Kỷ niệm 44 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào (2/12/1975-2/12/2019) là dịp để chúng ta ôn lại lịch sử tự hào về tình đoàn kết giữa hai Đảng, hai dân tộc Việt Nam - Lào trong suốt những năm tháng bên nhau chống kẻ thù chung; cùng nhau xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc. Tình đoàn kết, hữu nghị Việt Nam - Lào là tình đoàn kết hữu nghị đặc biệt, son sắt, thủy chung, là cội nguồn của mọi sức mạnh, không một nơi nào trên thế giới có được.

Tình đoàn kết đó được xuất phát từ sự gắn liền của tự nhiên địa lý, chính trị từ ngàn đời nay, được nâng lên tầm cao lịch sử ở thời đại mới.

Gắn kết keo sơn giữa hai đảng

Tháng 6/1925, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập, đến tháng 2/1927, chính tổ chức này gây dựng cơ sở và thành lập chi bộ Thanh niên Cộng sản Lào đầu tiên. Từ đó, đường dây liên lạc giữa các bộ tộc Lào với Việt Nam được tổ chức, đi vào hoạt động.

Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, đến tháng 10/1930, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết định đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương, đặt phong trào cách mạng Việt Nam và Lào dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, cũng là thời điểm mở đầu những trang sử vẻ vang của quan hệ Việt Nam - Lào.

Tháng 9/1934, Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời Ai Lao được thành lập. Đó là một mốc son lịch sử trong phong trào đấu tranh của nhân dân các bộ tộc Lào và khẳng định sứ mệnh của Đảng bộ Lào, đặt nền móng quan hệ giữa phong trào cách mạng của hai nước Việt Nam - Lào.

Giai đoạn 1930-1939, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, phong trào cách mạng của nhân dân hai nước Việt Nam và Lào có nhiều ảnh hưởng, thúc đẩy cùng nhau phát triển. Đặc biệt, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng diễn ra vào tháng 5/1941 tại Cao Bằng, do Nguyễn Ái Quốc chủ trì, quyết định đối với cách mạng Đông Dương phải đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu.

Năm 1944, Ban vận động Việt kiều chuyển thành Hội Việt kiều cứu quốc và thành lập Đội Tiên phong. Từ đó, các chi bộ đảng ở Viêng Chăn, Thà Khẹc, Sa vẳn-nà khẹt lần lượt được củng cố. Đến đầu năm 1945, Tổng hội Việt kiều cứu quốc toàn Thái - Lào, một chi nhánh của Mặt trận Việt Minh được thành lập nhằm tham gia công cuộc giành độc lập.

Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, độc chiếm Đông Dương. Đảng Cộng sản Đông Dương ban hành Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, đẩy cao trào kháng Nhật ở Việt Nam phát triển mạnh mẽ, tác động tích cực đến cách mạng Lào, hỗ trợ lực lượng yêu nước đứng lên đấu tranh giành độc lập. Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương họp từ ngày 14-15/8/1945, phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Ở Việt Nam, Tổng khởi nghĩa Tháng Tám giành thắng lợi, đã tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền của nhân dân Lào. Dưới sự lãnh đạo kịp thời, đúng đắn của Xứ ủy Ai Lao, ngày 23/8/1945, một cuộc mít tinh lớn diễn ra ở khu vực chợ Mới đã tạo điều kiện cho các địa phương khác của Lào đứng lên khởi nghĩa thắng lợi.

Ngày 4/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh mời Hoàng thân Xuphanuvông đến Hà Nội. Cuộc gặp gỡ đó quyết định việc chọn lựa con đường cách mạng của đất nước Lào. Ngày 3/10/1945, Hoàng thân Xuphanuvông trở về nước tuyên bố: “Quan hệ Lào - Việt từ nay sẽ mở ra một kỷ nguyên mới...”.

Ngày 12/10/1945, tại cuộc mít tinh lớn ở Viêng Chăn, Chính phủ Lào trịnh trọng tuyên bố nền độc lập trước hàng vạn nhân dân Lào. Sự ra đời của Chính phủ nước Việt Nam và Chính phủ Lào tiếp tục khẳng định và đưa tình đoàn kết, giúp đỡ nhau lên tầm liên minh chiến đấu. Sau khi giành được chính quyền, Chính phủ hai nước ký Hiệp ước tương trợ Lào - Việt và Hiệp định về tổ chức Liên quân Lào - Việt, đặt cơ sở pháp lý đầu tiên cho sự hợp tác và liên minh chiến đấu chống kẻ thù chung. Trong những năm 1945-1948, liên minh chiến đấu Việt Nam - Lào thu được nhiều kết quả, nhất là quan hệ đoàn kết. Tháng 1/1949, Trung ương Đảng quyết định mở rộng mặt trận Lào - Miên, củng cố lực lượng Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào và Campuchia.

