Thời gian qua, tình hình hoạt động của tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng diễn biến hết sức phức tạp. Các phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này vừa được đại diện Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05) Công an tỉnh thông tin đến cán bộ, nhân viên ngành Ngân hàng Phú Yên. Qua đó giúp họ nhận biết, tư vấn, hỗ trợ khách hàng đến giao dịch, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các trường hợp có dấu hiệu bị lừa đảo.

Đủ thủ đoạn lừa đảo

Vừa qua, nhiều người dùng facebook đọc thấy quảng cáo về “Trại hè Việt Nam Airlines”. Với các phụ huynh, thông tin về chương trình này khá hấp dẫn: Trẻ em tham gia được tài trợ khóa học tiếng Anh miễn phí đến năm 18 tuổi, hằng năm được đi du lịch một số quốc gia... Tiêu chuẩn để được tuyển chọn tham gia trại hè là tích lũy đủ 100 điểm thông qua việc hoàn thành các thử thách như: thanh toán một số đơn hàng để tăng tương tác cho VN Airlines, thanh toán vé máy bay nội địa, vé máy bay quốc tế... Tuy nhiên, khi sắp đạt được mức này, chương trình sẽ báo lỗi, giảm điểm. Vì lo lắng, các bậc cha mẹ nghe theo lời dẫn dụ làm thêm các nhiệm vụ mới để gỡ điểm cho con và cuối cùng là mất tiền.

“Vào tháng 7/2023, chị P.T.V.H ở TX Sông Cầu đã bị lừa bằng thủ đoạn nói trên. Khi chị H tiếp nhận, thực hiện các nhiệm vụ xử lý đơn hàng, chuyển tiền lần thứ 6 giá trị chỉ mới 35 triệu đồng, các đối tượng đã giở trò, báo lỗi sai cú pháp, lần thứ 7 chuyển hơn 84 triệu đồng cũng bị lỗi sai cú pháp, số điểm của con bị tụt xuống 98 điểm. Chị H cùng chồng đã mù quáng chấp nhận các thử thách lớn hơn để khôi phục điểm cho con, tổng cộng đã chuyển 22 lần với tổng số tiền hơn 8,5 tỉ đồng”, trung tá Lê Đoàn Chung, Đội trưởng PA05 thông tin tại hội nghị tuyên truyền, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, phòng chống tội phạm lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng trong lĩnh vực ngân hàng năm 2023.

Theo trung tá Lê Đoàn Chung, hình thức lừa đảo phổ biến nhất hiện nay là tuyển cộng tác viên online, làm nhiệm vụ hưởng hoa hồng. Đối tượng đưa nạn nhân vào các nhóm việc làm do chúng tạo nên, giả mạo các loại giấy tờ, hợp đồng để nạn nhân tin tưởng. Ban đầu, chúng đưa ra những nhiệm vụ đơn giản như like, thả tim, gắn sao cho các sản phẩm, gửi link đơn hàng có giá trị nhỏ khoản vài trăm ngàn đồng để người bị hại xử lý thanh toán và chụp ảnh gửi lại cho đối tượng. Lúc này, nạn nhân sẽ được nhận lại toàn bộ số tiền cùng hoa hồng 10-20%. Sau một số lần tạo niềm tin, đối tượng viện các lý do nâng hạng, hoặc đặt cọc để nhận các gói nhiệm vụ VIP hơn, hoa hồng cao hơn. Khi nạn nhân chuyển tiền để nâng hạng, tiếp nhận nhiệm vụ mức cao hơn, thanh toán đơn hàng có giá trị lớn hơn..., đối tượng không chuyển trả mà đưa ra nhiều lý do để yêu cầu nạn nhân phải tiếp tục chuyển tiền với giá trị càng lúc càng cao, sau đó chiếm đoạt.

Đồ họa: VIỆT AN

Ngoài thủ đoạn nói trên, các đối tượng lừa đảo dùng nhiều phương thức, thủ đoạn khác như mời đầu tư sàn ảo, chứng khoán quốc tế, sau đó đánh sập sàn để chiếm đoạt tiền của những người tham gia; cho vay online với thủ tục nhanh chóng, sau đó báo lỗi, yêu cầu người bị hại nạp tiền khắc phục; đánh cắp tài khoản mạng xã hội, nhắn tin mượn tiền người thân, bạn bè của họ; lừa mua hàng, đặt cọc; lừa chuyển tiền từ thiện; lừa chuyển tiền từ thẻ tín dụng sang tiền mặt… Với những thủ đoạn này, từ đầu năm 2023 đến nay, PA05 đã ghi nhận thông tin 53 vụ việc người dân trên địa bàn tỉnh bị lừa đảo qua không gian mạng, thiệt hại tài sản lên đến hơn 18,7 tỉ đồng, tăng 120% so với năm 2022.

