Dự án VE6566 là dự án hỗ trợ các hộ trồng rừng quy mô nhỏ hướng tới chứng chỉ rừng tại Việt Nam của Cơ quan nông nghiệp Phần Lan về phát triển lương thực và lâm nghiệp (viết tắt là FFD) phối hợp với Liên minh HTX các tỉnh triển khai. Sau 1 năm khảo sát ở Phú Yên, dự án chính thức khởi động với nguồn vốn được FFD tài trợ 142.235 euro (tương đương hơn 3,4 tỉ đồng). Nói về dự án này, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết:

Ông Lê Thanh Lam - Ảnh: MINH DUYÊN

Dự án VE6566 là một phần của Chương trình Nông dân chống đói nghèo của AgriCord (Tổ chức hợp tác quốc gia của nông dân và các chủ rừng ở các nước Phần Lan, Bỉ, Thụy Điển, Hà Lan, Pháp, Canada, Tây Ban Nha, Ý). Tổ chức này hoạt động nhằm xây dựng năng lực cho các tổ chức nông nghiệp và lâm nghiệp tại các nước đang phát triển. Trong đó, FFD cung cấp dịch vụ tư vấn về lâm nghiệp hộ gia đình thông qua cơ chế đồng hành với Hiệp hội Quản lý rừng Savotta, Phần Lan để chia sẻ kinh nghiệm các hoạt động liên quan tới rừng, từ nguồn kinh phí huy động AgriCord. Dự án VE6566 triển khai ở các tỉnh miền Trung Việt Nam, tiếp nối dự án VIE6123 giai đoạn 2014-2016 với 3 tỉnh tham gia là Quảng Ngãi, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế. Tỉnh Phú Yên tham gia dự án VE6566 ở giai đoạn 2017-2019, cùng với 2 tỉnh Quảng Ngãi, Thừa Thiên - Huế.

Mục tiêu của dự án là giúp các HTX đạt được chứng chỉ rừng quốc tế PEFC. Chứng chỉ này sẽ đảm bảo cho gỗ và các sản phẩm từ gỗ của Phú Yên nói riêng, Việt Nam nói chung vào tiêu thụ tại thị trường châu Âu.

* Trên địa bàn Phú Yên, dự án có những nội dung cụ thể nào, thưa ông?

- Sau 1 năm khảo sát, đến nay, FFD đã chấp nhận cho 2 HTX của tỉnh là HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Mỹ Tây (huyện Tây Hòa) và HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Định Tây (huyện Phú Hòa) tham gia dự án. Cùng với đó, tháng 3/2017, UBND tỉnh quyết định phê duyệt tiếp nhận dự án nhận viện trợ phi chính phủ của nước ngoài do FFD tài trợ. Từ đây, dự án VE6566 trên địa bàn tỉnh chính thức được khởi động. Theo đó, Liên minh HTX tỉnh là chủ dự án. 2 HTX là nơi triển khai dự án. Tổng kinh phí thực hiện dự án là 203.505 euro, trong đó FFD tài trợ 142.235 euro, vốn đối ứng của Liên minh HTX tỉnh 61.270 euro và nguồn vốn đối ứng này không sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

* Nhiều ý kiến cho rằng, dự án VE6566 chỉ triển khai tại các HTX, trong khi đó trên địa bàn tỉnh, số HTX có hoạt động lâm nghiệp rất ít. Điều này khiến số hộ trồng rừng được thụ hưởng dự án bị hạn chế. Ông giải thích gì về ý kiến này?

- Trước mắt, cần làm rõ vì sao FFD chọn HTX chứ không chọn ban quản lý rừng hoặc các hạt kiểm lâm trên địa bàn tỉnh để triển khai dự án. Nguyên nhân là dự án VE6566 của hiệp hội những người trồng rừng Phần Lan, một hiệp hội thuộc tổ chức phi chính phủ của nước ngoài. Đối tượng hướng tới của dự án là nhóm hộ trồng rừng quy mô nhỏ và các HTX là đại diện cho các nhóm hộ này. Điều này có nghĩa HTX tương đồng với hội trồng rừng của Phần Lan về mặt tổ chức hoạt động. Đối với khả năng thuận lợi khi triển khai dự án thì các HTX đã có bộ máy quản lý hoàn thiện nên khi tham gia, hội đồng quản trị HTX ngay lập tức có thể kiêm nhiệm ban quản lý rừng.

Tại các HTX cũng sẵn có tiềm năng để hình thành chuỗi cung ứng sản xuất từ giống cây tới khai thác, tiêu thụ sản phẩm từ rừng… nên đủ điều kiện thụ hưởng dự án. FFD chỉ cần củng cố lại toàn bộ hoạt động này theo chuẩn châu Âu để đáp ứng tiêu chí cấp chứng chỉ rừng PEFC.

