“Nghiên cứu nội dung và phương pháp để làm giàu vốn từ cho học sinh trong chương trình môn Tiếng Việt mới ở bậc Tiểu học” là một đề tài có giá trị lý luận và thực tiễn, có tính thời sự rõ rệt. Triển khai tốt đề tài này sẽ góp phần không nhỏ vào việc cải cách phương pháp dạy và học môn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học. Đó là những nhận xét của Hội đồng Khoa học - Công nghệ tỉnh Phú Yên khi nghiệm thu và xếp loại xuất sắc cho đề tài này. Trong thời gian tới đề tài sẽ được đưa vào giảng dạy ở các trường.

TÍNH THỰC TIỄN CỦA VIỆC LÀM GIÀU VỐN TỪ

Cô Lê Dinh Dinh, chủ nhiệm đề tài, cho biết: “Vốn từ của học sinh còn nghèo, khả năng sử dụng từ của các em còn nhiều hạn chế. Tình trạng học sinh chưa hiểu đầy đủ về từ, dùng từ sai, dùng từ không phù hợp với ngữ cảnh còn phổ biến; vốn từ của các em chưa trở thành vốn từ tích cực trong hoạt động tư duy và giao tiếp. Từ thực tế đó, chúng tôi đã quyết định thực hiện đề tài này”.

Rèn chữ - Ảnh: Lê Minh

Theo tác giả, trong việc dạy Tiếng Việt ở bậc tiểu học, làm giàu vốn từ là nhiệm vụ chính yếu, nhiệm vụ cuối cùng. Làm giàu vốn từ cho học sinh chính là tổ chức thực hành từ ngữ theo quan điểm giao tiếp, dạy từ trên bình diện phát triển lời nói, gồm các nhiệm vụ có liên quan mật thiết với nhau là: mở rộng vốn từ, dạy nghĩa từ và dạy sử dụng từ.

Vốn từ của học sinh có được là do nhiều nguồn cung cấp: gia đình, môi trường xã hội, nhà trường, tự đọc sách báo… Hàng ngày, các em nghe một số từ rồi nhớ, hiểu hoặc đoán ra ý nghĩa của nó trong câu văn chứ không được nghe ai giảng giải về nghĩa của từ, cách sử dụng từ đó. Do vậy, việc phát âm sai hoặc hiểu sai là không tránh khỏi. Cho nên, nhà trường phải có trách nhiệm dạy cho học sinh nắm nghĩa từ một cách chính xác. Ngoài ra, do được hình thành, tích luỹ theo cách học tự nhiên, vô thức, nên vốn từ của học sinh có những từ ngữ thông tục, không văn hoá, những từ ngữ địa phương không phù hợp với chuẩn mực ngôn ngữ, khiến cho lời nói của học sinh thiếu trong sáng, thiếu văn hoá, thiếu thẩm mỹ.

Vì vậy, cần giúp học sinh loại bỏ những từ ngữ không văn hoá, không chuẩn mực ra khỏi vốn từ tích cực của mình. Việc chỉ ra các loại lỗi tiêu biểu, tìm ra nguyên nhân dùng từ sai của học sinh có ý nghĩa rất lớn trong việc làm giàu vốn từ cho các em. Đề tài đã tiến hành phân loại lỗi dùng từ và tìm hiểu các nguyên nhân dẫn đến việc dùng từ sai của các em. Học sinh lớp 3 không hoàn toàn tự phát hiện những lỗi dùng từ của mình. Điều đó dẫn đến việc tự bản thân học sinh không thể sửa được lỗi dùng từ. Vì vậy, vai trò của người giáo viên rất quan trọng. Giáo viên vừa sửa, vừa chỉ ra nguyên nhân mà học sinh dùng từ sai để lần sau học sinh không lặp lại lỗi đó. Nhưng trên thực tế, người giáo viên không thể làm hết công việc đó với tất cả học sinh. Bởi vậy, việc dựa vào nguyên nhân và quy luật mắc lỗi của từng loại lỗi để đưa ra những bài tập nhằm ngăn ngừa, hạn chế sự mắc lỗi của học sinh là cần thiết.

Ngay khi trình bày kết quả làm giàu vốn từ cho học sinh lớp 3, tác giả đã đưa ra những ý kiến đóng góp rất thuyết phục; chỉ ra một số nguyên tắc xây dựng bài tập mở rộng vốn từ cho học sinh, đề xuất quy trình xây dựng bài tập, xây dựng hệ thống bài tập dựa trên hệ thống của từ.

TÍNH KHẢ THI CỦA BÀI TẬP LÀM GIÀU VỐN TỪ

Hệ thống bài tập làm giàu vốn từ trong đề tài giúp học sinh hình thành và phát triển kỹ năng phát triển vốn từ, nắm nghĩa và cách sử dụng từ. Trên cơ sở kế thừa, tiếp thu những dạng bài tập dạy từ trong các tài liệu dạy Tiếng Việt, tác giả xây dựng thành một hệ thống, gồm nhiều yếu tố và có tính cấp bậc: Nhóm, loại, kiểu, dạng. Hệ thống bài tập cũng chú ý tận dụng, khai thác những vốn sẵn có của các em về từ ngữ nói riêng và Tiếng Việt nói chung để xây dựng bài tập đúng đắn, thích hợp cả về tính khoa học và tính sư phạm, giúp học sinh có ý thức hoàn thiện những điều các em đã biết, đồng thời bổ sung những điều các em chưa biết hoặc chưa nắm chắc. Nội dung, hình thức bài tập phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học.

Ưu điểm nổi bật của hệ thống bài tập là tính nhất quán. Dạng bài tập nào cũng được triển khai theo thứ tự: Yêu cầu của bài tập; hướng tiến hành, giải quyết bài tập. Với mỗi dạng bài tập, tác giả đều chỉ ra những khó khăn mà giáo viên có thể gặp phải, từ đó đề ra mục tiêu cụ thể chứ không tham lam, ôm đồm. Hệ thống bài tập có tác động tích cực đến việc phong phú hoá, chính xác hoá và tích cực hoá vốn từ cho học sinh.

MINH NGUYỆT