Cuộc trường kỳ kháng chiến chống thực đân Pháp của dân tộc ta, kết thúc bằng chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, thể hiện sức mạnh Việt Nam và tầm vóc thời đại to lớn.

Bảo vệ vững chắc thành quả của cách mạng

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra trang sử mới, đưa dân tộc Việt Nam sang kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Với bản chất hiếu chiến vốn có, thực dân Pháp được sự ủng hộ của thực dân Anh và đế quốc Mỹ ngang nhiên vi phạm Hiệp định Potsdam, ráo riết thực hiện âm mưu quay trở lại xâm lược Việt Nam một lần nữa. Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp đánh chiếm Sài Gòn. Sau đó, từng bước mở rộng chiến tranh ra toàn Đông Dương. Thực dân Pháp và các thế lực đế quốc quyết tâm xóa bỏ thành quả Cách mạng Tháng Tám năm 1945 của Nhân dân ta.

Nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn của thực dân Pháp, Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra đường lối kháng chiến “toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh”, kịp thời lãnh đạo quân và dân ta phát triển chiến tranh du kích, từng bước tiến lên “vận động chiến”, làm thất bại chiến lược đánh nhanh, thắng nhanh cùng âm mưu lấy chiến tranh nuôi chiến tranh của thực dân Pháp, bằng những thắng lợi lớn trên chiến trường như: Chiến thắng Việt Bắc (năm 1947), Chiến thắng Biên giới (năm 1950), Chiến thắng Hòa Bình (từ tháng 12/1951-2/1952), Chiến thắng Tây Bắc (năm 1952), Chiến thắng Thượng Lào (năm 1953)…

Để cứu vãn tình thế, thực dân Pháp tăng cường lực lượng, thay đổi kế hoạch tác chiến bằng Kế hoạch Nava hòng nỗ lực xoay chuyển tình thế giành thắng lợi quyết định trong vòng 18 tháng. Tháng 11/1953, thực dân Pháp vội vàng đánh chiếm Điện Biên Phủ, từng bước xây dựng nơi đây trở thành tập đoàn cứ điểm, âm mưu nghiền nát các đại đoàn chủ lực của Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

Trước những chuyển biến mau lẹ của tình hình chiến trường, ngày 6/12/1953, Bộ Chính trị quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ với quyết tâm tập trung lực lượng, tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Điện Biên Phủ. “Điện Biên Phủ đã trở thành nơi quyết định vận mệnh chiến tranh”. Bộ Chính trị thành lập Đảng ủy và Bộ Chỉ huy Mặt trận Điện Biên Phủ do Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm Bí thư Đảng ủy kiêm Chỉ huy trưởng. Trong quá trình chuẩn bị, kịp thời phát hiện những thay đổi trong tương quan so sánh lực lượng giữa ta và địch, Bộ Chỉ huy chiến dịch quyết định thay đổi kế hoạch tác chiến tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ từ đánh nhanh, giải quyết nhanh sang đánh chắc, tiến chắc.

Như vậy, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy và Bộ Tổng Tư lệnh, quân và dân ta, trực tiếp là Bộ Chỉ huy chiến dịch, quân và dân ở mặt trận Điện Biên Phủ đã đánh bại Kế hoạch Nava của thực dân Pháp trong chiến dịch đông xuân 1953-1954.

Chiến thắng Điện Biên Phủ đã bảo vệ vững chắc thành quả của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Chiến thắng đó thể hiện tư duy, bản lĩnh và trí tuệ của Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chỉ đạo chiến lược, chiến dịch, thể hiện sự linh hoạt, sáng tạo trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

Đập tan nỗ lực chiến tranh cao nhất của thực dân Pháp

Thực trạng Đông Dương đã tác động nghiêm trọng đến đời sống kinh tế, chính trị, xã hội nước Pháp, buộc Chính phủ Pháp phải nhanh chóng kết thúc chiến tranh ở Đông Dương. Tháng 5/1953, Chính phủ Pháp cử tướng Nava làm Tổng chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp ở Đông Dương. Sau hơn 1 tháng khảo sát thực tế, đầu tháng 7/1953, Nava đệ trình một kế hoạch tổng quát, toàn diện, dự kiến tiến hành trong 18 tháng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp, quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ với quyết tâm tiêu diệt tập đoàn cứ điểm của Pháp tại Điện Biên Phủ. Ảnh tư liệu

Tháng 10/1953, sau khi xác định hướng tiến công chủ yếu của Việt Minh trong chiến dịch đông xuân 1953-1954 là Tây Bắc, Bộ Chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp quyết định tăng cường hệ thống phòng thủ ở đây. Ngày 2/11/1953, Bộ Chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp ra chỉ thị mở cuộc hành binh không vận chiếm đóng Điện Biên Phủ trước ngày 1/12/1953.

Ngày 5/12/1953, các đơn vị nhảy dù xuống Điện Biên Phủ được chuyển thành binh đoàn tác chiến Tây Bắc. Với vị trí chiến lược quan trọng, thực dân Pháp hy vọng có thể kiểm soát được Điện Biện Phủ hòng bảo vệ Lào, giữ Tây Bắc và tiêu diệt các đại đoàn chủ lực của Việt Minh.

