Nghị quyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 15 (khóa II) tháng 1/1959, xác định nhiệm vụ cơ bản của cách mạng miền Nam là dùng bạo lực cách mạng, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Xe vận chuyển quân đội, vũ khí vào chiến trường miền Nam qua đường Trường Sơn

Để kịp thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam, ngày 19/5/1959, theo Chỉ thị của Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Quân ủy (nay là Quân ủy Trung ương), tổ chức “Đoàn công tác đặc biệt” (Đoàn 301), sau gọi là Đoàn 559, có nhiệm vụ vận chuyển vũ khí, đạn dược, quân trang, quân dụng cho chiến trường miền Nam; đưa bộ đội, cán bộ cơ quan Dân - Chính - Đảng vào Nam, ra Bắc theo yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Từ đó cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, tuyến hậu cần chiến lược 559 vượt qua sự ngăn chặn vô cùng ác liệt của đế quốc Mỹ, trở thành một trong những nhân tố quyết định cho thắng lợi, và đi vào lịch sử như một huyền thoại, với những tên gọi vang dội núi sông: Đoàn 559, Đoàn vận tải quân sự Quang Trung, Đường Trường Sơn, Đường Hồ Chí Minh.

Những người đầu tiên khai phá đường mòn Trường Sơn đã bí mật vạch tuyến đi qua  những  vùng  núi  hiểm  trở, cheo leo với khẩu hiệu “đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng”. Giai đoạn đầu hoạt động trên những con đường mòn bí mật xuyên rừng rậm, núi cao, tuyến vận tải chiến lược đã phát triển thô sơ bằng gùi, xe thồ, nhỏ lẻ, cung ngắn; đến khi cách mạng miền Nam phát triển, nhu cầu vận tải ngày càng lớn, những phương thức vận tải thô sơ bất cập. Hội nghị Chính trị đặc biệt (tháng 3/1964) Trung ương Đảng chỉ thị: Hơn bao giờ hết hậu phương phải dồn sức cho miền Nam , tuyến 559 phải nhanh chóng chuyển sang phương thức vận tải cơ giới. Từ chỗ 500 cán bộ, chiến sĩ lúc đầu tăng lên 6.000 người, từ năm 1965 trở đi, vận tải quy mô cấp tiểu đoàn, và đến năm 1970 phát triển lớn mạnh cả năm khu vực: 470, 471, 472, 473 và 571 với gần 30 binh trạm, hàng chục binh chủng hợp thành, với yêu cầu ngày một cao và mở rộng, Bộ Chính trị đã quyết định Đoàn 559 phải chuyển thành một binh đoàn mạnh. Binh đoàn này không còn trực thuộc Tổng cục Hậu cần mà do Bộ Tổng Tư lệnh trực tiếp chỉ đạo, chỉ huy nhằm bảo đảm vật chất ngày càng nhiều hơn, nhanh hơn, đầy đủ hơn cho các mặt trận. Quân số trên toàn tuyến với các lực lượng hiệp đồng tác chiến lên tới hơn mười vạn người, vận tải quân sự, cơ giới phát triển tới hai sư đoàn, nhiều đơn vị ô-tô thuộc 27 binh trạm khu vực...

