Những vùng thuần nông nhưng hiếm rau sạch, những cửa hàng rau sạch ế ẩm, nhiều người làm rau sạch chỉ bán cho dân nơi khác nhưng vẫn còn đó những người đeo nghề.

Rau thì phải... rẻ

Gần 1 năm qua, bà Ngô Thị Nhạn ở thôn Quy Hậu (xã Hòa Trị, huyện Phú Hòa) quanh quẩn với mảnh vườn rau trái. Chồng mất, các con đều lớn, đỡ đần hết việc làm ruộng, bà chỉ “trồng rau sạch cho tụi nó ăn”. Bà Nhạn cho hay: “Tôi bón lót bằng phân chuồng ủ kỹ. Cũng “điểm điểm” chút phân urê, sau một tuần mới cắt ăn. Tuyệt đối không dùng thuốc trừ sâu. Tôi nghe nói có thể tự chế thuốc trừ sâu sinh học nhưng cũng chưa biết cách làm. Trước đây, tôi cũng chẳng để ý chuyện rau cỏ, cứ mua đại về ăn nhưng bây giờ biết sợ rồi”.

Anh Trần Công Pháp (con bà Nhạn, bán tạp hóa ở phường 1, TP Tuy Hòa), nói: “Trồng được rau sạch, má tôi đóng gói gửi cho chúng tôi. Ăn chưa hết bà đã gửi tiếp. Sau đó, tôi đưa ra quầy tạp hóa, bán giá gấp đôi rau thường cũng có người mua. Nhiều người biết ăn rau chợ theo kiểu trồng như lâu nay là có hại, thế nhưng vẫn phải mua về ăn”.

Trong khi đó, tại vùng chuyên canh rau Bình Ngọc (TP Tuy Hòa), nhiều chương trình tập huấn trồng rau sạch đã được triển khai trong những năm qua. Hầu hết nông dân ở đây đã nắm bắt, ứng dụng thành thạo các kỹ năng sản xuất rau sạch. Theo ông Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Bình Ngọc, 13.000m² rau VietGAP tại đây mỗi năm cho ra khoảng 110 tấn rau các loại. Người trồng rau chỉ sử dụng các chế phẩm vi sinh, luôn ghi chép nhật ký ngày giờ bón phân, phun thuốc…, còn phải chịu chi phí kiểm nghiệm thường xuyên, rau phải tưới và rửa bằng nước sạch, có nhãn mác nguồn gốc hẳn hoi nhưng giá 1kg rau VietGAP cao hơn rau ngoài chợ chỉ từ 500-1.000 đồng… “Nhọc công như vậy nhưng vì giá cao hơn nên các quầy rau VietGAP Bình Ngọc đều bị… ngó lơ. Hợp tác xã cho người đến từng bếp ăn tập thể ở bệnh viện, trường học, nhà hàng… đều bị “lắc đầu” vì giá cao. Hiện tại, nông dân Bình Ngọc đang cung cấp cho Siêu thị Co.opMart Tuy Hòa khoảng 120kg/ngày; còn lại hơn 3 tấn/ngày phải tự tìm đầu ra ở các chợ truyền thống, “ngang vai” với các loại rau đại trà. Không trụ được với rau VietGAP, nhiều nông dân Bình Ngọc đang trở lại sản xuất rau như trước đây…”, ông Anh cho hay.

Bà Trần Thị Hạnh, một người làm rau ở Bình Ngọc, nói: “Nhiều gia đình ở đây đã nhuần nhuyễn phương cách trồng rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Thế mà phải bán “cào bằng” với rau “bình thường” nên nhiều người đã nản trồng rau sạch. Thêm nữa, hầu hết người dân quê đều rất xa lạ với việc mua rau ở siêu thị, họ bảo, rau thì phải… rẻ”.

Những người “bám trụ”

Giữa năm 2016, ở Tuy Hòa có 2 điểm treo bảng bán rau củ sạch. Thế nhưng, một điểm đã đóng cửa, chỉ còn lại cửa hàng rau sạch Mộc Đức (ở khu phố Lương Văn Chánh, phường 5, Tuy Hòa). Bà Nguyễn Thị Thanh Nga, chủ cửa hàng này, nói: “Ế lắm, dù giá chẳng cao hơn ở chợ là bao. Gia đình ai cũng nản nhưng đứa cháu ở Đà Lạt rất quyết tâm, động viên “bám trụ”; nó tìm đến các đầu mối rau sạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và sẵn nhà có xe tải nên cũng đỡ chi phí vận chuyển. Chúng tôi cũng không dám nhập hàng nhiều, vì rau sạch phải bảo quản rất tốn kém. Cố trụ được ngày nào hay ngày đó…”.

Tại một ngọn đồi 2ha “khét nắng” ở xã An Mỹ, huyện Tuy An, ông Huỳnh Ngọc Trúc (58 tuổi) đang ngày ngày trồng rau sạch. Thế nhưng sản phẩm phải đóng gói bán tận… TP Hồ Chí Minh. Ông nói: “Người dân quanh vùng này đều kêu giá rau cao quá. Quy trình trồng rau sạch hữu cơ này do con gái tôi “quyết”. Từ cách ủ phân chuồng đến chế thuốc trừ sâu sinh học, nó đều tự đi học và tôi làm theo. Làm rau sạch năng suất không cao nhưng… con gái vui là tôi vui”.

Kề đó, tại xã An Chấn (huyện Tuy An), anh Phạm Minh Mẫn (39 tuổi) đang đầu tư hàng tỉ đồng để trồng, chế biến, giới thiệu các loại rau sạch. Trên diện tích 1ha, anh đang dồn vốn thuê nhân công xây dựng từng ô luống, nhà kính để trồng rau. Bên cạnh đó, anh đầu tư Trạm dừng chân Hoa Vàng, với mục đích “biểu diễn” các công đoạn trồng rau sạch, chế biến phục vụ khách. “Tôi làm đủ nghề rồi, có chút vốn thì đầu tư trồng rau sạch. Tôi cũng đang kêu gọi bà con đem nông đặc sản sạch của địa phương đến trưng bày, buôn bán. Tôi vui vì thấy việc làm của mình có ý nghĩa”, anh Mẫn bộc bạch.

Ông Nguyễn Văn Hân, Phó Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm thủy sản Phú Yên, thừa nhận nhiều chương trình, dự án trồng rau sạch được triển khai tại địa phương nhưng rồi “đầu voi, đuôi chuột”. Bởi các khâu kiểm nghiệm tiêu chuẩn rất gắt gao, chi phí đầu vào cao nhưng “chỗ đứng” rau sạch vẫn chưa tương xứng.

Còn theo Sở Công thương Phú Yên, toàn tỉnh đang có hơn 5.690ha diện tích trồng rau; trong đó, rau an toàn chỉ chiếm 1% (khoảng 60ha). 

ĐỨC TUẤN