Cây sen đang là cây chuyển đổi hiệu quả khi mà mọi thành phần từ lá, hạt, củ… đều có thể chế biến, trở thành hàng hóa có giá trị trên thị trường. Cùng với đó, từng đầm sen với hương sắc ngào ngạt hứa hẹn là điểm du lịch trải nghiệm lý tưởng khi được khai thác đúng cách.

Đa dạng sản phẩm từ sen

Về phường Hòa Xuân Tây (TX Đông Hòa) từ tháng 5-8, chúng ta thấy xen giữa những ruộng lúa hay thửa đậu phộng là từng đầm sen đang bung sắc tỏa hương trong nắng, thu hút từng nhóm người tới tạo dáng, chụp hình. Khi sen tàn, đài sen lộ ra hạt căng bóng là lúc mùa thu hái bắt đầu. Hạt sen không chỉ bán tươi mà còn được chế biến thành nhiều sản phẩm như hạt sen khô, bột hạt sen… Những củ sen già cũng được khai thác làm nguyên liệu cho các món ăn như canh sườn non hầm củ sen hay củ sen nhồi gạo nếp. Lá sen bánh tẻ được dùng làm trà cải thiện sức khỏe cho người bị mỡ máu. Vẫn chưa hết, những đọt ngó sen trắng nõn ngâm trong giấm gạo tạo thành món ngó sen ngâm chua ngọt trong bữa cơm gia đình. Cây sen từ lâu đã có mặt trong đời sống một cách hữu ích như thế.

Đồng hành cùng bà con, các HTX không chỉ hỗ trợ sản xuất mà còn từng bước đưa cây sen phát triển theo hướng hàng hóa. Theo ông Huỳnh Ngọc Bảo, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Xuân Tây 1, sau khi hoàn tất đơn hàng cung ứng giống sen với Liên minh HTX Việt Nam phục vụ công trình “HTX với Bác Hồ”, nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh tìm tới HTX mua cây giống. HTX hình thành dịch vụ cung ứng giống sen nhiều năm nay. Từ giống chuyên lấy hạt, HTX nghiên cứu thành công giống chuyên cho hoa phục vụ nhu cầu cảnh quan, giúp khách hàng có thêm lựa chọn khi mua sen giống tại HTX. Ngoài ra, HTX đang thử đưa ra thị trường sản phẩm ngó sen chua ngọt, nếu được khách hàng đón nhận sẽ tính tới việc xây dựng thương hiệu.

Tại huyện Tây Hòa, HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Đồng xây dựng thành công chuỗi liên kết trên cây sen. Trong đó, HTX này hợp đồng với 13 hộ trồng sen theo chuẩn VietGAP và thu mua làm nguyên liệu chế biến bột hạt sen. Sản phẩm này được xây dựng thương hiệu và được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, đạt chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh.

“Ngoài sản phẩm bột hạt sen, HTX còn sản xuất thêm nhiều sản phẩm từ sen khác gồm sen sấy khô, trà tim sen, sen tươi tách vỏ. Sản phẩm của HTX đã có mặt tại siêu thị Co.opmart, các cửa hàng chuyên kinh doanh sản phẩm đặc trưng địa phương và các kênh thương mại điện tử như shopee, https://phuyentrade.gov.vn... Năm qua, HTX tiêu thụ được 600kg tinh bột sen, 10kg tim sen, 100kg hạt sen khô nguyên tim, 150kg hạt sen khô nguyên vỏ…”, ông Nguyễn Đồng Minh, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Đồng cho biết.

Tăng diện tích trồng

Từ 2,4ha trồng sen thử nghiệm ban đầu, hiện HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Đồng mở rộng được 15,6ha, phấn đấu tăng diện tích trồng lên 28ha vào cuối năm 2023. Không chỉ đa dạng sản phẩm, HTX còn đặt mục tiêu nâng chất lượng sản phẩm bột hạt sen từ 3 sao thành 4 sao, 5 sao cũng như xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm khác. “Cây sen đang là cây chuyển đổi hiệu quả bởi mang lại giá trị kinh tế cao gấp 3 lần trồng lúa. Đặc biệt, với đơn hàng đã ký về việc cung cấp nguyên liệu từ sen cho Công ty CP Thực phẩm Sen Đại Việt (tỉnh Đồng Tháp), HTX đảm bảo bao tiêu 100% cho bà con. Để khuyến khích bà con chuyển đổi, HTX hỗ trợ giống cũng như hướng dẫn kỹ thuật canh tác”, ông Minh nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Dũng, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Tây Hòa, hiện tổng diện tích trồng sen tại địa phương là 66ha. UBND huyện đã có kế hoạch hỗ trợ mỗi hộ trồng sen 2 triệu đồng/ha. Địa phương phấn đấu đến tháng 12/2023 tăng diện tích trồng sen toàn huyện lên 84ha, đến năm 2025 là 200ha. Ngoài ra, địa phương đang hướng tới khai thác cây sen ở góc độ du lịch dịch vụ khi kết hợp với các làng nghề. Cụ thể, huyện Tây Hòa có làng nghề đan đát, nón lá, bánh tráng…, trong đó có các đầm sen, hình thành không gian làng quê thanh bình, trù phú với cảnh quan thiên nhiên đẹp. Tất cả tạo nên tổng thể hoạt động du lịch nông nghiệp trải nghiệm thú vị cho du khách.

Việc trồng sen kết hợp nuôi cá ở thành viên HTX cũng làm tăng giá trị kinh tế cho cây trồng này, nên thay vì bỏ hoang nhiều diện tích trũng ngập, nhiều người cải tạo thành đầm sen. Theo ông Phan Văn Thuận, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Quang Nam (huyện Phú Hòa), phần diện tích trũng ngập chỉ trồng lúa 1 vụ nay được thành viên HTX đầu tư trồng sen kết hợp nuôi cá rô phi hoặc ốc bươu đen; vừa tăng dinh dưỡng cho cây vừa tạo ra nguồn thu kép. So với trồng lúa, mô hình trồng sen này mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều lần. 

BẠCH VÂN