Tự phòng ngừa, tự bảo vệ là chính

Về nguyên nhân dẫn đến tình trạng lừa đảo trực tuyến ngày càng diễn biến phức tạp, đại diện PA05 chỉ ra rằng trước hết là do nhận thức của người sử dụng internet còn nhiều mơ hồ, hạn chế, thiếu thông tin, mất cảnh giác... Hai là, rất nhiều người còn xem nhẹ việc bảo vệ thông tin cá nhân, nên vô tư đăng, chia sẻ hình ảnh, thông tin cá nhân của mình lên mạng. Từ đó bị kẻ gian thu thập, phục vụ cho các hoạt động phi pháp. Ba là, công tác quản lý đăng ký mở tài khoản ngân hàng, thuê bao di động còn nhiều vấn đề bất cập. Lợi dụng vấn đề này, các đối tượng mở các tài khoản trung gian, tài khoản ảo phục vụ cho hoạt động phạm tội. Đây được xác định là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng lừa đảo tràn lan trên mạng xã hội hiện nay.

Để tránh trở thành nạn nhân của tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, PA05 khuyến cáo người dân tuyệt đối không tin vào những quảng cáo “có cánh” như: việc nhẹ lương cao, cam kết đầu tư lợi nhuận cao, vay vốn lãi suất thấp hoặc không lãi suất, nhận thưởng qua mạng, nhận quà từ nước ngoài gửi về... Không đăng nhập vào link lạ để tạo tài khoản hoặc tải app. Không cung cấp thông tin cá nhân cho bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khi chưa biết họ là ai và sử dụng vào mục đích gì. Không chuyển bất cứ khoản tiền nào để làm thủ tục vay, để chứng minh tài chính khi vay online, làm nhiệm vụ thanh toán hóa đơn, xử lý đơn hàng. Không vội chuyển tiền ngay cho người quen biết vay mượn, trả viện phí, đóng thuế, phí hải quan... mà cần xác định chính xác người đang yêu cầu chuyển tiền là ai.

Về việc có thu hồi được tiền bị lừa hay không, trung tá Lê Đoàn Chung cho rằng gần như không thể. Vì đối tượng lừa đảo mở rất nhiều tài khoản ngân hàng để nhận tiền chiếm đoạt của nạn nhân. Sau khi nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản do kẻ lừa đảo cung cấp, ngay lập tức số tiền này được chia nhỏ chuyển tiếp cho rất nhiều tài khoản khác và cuối cùng sẽ dẫn đến một hoặc nhiều tài khoản ở các sàn giao dịch ngoại tệ nước ngoài. Vì vậy, cơ quan chức năng gần như không thể phong tỏa tài khoản ban đầu mà nạn nhân chuyển cho kẻ lừa đảo. Mặt khác, những kẻ giấu mặt điều hành các đường dây lừa đảo qua mạng hầu hết là ở nước ngoài, khi lừa xong nạn nhân, chúng chỉ cần khóa tài khoản thì coi như vô phương tìm kiếm.

Một số đối tượng lợi dụng tâm lý muốn lấy lại tiền của người bị lừa đảo nên quảng cáo cung cấp dịch vụ thu hồi tiền bị treo. Tuy nhiên, đây là một bẫy lừa khác. Bởi tiền trên hệ thống mà nạn nhân thấy được chỉ là con số do các đối tượng lừa đảo nhập vào. Còn tiền thực sự thì đã chuyển vào tài khoản của kẻ lừa đảo, chẳng cách nào rút được.

“Công tác điều tra, đấu tranh với tội phạm lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng gặp rất nhiều khó khăn, do tính ẩn danh cao, hầu hết các đối tượng đều nằm trong các tổ chức lừa đảo xuyên quốc gia, núp bóng các công ty kinh doanh nước ngoài (Campuchia, Myanmar...). Do đó, đối sách hiệu quả nhất đối với loại tội phạm này trong giai đoạn hiện nay, vẫn là tự phòng ngừa, tự bảo vệ”, đại diện PA05 khẳng định.

LÊ HẢO