Xe ta qua Trường Sơn

Trong 16 năm (1959 - 1975), Bộ đội Trường Sơn hình thành 5 tuyến đường dọc và 21 hệ trục đường ngang, kết thành mạng lưới giao thông liên hoàn với tổng số 216 con đường, có chiều dài tổng cộng hơn 20.000km. Riêng tuyến đường ống xăng dầu dài 5.000 km từ Lạng Sơn vào tận Bù Gia Mập (miền Đông Nam Bộ), một hệ thống kho chứa nhiên liệu gần 30.000 tấn và tuyến vận tải trên sông sang tận Cam-pu-chia (tới Stung-cheng) là những kỳ tích phi thường. Chặng đường lịch sử Bộ đội Trường Sơn đã đưa vào chiến trường ba triệu tấn hàng hóa, vũ khí, quân dụng và 5,5 triệu lít xăng dầu, đưa đón hơn hai triệu lượt cán bộ, chiến sĩ vào, ra. Các lực lượng trên toàn tuyến rất quả cảm “mở đường mà tiến, đánh địch mà đi”, vượt qua gian nguy, thử thách, xả thân hy sinh, kiên cường đánh trả 110.000 trận oanh tạc ngăn chặn khốc liệt bằng không quân của đế quốc Mỹ, bắn rơi 2.455 máy bay các loại. Tính ra 450 phi vụ một ngày. 1.000 phi vụ B52 mỗi tháng. Dưới mặt đất, dọc các tuyến đường là hàng rào điện tử Mắc Na-ma-ra, bom từ trường, mìn vướng nổ, bom “tinh khôn”, bom bi, bom lá, chất độc hóa học... dày đặc. Chúng chà xát, cày xới, tàn phá rừng nhưng không đè bẹp được ý chí, tinh thần “Xẻ dọc Trường Sơn”, sức chiến đấu ngoan cường, dũng cảm của Bộ đội Trường Sơn, của quân và dân địa phương, sự giúp đỡ của cách mạng Lào, Cam-pu-chia, đặc biệt những nơi có đường đi qua. Suốt 16 năm, hàng chục nghìn cán bộ, chiến sĩ các lực lượng vận tải, công binh, thông tin, bộ binh, pháo binh, phòng không, quân y, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến... đã ngoan cường vượt qua muôn vàn gian khổ, khó khăn, dưới mưa bom bão đạn, thời tiết khắc nghiệt vừa mở đường, bám đường vừa nêu cao quyết tâm “sống bám xe, bám đường, chết kiên cường dũng cảm”, vừa chống trả biệt kích, thám báo, đập tan các chiến dịch lớn như đường 9 - Khe Sanh, Chen-la 1, Chen-la 2 ở vùng ngã ba Đông Dương, cuộc hành quân Lam Sơn 719 và chiến dịch Đường 9 - Nam Lào tiêu diệt, bắt sống gần 20.000 tên địch.

Nhờ tuyến đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh lịch sử mà quân đội ta đã thực hiện được những cuộc hành quân lớn, cùng xe tăng, pháo hạng nặng vào tận Tây Nguyên, bất ngờ tiến công mở màn chiến dịch Buôn Mê Thuột, lần lượt đập tan các quân khu, quân đoàn ngụy, thần tốc tiến vào giải phóng Sài Gòn ngày 30/4/1975, kết thúc 30 năm chiến tranh, hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Rõ ràng, đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh là một tuyến đường vận tải chiến lược mang tầm vóc lịch sử của thời đại Hồ Chí Minh, cũng chính là biểu tượng ý chí sắt đá, chủ nghĩa anh hùng cách mạng cao cả được hun đúc, kết tinh từ truyền thống lịch sử dựng nước, giữ nước, trải qua hàng nghìn năm của dân tộc, truyền thống yêu nước và cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, biểu tượng của tinh thần quốc tế bằng khối đoàn kết, kề vai sát cánh ba nước Việt Nam - Lào - Cam-pu-chia và sự giúp đỡ vô tư, rất có hiệu quả của Liên Xô, Trung Quốc và các nước xã hội chủ nghĩa khác.

Đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh ngời sáng về sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, nghệ thuật quân sự và bản lĩnh, trí tuệ của Đảng và tinh thần dũng cảm, kiên cường, mưu trí, sáng tạo của đội ngũ tướng lĩnh, cán bộ, chiến sĩ, những người dân, những thanh niên xung phong trực tiếp có mặt trên tuyến đường này, nhờ đó chúng ta đã thắng quân đội Mỹ, quân đội của một siêu cường có tiềm lực mạnh về kinh tế, quân sự và nền khoa học - kỹ thuật hiện đại bậc nhất thế giới đã chịu thua. Đó là thành công lớn của sự chỉ đạo chiến lược bằng quyết sách đúng, kịp thời, sáng tạo của Đảng, Nhà nước ta.

Hôm nay, nhìn lại chặng đường 50 năm của đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh, chúng ta càng thấy rõ, sâu đậm tính huyền thoại, biểu tượng của ý chí, tinh thần độc lập, tự do của nhân dân ta như Bác Hồ từng nói: “Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng giành cho kỳ được tự do, độc lập”. Và tư tưởng đó, ý chí đó, khát vọng đó là phải quét sạch kẻ thù xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Đường Hồ Chí Minh hôm nay (đoạn qua tỉnh Gia Lai)