Cũng không cần phải lo ngại về số hộ trồng rừng tham gia dự án, vì FFD khuyến khích tất cả các hộ có rừng tham gia, không phân biệt là thành viên hay không phải là thành viên HTX. Vì vậy, tất cả các hộ có rừng trên địa bàn tỉnh nếu có nhu cầu thụ hưởng dự án này đều có thể gia nhập.

Tham gia dự án VE6566, vườn ươm của HTX Hòa Mỹ Tây được củng cố theo hướng hiện đại hóa - Ảnh: MINH DUYÊN

* Tham gia dự án, các HTX trên địa bàn tỉnh được thụ hưởng những gì và ý nghĩa của nó đối với sự phát triển của thành phần kinh tế tập thể tỉnh nhà?

- Cán bộ HTX và chủ rừng được tập huấn nâng cao nhận thức về rừng trồng và năng lực tổ chức và quản lý các hoạt động lâm nghiệp. Các HTX được đầu tư củng cố hoạt động quản lý rừng theo chuỗi từ cung ứng, sản xuất đến tiêu thụ để phát triển rừng trồng bền vững. Cụ thể, các HTX được xây dựng vườn ươm để sản xuất và phân phối cây giống. Các HTX cũng được trang bị về kỹ thuật trồng, khai thác gỗ và các sản phẩm nông nghiệp như sử dụng máy móc hiện đại cho tỉa thưa, làm thực bì… Các HTX được cấp chứng chỉ rừng PEFC, mở cánh cửa tiếp cận với thị trường quốc tế.

Phú Yên có diện tích trồng rừng lớn nhưng kinh tế rừng chưa thực sự mang lại hiệu quả cao. Trên 80% sản phẩm gỗ rừng ở tỉnh chỉ làm nguyên liệu cho các nhà máy sản xuất giấy trong nước. Các hộ thành viên HTX hoạt động đơn lẻ mang tính tự cung tự cấp. Còn các HTX đang trong quá trình củng cố hoạt động để tạo ra sự kết nối giữa các hộ nông dân, xây dựng mô hình liên kết sản xuất, phù hợp với đề án Tái cơ cấu nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. Nhưng, các HTX gặp khó về vốn vì khó tiếp cận với vốn vay các ngân hàng thương mại, còn vốn từ những chính sách hỗ trợ như Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Quyết định 2261 của Thủ tướng Chính phủ… thì chậm triển khai. Việc tham gia dự án này mang lại nguồn vốn cho các HTX củng cố hoạt động, mở rộng thị trường tiêu thụ. Dự án cũng sẽ hỗ trợ cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ gỗ của các HTX tiểu thủ công nghiệp có thể trực tiếp chào hàng ở thị trường châu Âu mà không cần qua khâu trung gian.

Đồng thời, dự án này tạo động lực cho sự phát triển của thành phần kinh tế tập thể ở khu vực miền núi, nơi mà từ trước tới nay không có nhiều HTX hoạt động và lĩnh vực lâm nghiệp cũng chưa được quan tâm.

* Liên minh HTX tỉnh có kế hoạch như thế nào để giúp các HTX phát huy hiệu quả từ sự hỗ trợ này?

- Liên minh HTX tỉnh đã xây dựng kế hoạch triển khai 4 phần việc trong suốt quá trình thực hiện dự án, gồm nâng cao năng lực phát triển tổ chức, tăng hiệu quả sản xuất lâm nghiệp, xây dựng chứng chỉ rừng và phát triển kinh doanh lâm nghiệp.

Đơn vị mong muốn, từ nay đến cuối năm 2017, sẽ giới thiệu và triển khai dự án tới 2 HTX, thành viên và chính quyền các cấp; để sang năm 2018 đánh giá bước đầu dự án và rút kinh nghiệm cho giai đoạn còn lại; đến tháng 3/2019 tổng kết dự án. Trong đó, đơn vị sẽ hoàn thành từng phần việc cụ thể như xây dựng kế hoạch kinh doanh lâm nghiệp khả thi cho cán bộ HTX và Liên minh HTX thông qua các lớp tập huấn, hội thảo và tham quan HTX ở các tỉnh có tham gia dự án.

Các HTX được học tập chứng chỉ rừng theo nhóm bằng cách tham quan học tập mô hình thí điểm, gặp gỡ các cơ quan cấp chứng chỉ. Các hộ trồng rừng được tiếp cận với các thiết bị kiểm soát lửa, phòng tránh cháy rừng và các kỹ thuật lâm sinh như thiết kế, làm đất, trồng, bón phân, chăm sóc, cắt tỉa cành, tỉa thân, tỉa thưa, phòng trừ sâu bệnh, bảo vệ môi trường rừng… Liên minh HTX tỉnh cùng các HTX hoàn thiện hồ sơ xin cấp chứng chỉ rừng PEFC và thiết lập hệ thống thông tin về giá cả, thị trường gỗ trong nước và quốc tế cho các HTX tiếp cận chào hàng…

* Xin cảm ơn ông!

MINH DUYÊN (thực hiện)