Sở NN&PTNT vừa tổ chức hội nghị đánh giá thực trạng ngành hàng lúa gạo và triển khai đề án Tái cơ cấu ngành lúa gạo tỉnh để tìm ra hướng đi mới, giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, tăng lợi nhuận và tiến tới xây dựng thương hiệu hạt gạo Phú Yên.

Trao đổi với Báo Phú Yên xung quanh vấn đề này, Giám đốc Sở NN&PTNT Nguyễn Trọng Tùng cho biết:

- Phú Yên được biết đến là vựa lúa của miền Trung, nơi có diện tích đồng bằng lớn với đất đai màu mỡ và khí hậu 2 mùa rõ rệt, có hệ thống sông suối dày đặc, nguồn nước tương đối dồi dào tạo điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp nói chung và sản xuất lúa gạo nói riêng.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có nhiều công trình thủy lợi như: Hệ thống thủy nông Đồng Cam, hệ thống thủy lợi Tam Giang, 51 hồ chứa, 1.156km kênh mương và nhiều trạm bơm, đập dâng, cơ bản cung cấp đủ nước sản xuất các loại cây trồng ngắn ngày, trong đó đảm bảo cung cấp đủ nước sản xuất cho khoảng 55.000ha lúa/năm.

Giám đốc Sở NN&PTNT Nguyễn Trọng Tùng

* Hiện nay, việc sản xuất lúa của nông dân trong tỉnh còn những tồn tại, hạn chế gì, thưa đồng chí?

- Phú Yên là một trong các tỉnh có năng suất lúa bình quân hàng năm cao nhất vùng duyên hải Nam Trung Bộ, với khoảng 70 tạ/ha, góp phần ổn định an ninh lương thực của tỉnh, có khả năng xây dựng thành vùng nguyên liệu tập trung, ổn định, phục vụ chế biến các sản phẩm lúa gạo khi được các doanh nghiệp lớn đầu tư, xây dựng chuỗi liên kết giá trị lúa gạo trên địa bàn tỉnh.

Tuy nhiên, hiện nay việc sản xuất lúa của tỉnh vẫn còn những tồn tại, hạn chế. Đó là diện tích đất sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, bình quân khoảng 500m²/thửa/hộ. Điều này làm cho việc ứng dụng cơ giới hóa, cũng như vận động nông dân tham gia ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, sản xuất theo chuỗi gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, chất lượng lúa gạo của tỉnh hiện nay chưa đáp ứng với nhu cầu thị trường, sản xuất chủ yếu phục vụ mục tiêu đảm bảo an ninh lương thực tại địa phương, chưa chú trọng đến các thị trường ngoài tỉnh và xuất khẩu.

Mặt khác, cơ giới hóa trong sản xuất lúa gạo trên địa bàn tỉnh chưa đồng đều, tỉ lệ cơ giới hóa trong các khâu gieo sạ, phun thuốc, bón phân, phơi sấy… còn thấp. Việc sử dụng công lao động thủ công dẫn đến tăng giá thành sản xuất, tăng tỉ lệ hao hụt sau thu hoạch, làm giảm tính cạnh tranh đối với sản phẩm lúa gạo của tỉnh.

Trong cơ cấu giống lúa của tỉnh, các giống có năng suất cao chiếm tỉ trọng cao (79%), nhưng việc sản xuất những giống chất lượng cao, giống lúa đặc sản phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong và ngoài tỉnh chưa được nông dân quan tâm và chú trọng.

Chưa hết, tuy tỉ lệ gieo sạ giống lúa đạt tiêu chuẩn tại các địa phương đã được cải thiện, nâng cao, song vẫn còn một bộ phận nông dân sử dụng lúa thịt để gieo sạ, dẫn đến chất lượng lúa gạo giảm sút. Nông dân vẫn gieo sạ với lượng giống khá dày từ 120-150kg/ha, khiến chi phí đầu tư đầu vào giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… tăng cao.

Hiện tỉnh chưa có doanh nghiệp lớn tham gia vào chuỗi liên kết tiêu thụ lúa gạo, các chuỗi liên kết hiện có chủ yếu ở quy mô nhỏ và thiếu tính bền vững. Các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh chưa thực sự đóng vai trò là đầu mối liên kết giữa tổ chức, doanh nghiệp với người dân. Bên cạnh đó, việc xây dựng thương hiệu gạo trên địa bàn tỉnh đã được quan tâm, đầu tư, nhưng chưa phát triển mạnh, chưa thu hút được các doanh nghiệp có tiềm năng tham gia.