Trong thực tế cách mạng, ngay khi ta chưa giành được chính quyền, những người yêu nước và cách mạng, các đảng viên trung kiên ở Bắc - Trung - Nam đã có sự liên hệ, liên kết với nhau, từ Nam ra Bắc, từ Bắc vào Nam, từ miền ngược đến miền xuôi, hình thành một đường dây bí mật để phối hợp hành động. Sau Cách mạng Tháng 8 và toàn quốc kháng chiến, đường dây đó càng phát triển, các vùng miền bí mật chi viện cho nhau, vượt qua sự kiểm soát gắt gao của quân địch. Biết bao cán bộ, chiến sĩ đã thầm lặng băng qua những tuyến đường mòn, xuyên rừng, vượt sông suối trong đoàn quân Nam tiến, tăng cường lực lượng cho chiến trường miền Nam . Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc bằng chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, Hiệp định Giơ-ne-vơ (1954) được ký kết nhưng Đảng, Bác Hồ sáng suốt nhận định kẻ thù sẽ phá hoại hiệp định, Mỹ sẽ can thiệp vào miền Nam, âm mưu chia cắt lâu dài hai miền Nam - Bắc. Nhận định đó rất đúng. Mỹ đã can thiệp sâu vào miền Nam , cùng với ngụy quân, ngụy quyền gây nên muôn vàn tội ác cho đồng bào, đồng chí. Cách mạng nước ta ở hai miền làm hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam . Miền Bắc là hậu phương lớn, miền Nam là tiền tuyến lớn. Cách mạng miền Nam vừa đấu tranh chính trị vừa dùng bạo lực cách mạng để đánh địch. Với thiên tài về tầm chiến lược, sau bốn năm nước nhà chia cắt, Bác Hồ chỉ thị thành lập tuyến đường bí mật 559 xuyên Bắc - Nam . Tuyến đường chiến lược thần kỳ đó đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử trọng đại của mình.

Bước vào cuộc chiến đấu với quy mô lớn, chiến trường miền Nam nếu không có hậu phương lớn thì mãi mãi không có chiến thắng. Hậu phương miền Bắc chỉ có thể chi viện sức người, sức của cho miền Nam khi mở được đường Trường Sơn. Ở hướng đông cũng hình thành một con đường “gọi là đường mòn trên biển” đi từ Bắc vào miền Trung, miền Nam, tuy không như đường Trường Sơn nhưng nó đã có tác dụng rất lớn, chi viện vũ khí, đạn dược, trang bị và cán bộ kịp thời đến tận các căn cứ ở sâu trong lòng địch, tăng sức mạnh chiến đấu của quân dân ta ở miền Nam, làm cho địch càng bị động đối phó.

Phát triển lực lượng; mở đường; vận chuyển vật chất - kỹ thuật; đưa đón quân ra vào và bám trụ đánh địch là năm mặt hoạt động được tiến hành đồng thời, mọi lúc, mọi nơi, mọi điều kiện địa hình, thời tiết, mọi tình huống của bộ đội Trường Sơn; là đặc điểm nổi bật về nghệ thuật tổ chức lực lượng, chỉ huy tác chiến và điều hành chiến tranh, là sự sáng tạo tuyệt vời, độc đáo của chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, đỉnh cao của tinh thần quyết chiến quyết thắng “đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”.

Ngày nay, đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh được Nhà nước đầu tư rất lớn, một công trình xuyên thế kỷ và mở rộng giao lưu với nước ngoài. Khi hoàn thành, con đường hiện đại chạy dọc từ Cao Bằng đến Mũi Cà Mau rộng thênh thang, các dòng sông, suối được bắc cầu bê-tông kiên cố. Nhiều đoạn qua miền Trung, Tây Nguyên đã được khánh thành đưa vào sử dụng. Đó là con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đường mở đến đâu, kinh tế - xã hội các địa phương phát triển đến đó. Với con đường vĩ đại này, tầm vóc đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh được tôn vinh mãi mãi với thời đại Hồ Chí Minh, tạo điều kiện cho kinh tế đất nước phát triển bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh. Đồng bào 54 dân tộc của nước ta và cùng với nhân dân hai nước Lào, Cam-pu-chia anh em đoàn kết, chung sức chung lòng, để mỗi dân tộc cùng sống trong hòa bình, xây dựng đất nước giàu mạnh.                   

Nguyên Tổng Bí thư LÊ KHẢ PHIÊU

Hà Nội, ngày 10/5/2009 

Theo ND