Tháng 3/1996, Luật HTX đầu tiên ra đời. Đến nay sau 28 năm, Luật HTX ghi nhận 3 lần thay đổi với sự xuất hiện của Luật HTX vào các năm 2003, 2012, 2023. Luật mới ra đời kế thừa những giá trị cốt lõi của thành phần kinh tế này, đồng thời sửa đổi, bổ sung tạo hành lang pháp lý thuận lợi giúp HTX đáp ứng yêu cầu trong từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế.
Có thể nói, nếu Luật HTX năm 1996 luật hóa các khái niệm thế nào là HTX, xã viên, sáng lập viên, vốn điều lệ, nguyên tắc hoạt động, quyền và nghĩa vụ… thì Luật HTX năm 2003 mở cánh cửa giúp mô hình kinh tế này hòa mình vào hoạt động kinh tế thay vì chỉ toàn sản xuất nông nghiệp như trước kia.
Đây thực sự là chìa khóa giúp một loạt dịch vụ phục vụ sản xuất và kinh doanh ra đời tại HTX. Cũng từ đây, doanh thu tại HTX được cải thiện, HTX có thêm điều kiện tăng thu nhập cho lao động và xã viên.
Ông Phan Văn Thuận, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Quang Nam (huyện Phú Hòa) cho biết: Ra đời từ năm 1979, nền tảng của HTX là quản lý hoạt động sản xuất nông nghiệp nên lợi nhuận hằng năm không có. HTX chỉ tạo ra được doanh thu khi Luật HTX năm 2003 cho phép kinh doanh dịch vụ như mô hình doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thay đổi rõ nhất mà Luật HTX năm 2012 tạo ra là chuyển cách gọi từ xã viên thành thành viên, từ chủ nhiệm HTX thành giám đốc HTX; quản lý nhà nước ở cấp tỉnh chuyển từ Liên minh HTX tỉnh qua Sở KH&ĐT…
HTX trở thành một đơn vị kinh tế bình đẳng với các đơn vị thuộc thành phần kinh tế khác; phải nộp thuế với các hoạt động kinh doanh nhưng đồng thời được tham gia vào các chương trình phát triển KT-XH ở nông thôn (Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới), ở miền núi (Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS)…
Kết quả là lần đầu tiên sản phẩm mang thương hiệu HTX có mặt trên thị trường sánh ngang với sản phẩm thương mại của các doanh nghiệp, hộ kinh doanh.
Tuy nhiên, hoạt động theo Luật HTX năm 2012 vướng mắc lớn nhất là HTX là mô hình kinh tế đặc thù, phục vụ thành viên là chính nên sẽ rất khó phát triển nếu không có chính sách ưu đãi trợ lực. Nhiều năm nay, các HTX luôn than rằng chính sách ưu đãi cho HTX nhiều nhưng HTX được thụ hưởng không bao nhiêu. Luật HTX năm 2023 ra đời dành hẳn một chương về các chính sách hỗ trợ HTX.
Như vậy, việc thụ hưởng ưu đãi cho HTX sẽ được giải quyết bằng cách luật hóa trong Luật HTX mới nhất. Tháng 7/2024, khi Luật HTX năm 2023 có hiệu lực, đồng nghĩa với việc sẽ có hướng dẫn cụ thể cho việc triển khai chính sách ưu đãi cho HTX.
BẠCH VÂN
