Từ phường Phú Lâm (TP Tuy  Hòa) về hướng Tây khoảng 50 km, tuyến lộ 645 sẽ đưa bạn đến với nhà máy thủy điện Sông Hinh - một công trình dời non lấp biển của Phú Yên trong thế kỷ 20. Từ năm 2000, Sông Hinh bừng sáng nguồn điện mới tỏa khắp mọi miền, tạo tiền đề mạnh mẽ cho Phú Yên vững vàng bước vào thế kỷ 21. Song song với giá trị thủy điện, hồ thủy điện Sông Hinh hiện nay còn được xem là một địa chỉ mới của du lịch Phú Yên.

Du thuyền trên hồ Thủy điện Sông Hinh - Ảnh: D.T.X

Sông Hinh là một trong 3 nhánh lớn của sông Ba, có chiều dài 85km, bắt nguồn từ đỉnh núi Chư Mu cao 2051m, đổ vào phía phải sông Ba tại xã Đức Bình Đông, huyện Sông Hinh. Vùng thượng nguồn sông Hinh là tâm mưa lớn nhất của hệ thống sông Ba, nên có lượng nước bổ sung rất lớn cho dòng sông này.

Ngày 25/12/1999, turbin tổ máy số 1 khởi quay vòng đầu tiên. Thời khắc thiêng liêng được trông đợi suốt 15 năm, được chào đón bằng tràng pháo tay không hẹn trước. Nụ cười bừng sáng trên gương mặt của những chàng kỹ sư, những người thợ trẻ, các chuyên gia Thụy Điển và tất cả mọi người nơi đây.

… Tháng 4/1983, đồng chí Đỗ Mười, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó chủ tịch HĐBT về khảo sát công trình thủy điện Sông Hinh. Luận chứng kinh tế kỹ thuật của công trình được lập và Chính phủ phê duyệt cho tiến hành xây dựng từ năm 1985. Long đong mãi đến năm 1991, luận chứng mới được hiệu chỉnh bổ sung lần nữa. Ba năm sau, thiết kế cụm đầu mối áp lực bao gồm đập chính, đập tràn và các đập phụ tạo thành hồ chứa mới được Bộ Năng lượng phê duyệt. Các đơn vị thi công đổ về Sông Hinh. Chàng lực sĩ Êđê đang say ngủ choàng tỉnh giấc bởi những tiếng gầm gào của máy đào máy ủi và tiếng nổ mìn phá đá rung chuyển núi rừng. Ngày 23/11/1995, công trình thủy điện Sông Hinh chính thức khởi công. Trong ngày trọng đại ấy, Thủ tướng Võ Văn Kiệt có nói: “Tôi xin chia sẻ niềm vui với Đảng bộ và nhân dân Phú Yên, con em Phú Yên ở các bộ ngành Trung ương từ lâu mong đợi công trình này”. Giữa nơi rừng thiêng nước độc một nhà máy thủy điện bề thế dần hình thành như thách thức tạo hóa…

Con đường từ nhà máy dẫn đến hồ thủy điện uốn lượn với những vòng cua ngoạn mục bám vào sườn núi được hình thành suốt bao năm công trình thi công. Đi trên tuyến đường này bạn sẽ có cảm giác “cận kề” với khoa học kỹ thuật khi được chiêm ngưỡng tháp điều áp sừng sững cao ngất trên đỉnh núi và những đường ống dẫn nước khổng lồ nối đường hầm xuyên qua lòng núi dài 1,5 km với nhà máy.

Từ trên cao nhìn xuống, hồ nước mênh mông giữa bạt ngàn rừng núi và lồng lộng đất trời trông như một con mắt ngọc. Nơi này ngày xưa là vùng rừng rộng lớn, giờ đây tất cả đã chìm vào nước, chỉ còn những ngọn đồi nhỏ đủ sức nhô lên giữa hồ trông như những đảo nhỏ. Đập nước trở thành đường xe chạy ngang qua hồ.

Truyền thuyết kể rừng, ngày xưa ở đất Sông Hinh bây giờ có hai bộ lạc sống gần nhau nhưng lại thù hận nhau sâu sắc. Hận thù đến mức họ không cho con cái hai bên lấy nhau. Có đôi trai gái dám vượt qua lời cấm đoán, chàng Y Doan và nàng H’Ngal yêu nhau thắm thiết. Bộ lạc phát hiện, chàng Y Doan bị trói trên một ngọn núi, còn H’Ngal bị giam vào hang sâu. Nhớ thương nhau, nước mắt đôi trai gái chảy thành hai dòng suối. Vượt núi băng rừng, hai dòng suối tìm nhau hợp thành dòng sông Hinh bây giờ. Dòng sông tình yêu tưởng chừng hiền hòa nhưng “rất khó bảo”. Khi chặn dòng, Công ty Xây dựng Thủy lợi 24 đã phải đào kênh dẫn dòng cho nước chảy hướng khác mới có thể xây đập. Đập chính ngăn sông dài 880m, cao 41m, mất 1000 tấn ximăng xử lý lòng sông mới làm cứng được móng đập. Con đập này cùng một số đập phụ khác đã tạo nên một hồ chứa nước rộng 41km2 và có dung tích hơn 350 triệu m3.

HOÀNG QUYÊN