Đến thời điểm này, Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam chủ trương xây dựng, vận động nhân dân và để cán bộ Lào, Campuchia tự đảm trách công việc. Ngày 30/10/1949, các lực lượng quân sự của Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế tại Lào được tổ chức thành hệ thống riêng, với tên gọi là Quân tình nguyện. Quân tình nguyện củng cố các LLVT của Lào, thành lập lực lượng giải phóng Pa Thét Lào vào ngày 20/11/1949. Sau khi Chính phủ kháng chiến Lào được thành lập vào tháng 8/1950, do Hoàng thân Xuphanuvông làm Chủ tịch kiêm Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh tăng cường đoàn kết quốc tế, nhất là với Việt Nam và Campuchia, cùng nhau đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược.

Với sự nỗ lực, đoàn kết và phối hợp của Việt Nam, trong hai năm 1951-1952 cuộc kháng chiến của nhân dân Lào giành được kết quả quan trọng về chính trị, quân sự, văn hóa, ngoại giao. Sau chiến thắng Thượng Lào, Ban Cán sự Đảng Lao động Việt Nam tại Lào đã giúp đỡ bạn thành lập “Ban vận động thành lập Đảng Nhân dân Lào”. Ngày 7/5/1954, chiến thắng Điện Biên Phủ đã góp phần thúc đẩy quá trình tan rã của chủ nghĩa thực dân Pháp.

Đó là thắng lợi của khối đoàn kết chiến đấu giữa quân đội và nhân dân ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia. Sau khi Hiệp định Giơnevơ được ký kết, cách mạng hai nước Việt Nam - Lào bước vào thời kỳ tập trung xây dựng lực lượng, đẩy mạnh đấu tranh để giữ vững hòa bình, độc lập, thống nhất ở mỗi nước. Tuy nhiên, đế quốc Mỹ ra sức can thiệp vào miền Nam Việt Nam và Lào với tham vọng xâm lược và tấn công vào các nước xã hội chủ nghĩa.

Ngày 22/3/1955, Đảng Nhân dân cách mạng Lào ra đời, là nhân tố trọng yếu có ý nghĩa thúc đẩy quan hệ đoàn kết giữa hai nước ngày thêm vững chắc. Ngày 10/1/1958, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Lào gửi thư cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng Lao động Việt Nam khẳng định về sự đóng góp quan trọng của Trung ương Đảng Lao động Việt Nam đối với cách mạng Lào.

Tình nghĩa láng giềng thắm thiết

Ngày 5/9/1962, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Vương quốc Lào chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “... tình nghĩa láng giềng anh em Việt - Lào thật là thắm thiết không bao giờ phai nhạt được...”. Từ năm 1962-1975, với sự nỗ lực vượt bậc của Đảng Nhân dân cách mạng Lào, cùng với sự đoàn kết giúp đỡ trong sáng của Việt Nam, cách mạng Lào đã lớn mạnh và giành nhiều thắng lợi quan trọng trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược. Những thắng lợi to lớn của cách mạng Việt Nam, nhất là chiến thắng giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước vào ngày 30/4/1975, ngày 5/5/1975, Bộ Chính trị Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào quyết định phát động toàn Đảng, toàn dân, toàn quân Lào nổi dậy giành chính quyền thắng lợi. Ngày 2/12/1975, nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào ra đời; đó là thắng lợi quan trọng, vẻ vang của mối quan hệ đặc biệt, liên minh đoàn kết chiến đấu, thủy chung giữa hai dân tộc Việt Nam - Lào.

Từ sau năm 1975 đến nay, quan hệ Việt Nam - Lào bước sang một trang sử mới, từ liên minh chiến đấu chung một chiến hào sang hợp tác toàn diện giữa hai quốc gia có nền độc lập, chủ quyền. Vào ngày 18/7/1977, Hiệp ước hữu nghị và hợp tác toàn diện giữa Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào được ký kết. Hiệp ước đã tạo cơ sở chính trị và pháp lý quan trọng để củng cố và tăng cường tình đoàn kết, mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào. Đây là mốc son lịch sử quan trọng đánh dấu bước ngoặt mới trong quan hệ giữa hai nước.

Sau 42 năm tiến hành hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam đã đạt những thành quả to lớn, rất đáng tự hào. Trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, kỹ thuật, quốc phòng, an ninh và hợp tác giữa các địa phương và ngoại giao nhân dân. Cùng với hợp tác toàn diện, việc giải quyết thành công vấn đề biên giới giữa hai nước là một thành tựu nổi bật, quan trọng.

Đảng bộ và nhân dân Phú Yên, dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã có nhiều nỗ lực, đóng góp vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp; tham gia thực hiện tốt nghĩa vụ quốc tế trong sáng, góp phần to lớn giúp nhân dân các bộ tộc Lào đứng lên giải phóng chính mình với tinh thần quốc tế trong sáng cao cả. Trải qua nhiều hy sinh, gian khổ vì nền độc lập, tự do, hạnh phúc của nhân dân của hai nước, nhân dân Phú Yên tiếp tục phấn đấu vì mối quan hệ sống còn Việt Nam - Lào, tiếp tục phấn đấu vì sự nghiệp vĩ đại, vẻ vang của hai dân tộc Việt Nam - Lào, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trên con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội.

NGUYỄN BÁ THUYẾT

Phó Chủ tịch thường trực Hội Hữu nghị Việt Nam - Lào tỉnh Phú Yên