Kinh tế tập thể cũng giống như các đơn vị kinh tế khác, cuối năm là thời điểm phải hoàn tất sổ sách, báo cáo kết quả kinh doanh của cả một năm. Thông thường thì số lãi sẽ chứng minh hiệu quả hoạt động. Riêng đối với các HTX, doanh thu cuối năm cao nhưng lãi chưa chắc đã cao. Điều này tưởng như vô lý nhưng lại hoàn toàn hợp lý ở các HTX.
Ông Nguyễn Dư, Giám đốc HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Xuân Phước (huyện Đồng Xuân), cho biết: Tổng doanh thu năm 2017 của HTX gần 2 tỉ đồng, cho lãi ròng hơn 124 triệu đồng. Như vậy, lãi chỉ chiếm hơn 0,06% tổng doanh thu cả năm. Nguyên nhân do HTX chủ yếu làm các dịch vụ phục vụ như thủy lợi nội đồng, cung cấp lúa giống, cày đất. Những dịch vụ này chủ yếu lấy công làm lãi, hỗ trợ bà con trong sản xuất, nên HTX đặt mục tiêu thu đủ chi. Điển hình như dịch vụ cung ứng lúa giống, doanh thu 80 triệu đồng nhưng lãi thu về chỉ 9,6 triệu đồng. Hay dịch vụ cày đất doanh thu tới 320 triệu đồng nhưng lãi chỉ 12 triệu đồng.
Không riêng các dịch vụ phục vụ, mà các dịch vụ kinh doanh tại HTX cũng vậy, doanh thu đạt cao như dịch vụ phân bón 730 triệu đồng/năm nhưng lợi nhuận chỉ 58 triệu đồng. HTX chủ động lấy giá thấp hơn giá dịch vụ tư nhân ngoài nhằm giảm chi phí sản xuất cho bà con. Với HTX, lãi cuối năm không quyết định hiệu quả kinh doanh, mà vụ mùa thuận lợi, thu nhập của các hộ thành viên năm sau cao hơn năm trước mới là “lãi” của HTX. Ví dụ như ở HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Thành Tây (huyện Đông Hòa), một bao phân urê 50kg, bên ngoài bán với giá 355.000-360.000 đồng thì HTX chỉ tính giá 350.000 đồng cho bà con. Nếu HTX này cũng chạy theo tư nhân, tăng giá để đạt lợi nhuận cao sẽ khiến giá tăng cao gây khó cho người dân. HTX giảm giá, tuy chịu lãi thấp nhưng các đơn vị kinh doanh khác sẽ nhìn vào đó để không tăng giá, giữ giá bình ổn ở vùng nông thôn.
Các HTX có cơ sở để giải bài toán lãi cuối năm như vậy. Theo Luật HTX 2012, lãi từ doanh thu tại HTX sau khi trích lập các quỹ, phần còn lại 51% chia cho thành viên sử dụng dịch vụ, còn 49% chia theo tỉ lệ góp vốn. Khách hàng sử dụng dịch vụ, người góp vốn vào HTX chủ yếu là bà con trong thôn, xã nơi HTX hoạt động. HTX có bán giá cao, lãi cao thì cuối năm cũng chia cho bà con. Trong khi đó, giá dịch vụ hợp lý sẽ giúp người dân không chịu áp lực chi phí sản xuất.
Có nhiều HTX, nhiều dịch vụ phục vụ còn báo lỗ nhưng HTX vẫn duy trì bằng cách dùng doanh thu của các dịch vụ khác bù vào. Chẳng hạn như HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp 2 phường 9 (TP Tuy Hòa), năm vừa rồi các hộ sản xuất nông nghiệp của HTX này bị thiệt hại nặng do cơn bão số 12, nên HĐQT HTX quyết định không thu tiền thủy lợi phí. HTX dùng lãi của dịch vụ kinh doanh xăng dầu bù vào…
Có lẽ, chỉ có các HTX - đơn vị nòng cốt của thành phần kinh tế tập thể mới có cách tính lãi như vậy. Và đó cũng là bài toán tính lãi cuối năm hợp lý của các HTX để tiếp tục duy trì hoạt động một cách hiệu quả nhất.
HẢI PHONG
