Năm 2002, giống lúa thơm đột biến Basmati bắt đầu được Trung tâm Hạt nhân TP.HCM triển khai từ một giống lúa gốc Basmati của Pakistan - một loại giống lúa nổi tiếng trên thị trường Quốc tế. Tuy nhiên, loại giống Basmati mà Trung tâm Hạt nhân TP.HCM nhận được chỉ là giống Basmati địa phương của Pakistan và Ấn Độ có năng suất 2-3 tấn/ha, thường chỉ gieo một vụ/năm, cây cao khoảng 1,5 - 1,6 m và thời gian sinh trưởng là từ 140-150 ngày/vụ.

Sau khi kết hợp xử lý phóng xạ Trung tâm Hạt nhân TP.HCM kết hợp với Trung tâm Khuyến nông - Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Tỉnh Sóc Trăng chọn lọc qua các thế hệ hiện nay đã đạt đến thế hệ M8 (8 vụ) dòng thuần chủng (giống lúa không còn phân ly nữa). Theo PGS.TS Lê Xuân Thám đặc điểm của dòng thuần đột biến này vẫn giữ được mùi thơm của giống lúa Basmati kết quả này không thể thực hiện được bằng phương pháp lai tạo chọn lọc. Đặc biệt là đã rút ngắn được thời gian sinh trưởng chỉ còn 90 ngày (có thể thâm canh ba vụ hoặc hai vụ lúa một vụ màu), chiều cao của cây là 90 - 95 cm, hạt dài thon, đẹp, và năng suất tăng gấp 2 - 2,5 lần so với giống gốc.

Hiện nay, giống lúa đột biến Basmati này đã được sự chấp thuận của bà con nông dân và được triển khai khoảng 50 ha ở tỉnh Sóc Trăng và mở rộng thêm hai tỉnh An Giang và Đồng Nai.

Lúa giống Basmati đột biến do Trung tâm Hạt nhân TP.HCM nhân giống hiện có giá 5.000 nghìn đồng/kg (giá lúa giống thường là 3.000 đồng/kg). PGS.TS Lê Xuân Thám cho biết thêm “Đặc điểm của giống lúa đột biến Basmati này rất thích hợp với các loại đất bị nhiễm phèn, nhiễm mặn của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Ngoài ra, đặc tính chống các loại sâu bệnh tương đối tốt và nổi trội hơn so với nhiều giống lúa thơm nhập khẩu khác”.

Ngày 30-6 vừa qua, Hội đồng nghiệm thu Trung tâm Hạt nhân TP.HCM do TS.Đỗ Khắc Thịnh làm chủ tịch đã nhất trí đánh giá cao các kết quả thu được của đề tài. Đồng thời, Hội đồng đã đề nghị xây dựng dự án “Phát triển công nhận giống lúa mới - dự kiến trong giai đoạn 2007 - 2008”. Theo Thạc sỹ Nguyễn Thị Thu Hiền - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông - Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Tỉnh Sóc Trăng giống lúa đột biến Basmati đã được sự ủng hộ nhiệt tình của bà con nông dân và thích nghi tốt với môi trường sống. Hiện nay, Trung tâm không có đủ số lượng lúa giống cung cấp cho bà con. Giống lúa đột biến Basmati có ba ưu điểm chính: rút ngắn thời gian canh tác, chất lượng thơm ngon (hàm lượng amylose - chất tạo tinh bột là từ 19-21%), dễ canh tác. Tuy nhiên, giống lúa đột biến Basmati cũng có một số nhược điểm là dễ bị rầy nâu. Tuy nhiên, đây cũng đặc điểm chung của các loại lúa thơm.

Cũng trong chương trình đề tài “Nghiên cứu phát triển các dòng thuần lúa thơm đột biến”, một số dòng đột biến lúa tám thơm đã được chọn lọc thuần và khảo nghiệm ở nhiều tỉnh cho kết quả rất khả quan và sẽ được đưa vào sản xuất trong thời gian tới.

Trong khi đó, Viện Di truyền Nông nghiệp đã nghiên cứu sản xuất thử nghiệm giống lúa lai Q ưu số 1. Giống lúa lai Q ưu thế 1 đã được khảo nghiệm tại một số tỉnh Nghệ An, Ninh Bình, Phú Thọ. Hội đồng Khoa học Bộ Nông nghiệp và PTNT đã đánh giá kết quả như sau: Giống lúa lai Q ưu số 1 là giống lúa lai ba dòng có khả năng sinh trưởng tốt, bông dài nhiều hạt, đẻ nhánh khá, chống sâu bệnh khá hơn Nhị ưu 838 từ 7-10 ngày. Giống Q ưu số 1 có tổng số hạt/bông cao hơn, số hạt lép thấp hơn Nhị ưu 838 và số bông/m2 khá (250 bông/m2), chất lượng gạo tốt hơn Nhị ưu 838. Gạo trắng, cơm ngon có mùi thơm nhẹ, năng suất giống lúa Q ưu số 1 đạt bình quân 75-78tạ/ha. Tại Nghệ An giống lúa Q ưu thế 1 đạt 10 tấn/ha/vụ đặc biệt có hộ đạt 11tấn/ha/vụ, cao hơn Nhị ưu 838 khoảng 1tạ/ha (năng suất thực thu trung bình cao hơn Nhị ưu 838 là 20,20%). Giống lúa Q ưu số 1 thích nghi tốt ở vụ xuân và nhiều vùng sinh thái khác nhau nên tiếp tục để phát triển khảo nghiệm rộng ở vụ mùa.

Mới đây, Cục Trồng trọt Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn  tổ chức cuộc Họp Hội đồng KHCN tại Viện Di truyền để báo cáo kết quả chọn tạo giống lúa DT 37. Giống lúa này được lai tạo ra từ các giống lúa CR203, T2 và Khang Dân 18. Qua theo dõi và đánh giá giống lúa DT 37 có thân cứng, có  khả năng chống đổ, trỗ thoát, chịu rét và nóng khá tốt. Bên cạnh đó tỉ lệ gạo lật, gạo xát, tỉ lệ gạo nguyên của giống lúa DT 37 đều cao hơn Khang Dân 18. Giống lúa DA37 có nhiều triển vọng, do đó được nhiều bà con nông dân đón nhận trong sản xuất vì năng suất cao, thời gian sinh trưởng ngắn, chống chịu sâu bệnh khá tốt  và ổn định qua các vụ, diện tích trồng giống lúa này qua các vụ ngày càng tăng.

Những thành công trên là kết quả làm việc không ngừng của các nhà khoa học nông nghiệp Việt Nam .

K.UYÊN (tổng hợp)