Bếp sử dụng các loại chất đốt thông thường như củi, bã... nhưng khi nấu, toàn bộ lượng khói thải ra được xử lý đưa ra bên ngoài, lượng nhiệt lại được tận dụng triệt để nên tiết kiệm chất đốt. Ông Huỳnh Ngọc Sự, 47 tuổi, ở thôn Mỹ Lệ, xã Hòa Bình 2, huyện Tây Hòa là người đã đưa mô hình bếp lò này từ Đắk Lắk về Phú Yên, đồng thời nghiên cứu, cải tiến để nâng cao hiệu quả sử dụng.
 |
|
Gia đình bà Lê Thị Nga ở thôn Phước Mỹ (xã Hòa Bình 2) sử dụng bếp không khói do ông Huỳnh Ngọc Sự làm - Ảnh: M.NGUYỆT |
Các gia đình ở nông thôn thường sử dụng bếp kiềng, hỏa lò… để đun nấu. Những loại bếp này tận dụng được các loại chất đốt dồi dào, sẵn có như củi, trấu, lá cây, các loại cây ngắn ngày sau thu hoạch. Cũng có những gia đình dùng bếp dầu, bếp gas nhưng không phổ biến. Đa số người dân ở nông thôn hiện nay vẫn còn sử dụng các loại bếp truyền thống.
Nhược điểm lớn nhất của các loại bếp truyền thống là khói thải ra khá nhiều trong khi đun nấu do đốt cháy không hết nhiên liệu. Khói không những gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe các bà nội trợ. Đó là một nguồn ô nhiễm nguy hiểm.
Nhiều năm trước đây, ông thợ nề Huỳnh Ngọc Sự đi xây nhà, công trình ở tỉnh Đắk Lắk. Ông bắt gặp loại bếp lò do một kỹ sư thiết kế cho bà con nông thôn, miền núi sử dụng. Bếp lò này khi đun nấu không gây khói trong bếp và tiết kiệm nhiên liệu tối đa, giống như kiểu “bếp Hoàng Cầm” thời chiến tranh.
Ông Huỳnh Ngọc Sự - Ảnh: T.HỘI
Ông Sự đã bỏ nhiều công sức để tìm hiểu kỹ cấu tạo của loại bếp này và quyết định cải tiến để nó tốt hơn nữa. Hiểu được sự đối lưu không khí, đồng thời học hỏi được kinh nghiệm làm bếp của dân gian, ông Sự đã nghiên cứu, cải tiến và làm thành công loại bếp không khói.
Loại bếp này được làm bằng gạch, xi măng, sắt, cát với chi phí hơn 1 triệu đồng (200 viên gạch, 2 bao xi măng, 8kg sắt…). Cũng có thể làm bằng đất sét, chi phí ít hơn nhưng bếp không bền.
Kích cỡ chiếc bếp khoảng 1m x 2m. Tùy vào nhu cầu sử dụng của từng gia đình mà bếp có một, hai hoặc ba lò nấu. Khác với loại bếp chỉ có một tầng lò (vừa đốt vừa chứa tro) ở Đắk Lắk, bếp cải tiến của ông Sự có hai tầng, tầng trên là lò đốt, tầng dưới đựng tro, giữa hai tầng có hai tấm ngăn lỗ tổ ong (giống như hỏa lò nấu bằng than). Trên miệng bếp đặt các rá sắt có nhiều kích cỡ, sao cho xoong nồi, chảo đặt lên là vừa kín miệng bếp, không để khói thoát ra ngoài. Khi đun nấu, bếp lò này hầu như không có khói, bụi và tiết kiệm được nhiên liệu so với bếp truyền thống (giảm khoảng 50% chất đốt do tập trung được lượng nhiệt sinh ra). Sử dụng loại bếp này, nhà bếp sạch sẽ, không bị khói ám đen.
Không khí đi vào các lò đốt, sau đó được dẫn qua lò điều hút rồi thoát ra ngoài qua ống khói, đặt ở bên ngoài nhà bếp. Lò điều hút là nơi tập trung các khe dẫn khói của các lò chính, có thể tận dụng đặt nồi để hâm nóng lại thức ăn.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới và Chương trình phát triển LHQ, hàng năm ở các nước đang phát triển có tới gần 1,6 triệu người chết do khói dày đặc từ các bếp lò và các lò sưởi trong nhà. Nghiên cứu phối hợp của Mỹ và Trung Quốc cho thấy, việc nấu nướng trong nhà bằng các bếp lò không được thông khí làm gia tăng đáng kể tỉ lệ ung thư phổi ở cả nam và nữ. Điều này đặc biệt nguy hiểm với người dân tại các nước đang phát triển vì họ hay sử dụng củi và than sinh khói để đốt lò.
Ông Huỳnh Ngọc Sự cho biết: “Tôi cải tiến loại bếp này với lý do đầu tiên là muốn vợ con bớt khổ sở với củi lửa khi nấu nướng. Ở Đắk Lắk, tôi đã làm thử nghiệm, nhiều người sử dụng và rất chuộng. Từ năm 2004 đến nay, tôi đã làm hàng trăm cái bếp lò loại này cho bà con địa phương”.
Theo ông Sự, thoạt nhìn vào loại bếp lò này ai cũng nghĩ dễ làm, nhưng thật ra không hề dễ. Cần phải có kinh nghiệm vì từng bộ phận cấu tạo của bếp đòi hỏi độ chính xác cao. Bí quyết để lửa cháy đều, không bị hút giật, trả khói lại… nằm ở cấu tạo của bộ phận cửa lò, các khe dẫn khói ra ngoài và ống dẫn khói. “Ai có nhu cầu hoặc muốn học cách thức làm loại bếp này, tôi luôn sẵn sàng” - ông Sự nói.
LÊ THANH HỘI
