Ở xã Hòa Tân Đông (huyện Đông Hòa), dòng  họ Trương tại thôn Vĩnh  Xuân được nhiều người biết đến bởi truyền thống hiếu học và khuyến học. Mới đây,  họ Trương cùng với họ Đoàn (xã Hòa Trị, huyện Phú Hòa) được chọn tham dự “Đại hội các gia đình hiếu học và dòng họ khuyến học tiêu biểu toàn quốc lần thứ 2” tại thủ đô Hà Nội...

Cụ Trương Trọng Ngật - Hội trưởng Hội Khuyến học dòng họ Trương cùng cô giáo Nguyễn Thị Y nói với các cháu nhỏ về gia đình, dòng tộc - Ảnh: XUÂN HUY

Ông Nguyễn Văn Tuân, một người  dân trú tại thôn Phú Đa cho biết: “Suốt mấy năm nay, họ Trương là dòng họ duy nhất ở xã năm nào cũng có con cháu thi đậu CĐ, ĐH, trường chuyên, trường công lập”. Trong ngôi nhà thờ của dòng tộc, trưởng tộc Trương Tấn Lực cho biết: Cách đây gần 300 năm, dưới thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, cụ cố tổ Trương Tấn Đức vì trốn sự truy quét của quân triều đình đã đưa đại gia đình gần cả trăm người rời bỏ quê hương (huyện Thanh Hà, Hải Dương) vào lập nghiệp tại làng Vĩnh Xuân. Sau khi ổn định cuộc sống, cụ tổ đã lập nên trường làng đầu tiên có tên là Thanh Tân để cho con em trong thôn đi học.  Đến đời thứ 7, có cụ ông Trương Trọng Cầu thi Hương đậu cử nhân (xếp thứ 6/16 thí sinh cả nước) và là một trong chín vị đậu cao của tỉnh Phú Yên qua các kỳ thi Hương. Sau đó, ông được bổ nhiệm làm tri huyện Diên Khánh (Khánh Hòa). Sau năm 1930, tiếp bước ý nguyện cụ cố tổ, ông lập trường tư Vĩnh Xuân (thôn Phú Đa, xã Hòa Tân Đông hiện nay) để mở mang dân trí trong vùng. Những việc làm thiết thực của thế hệ đi trước đã tạo đà cho thế hệ sau của dòng họ Trương học hành ngày một giỏi giang, tấn tiến.

XUÂN HUY