Xây dựng tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, thực dân Pháp tăng cường lực lượng tinh nhuệ trong quân đội viễn chinh, gồm 17 tiểu đoàn bộ binh, 3 tiểu đoàn pháo binh, chưa kể còn có các đơn vị công binh, cơ giới, không quân, vận tải, với tổng số quân hơn 16.200 người. Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ được bố trí thành 49 cứ điểm nằm trong 8 cụm cứ điểm liên hoàn, chia thành ba phân khu: trung tâm, bắc và nam. Với quân số đông, hỏa lực mạnh, hệ thống công sự vật cản được xây dựng vững chắc, hoàn chỉnh, tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ là hệ thống phòng ngự mạnh nhất Đông Dương lúc bấy giờ.

Bộ Chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp coi Điện Biên Phủ là pháo đài không thể công phá. Bộ Chỉ huy chiến dịch, đứng đầu là Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã lãnh đạo quân và dân ta tổ chức và thực hành chiến dịch Điện Biên Phủ. Thực tế diễn biến ở Điện Biên Phủ đã đi ngược lại những kỳ vọng của thực dân Pháp. Sau 56 ngày đêm (từ ngày 13/3-7/5/1954), toàn bộ quân Pháp ở Điện Biên Phủ đã bị tiêu diệt và bị bắt làm tù binh cùng một khối lượng lớn vật chất, trang thiết bị.

Thất bại tại Điện Biên Phủ, chính quyền Pháp buộc phải chấp nhận đàm phán với Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa tại Hội nghị Genève để thống nhất giải pháp cho vấn đề kết thúc chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam và Đông Dương. Trải qua 75 ngày kiên quyết đấu tranh (8/5-21/7/1954), Phái đoàn ngoại giao của Việt Nam đã giành được thắng lợi quan trọng, buộc thực dân Pháp phải công nhận và tôn trọng các quyền cơ bản của nhân dân 3 nước Đông Dương là độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.

Một dân tộc Việt Nam nhỏ bé và nghèo nàn, lạc hậu đã vùng lên làm cuộc Cách mạng Tháng Tám long trời lở đất và làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, là nguồn động viên to lớn đối với các dân tộc thuộc địa trên toàn cầu. Phong trào giải phóng dân tộc đã phát triển mạnh mẽ khắp các châu lục Á, Phi, Mỹ - Latinh noi gương Việt Nam đến nay hầu hết các quốc gia đã lật đổ chế độ thực dân, đế quốc.

Đánh bại sự can thiệp của Mỹ vào Việt Nam

Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, xuất phát từ những định kiến sai lầm và thiển cận về Việt Nam Dân chủ cộng hòa, Mỹ đã phớt lờ những đòi hỏi chính đáng của Việt Nam. Chính quyền Tổng thống Harry S.Truman chọn giải pháp ủng hộ thực dân Pháp tái chiếm Đông Dương. Tháng 2/1947, chính quyền Mỹ định hướng thực dân Pháp lập một “chính phủ không cộng sản” giống như chính phủ Nam Kỳ tự trị trước đây. Mục đích của Mỹ là thực hiện chính sách ngăn chặn cộng sản ở Đông Nam Á.

Trước những sức ép trong nước và quốc tế, Chính phủ Pháp buộc phải kết thúc chiến tranh Đông Dương bằng Kế hoạch Nava. Nhận thấy cơ hội thuận lợi xuất hiện, đế quốc Mỹ đẩy mạnh viện trợ năm 1953 tăng gần gấp đôi so với năm 1952 và năm 1954 tăng gấp đôi so với năm 1953.

Năm 1954, viện trợ Mỹ chiếm khoảng 78% chi phí chiến tranh của Pháp. Tuy nhiên, ngày 7/5/1954, “con nhím” Điện Biên Phủ của cả thực dân Pháp và đế quốc Mỹ bị xóa sổ hoàn toàn. Điện Biên Phủ không chỉ là thất bại nặng nề đối với thực dân Pháp mà còn làm tiêu tan hy vọng của chính quyền Mỹ.

Không chấp nhận làm nô lệ, quân và dân ta dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương đã kiên trì, kiên quyết vượt qua khó khăn, gian khổ, tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là sự kế thừa, phát huy những thành quả của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ. Thực tiễn đã chứng minh, 21 năm sau đế quốc Mỹ đã bị thất bại hoàn toàn.

Chiến thắng Điện Biên Phủ là đỉnh cao của nghệ thuật quân sự Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, thể hiện trên cả ba cấp độ: Nghệ thuật tác chiến chiến lược, nghệ thuật tác chiến chiến dịch và nghệ thuật tác chiến chiến thuật. Dựa trên cơ sở đó, Đảng, Nhà nước đã chỉ đạo quân và dân ta giành thắng lợi vẻ vang trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trong đó có chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn còn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng linh hoạt, hiệu quả trong quá trình hiện đại hóa đất nước hiện nay.

PGS.TS HOÀNG MINH THẢO