc đến khả năng thu hồi vốn bằng ràng buộc trong hợp đồng cũng như tài sản thế chấp”, ông Hậu nói.

Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết thêm: Nếu Luật HTX năm 2023 tới ngày 1/7/2024 mới có hiệu lực, thì riêng quy định về tín dụng nội bộ lại có hiệu lực từ tháng 9/2023. Điều này cho thấy, vấn đề về hoạt động tín dụng tại các HTX cần điều chỉnh cấp thiết. Cho đến nay, các HTX trên địa bàn tỉnh có dịch vụ cho vay vốn đã điều chỉnh hoạt động được khoảng 8 tháng.

Ngoài quy định về thời gian vay tối đa không quá 12 tháng khiến HTX phải điều chỉnh lại hồ sơ, thủ tục, thì chưa thấy HTX vướng mắc vấn đề gì. Ngược lại, với nhiều HTX, việc tự chịu trách nhiệm còn thúc đẩy HTX tăng cường tiếp cận các kiến thức pháp luật về vốn vay, hoạt động cho vay vốn để hoàn thiện hợp đồng với thành viên.

MINH DUYÊN