* Thưa đồng chí, những khó khăn, tồn tại trên cho thấy sản xuất lúa gạo của tỉnh chưa phát triển tương xứng với tiềm năng hiện có. Vậy để giải quyết những tồn tại này, tỉnh sẽ triển khai các giải pháp gì?

- Hiện tỉnh đang xúc tiến, đẩy nhanh việc dồn điền đổi thửa để tăng quy mô sản xuất/hộ. Cùng với đó, địa phương tập trung chỉ đạo đẩy mạnh các giải pháp giảm giá thành sản xuất lúa gạo như áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật thâm canh, “3 giảm, 3 tăng”; nâng cao tỉ lệ sử dụng lúa xác nhận, giảm mật độ gieo sạ, bón phân cân đối, tăng cường sử dụng phân hữu cơ, đẩy mạnh ứng dụng cơ giới hóa vào sản xuất, đặc biệt là ứng dụng máy bay không người lái (drone) vào các khâu gieo sạ, bón phân, phun thuốc bảo vệ thực vật…; đầu tư nâng cấp, hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất lúa. Đồng thời triển khai các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; khuyến khích phát triển hợp tác liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng lớn theo Nghị định 98 của Chính phủ và Nghị quyết 10 của HĐND tỉnh nhằm mở rộng quy mô sản xuất lúa thông qua tích tụ ruộng đất.

Mô hình cánh đồng sản xuất lúa chất lượng tại xã Hòa Quang Bắc (huyện Phú Hòa). Ảnh: NGỌC HÂN

Ngoài ra, chúng tôi cũng đang rà soát, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa kém hiệu quả theo Nghị quyết 01/2023 của HĐND tỉnh; củng cố và nâng cao năng lực sản xuất giống lúa đạt tiêu chuẩn của Trung tâm Giống nông nghiệp, các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh, nhằm cung cấp đủ nguồn giống lúa đảm bảo chất lượng, tiến tới xây dựng thương hiệu hạt gạo Phú Yên.

Đặc biệt, tháng 7/2022, UBND tỉnh và Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An (TP Cần Thơ) đã ký kết bản ghi nhớ về xây dựng phát triển liên kết sản xuất vùng lúa gạo chất lượng cao đạt tiêu chuẩn GAP và theo hướng hữu cơ (organic) tại Phú Yên.

* Từ sau khi ký kết biên bản ghi nhớ đến nay, đã có những hoạt động nào được triển khai, thưa đồng chí?

- Trên cơ sở nội dung bản ghi nhớ, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch 169 ngày 19/9/2022, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các sở, ban ngành triển khai thực hiện. Theo đó, Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An đã đề xuất dự án Vùng liên kết sản xuất lúa chất lượng cao, thu mua, chế biến xuất khẩu gạo tỉnh Phú Yên có tổng mức đầu tư khoảng 590 tỉ đồng.

Dự án dự kiến liên kết vùng nguyên liệu khoảng 15.000ha tại các huyện, vùng trọng điểm sản xuất lúa: Tây Hòa, Phú Hòa, Tuy An, TX Đông Hòa và TP Tuy Hòa, nhằm nâng cao chất lượng, giá trị chuỗi lúa gạo phục vụ nội địa và chế biến xuất khẩu; xây dựng thương hiệu gạo mạnh của doanh nghiệp, của tỉnh và quốc gia.

Ngày 8/5/2023, Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh đã có tờ trình xin ý kiến Thường trực Tỉnh ủy về chủ trương đầu tư dự án và đã được thống nhất cho phép triển khai thực hiện. Ngày 20/6, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định 757 chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời chấp thuận nhà đầu tư đối với Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An để đầu tư dự án Vùng liên kết sản xuất lúa chất lượng cao, thu mua, chế biến xuất khẩu gạo tỉnh Phú Yên.

UBND tỉnh yêu cầu chủ đầu tư hoàn thành các thủ tục đầu tư và đưa dự án vào hoạt động trong vòng 30 tháng kể ngày có văn bản chấp thuận chủ trương dự án; trong đó thời gian đầu tư xây dựng hoàn thành dự án là 18 tháng. Chúng tôi rất kỳ vọng khi dự án này triển khai và đi vào hoạt động sẽ thổi luồng gió mới vào sản xuất lúa gạo của tỉnh nhà.

* Xin cảm ơn đồng chí!

THÁI NGỌC (thực hiện)