Hơn nửa thế kỷ qua, Fidel Castro là vị lãnh tụ cách mạng rất gần gũi với người dân Việt Nam, là biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần quật khởi và khát vọng vươn tới tự do, hạnh phúc. Fidel Castro là biểu tượng bất khuất ở Tây Bán cầu luôn khắc sâu trong trái tim người dân Việt Nam với những phát ngôn bất hủ “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”, “Quan hệ Việt Nam - Cuba là mối quan hệ đặc biệt, không có tiền lệ, là hình mẫu của quan hệ quốc tế”.
55 năm trước, dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ Fidel Castro, Cuba là nước đi đầu trong phong trào nhân dân toàn thế giới ủng hộ cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam. Cuba là nước đầu tiên công nhận Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (12/1961), thành lập Ủy ban đoàn kết với Việt Nam (9/1963), thành lập sứ quán bên cạnh Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tại vùng giải phóng (7/1967).
Năm 1967, nhân dân Việt Nam ở hai miền Nam - Bắc kiên cường chống trả các cuộc tiến công khốc liệt của đế quốc Mỹ, đó cũng là năm được nước bạn Cuba đặt tên là “Năm Việt Nam anh hùng”. Năm 1972, quân đội Mỹ huy động không quân đánh phá ác liệt miền Bắc, trong đó hệ thống đê điều sông Hồng trở thành mục tiêu phá hoại trọng yếu của không quân Mỹ.
Dưới sự lãnh đạo của Fidel Castro, Cuba chọn ngày 28/8/1972 làm “Ngày đê điều” và phát động chiến dịch tuyên truyền tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ gây chiến tranh hủy diệt bằng không quân đối với miền Bắc Việt Nam. Lãnh tụ Fidel Castro khẳng định: “Tình đoàn kết của chúng ta, niềm tin của chúng ta đối với nhân dân Việt Nam và ban lãnh đạo Việt Nam là vô điều kiện và tuyệt đối”.
 |
| Nữ tướng Nguyễn Thị Định, Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam cùng Chủ tịch Fidel Castro tại Cuba tháng 7/1974 |
Tháng 9/1973, trong chuyến thăm đầu tiên đến Việt Nam, Lãnh tụ Fidel Castro là vị nguyên thủ nước ngoài đầu tiên và duy nhất thăm vùng giải phóng miền Nam khi chiến tranh chưa kết thúc. Hình ảnh vị Tổng Tư lệnh Fidel Castro trong bộ quân phục lồng lộng trên nóc một lô cốt cũ của địch phất cao lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đã làm rung động biết bao trái tim người Việt Nam, người Cuba và bạn bè năm châu yêu chuộng hòa bình.
Trong hoàn cảnh bị Mỹ bao vây, cấm vận, đất nước Cuba gặp phải rất nhiều khó khăn nhưng trong chuyến thăm đầu tiên này, Lãnh tụ Fidel Castro đã tặng Việt Nam 5 công trình kinh tế - xã hội rất có ý nghĩa gồm: Bệnh viện Việt Nam - Cuba ở tuyến lửa Đồng Hới (Quảng Bình), Trại bò giống Ba Vì (Hà Tây, nay là Hà Nội), Xí nghiệp gà Lương Mỹ, Nhà máy đường Xuân Mai, khách sạn Thắng Lợi (Hà Tây, Hà Nội). Lãnh tụ Fidel Castro còn tặng bò giống, gà giống cùng các thiết bị hiện đại và cử chuyên gia cầu đường sang Việt Nam tham gia cùng bộ đội Trường Sơn mở rộng đường mòn Hồ Chí Minh. Đất nước Cuba giúp Việt Nam đào tạo trên 1.000 sinh viên trình độ đại học và sau đại học, vận động ủng hộ Việt Nam gia nhập Liên Hợp Quốc.
Ngày 17/2/1979, khi bọn bành trướng bá quyền Bắc Kinh huy động 60 vạn quân xâm lược toàn tuyến biên giới phía Bắc Việt Nam, Lãnh tụ Fidel Castro đã lên án đanh thép và tuyên bố Cuba sẵn sàng gửi quân sang Việt Nam để sát cánh cùng quân đội nhân dân Việt Nam chống quân bành trướng xâm lược.
Tình cảm của Lãnh tụ Fidel Castro dành cho Việt Nam có vô vàn câu chuyện cảm động. Khi Tiểu đoàn 261 Quân khu 8 làm nên chiến thắng Ấp Bắc (Tiền Giang), Lãnh tụ Fidel Castro gửi tặng tiểu đoàn lá cờ chiến thắng trên bãi biển Giron trong sự kiện vịnh Con Heo năm 1961 (trận đánh đầu tiên của lực lượng vũ trang cách mạng Cuba đánh tan tác đội quân Cuba phản động, tay sai của đế quốc Mỹ).
Với sự kiện này, Bộ Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam đã đặt tên Tiểu đoàn 261 là Tiểu đoàn Giron, một trong những đơn vị thiện chiến nhất của chiến trường Nam Bộ trong kháng chiến chống Mỹ.
Lãnh tụ Fidel Castro đã kết nghĩa anh em với Anh hùng Đinh Núp - bậc đại thụ của núi rừng cao nguyên hùng vĩ trong cuộc đấu tranh sinh tử giành độc lập tự do cho Tổ quốc. Tháng 7/1974, khi đoàn đại biểu Cộng hòa miền Nam Việt Nam sang thăm Cuba, Lãnh tụ Fidel Castro kết nghĩa chị em với nữ tướng Nguyễn Thị Định và trìu mến gọi vị nữ tướng duy nhất của Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ là “chị Ba”. Ở quê hương của nữ tướng Nguyễn Thị Định ở xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre có một ngôi làng mang tên Moncada (địa danh lịch sử bất tử của Cuba - nơi Lãnh tụ Fidel Castro chỉ huy nghĩa quân tấn công chế độ độc tài phát xít Batista, tay sai của đế quốc Mỹ).
 |
| Anh hùng Tạ Thị Kiều cùng Fidel Castro bên hàng rào điện tử Mac Namara (Quảng Trị) tháng 9/1973 |
Mỗi ngôi nhà trong làng Moncada ở Bến Tre đều treo ảnh Fidel Castro với tất cả sự gần gũi, kính trọng và ngưỡng mộ.
Trong chuyến thăm Việt Nam đầu tiên từ ngày 12-17/9/1973, Lãnh tụ Fidel Castro đã dành 2 ngày (15 và 16/9/1973) vào thăm vùng tuyến lửa Quảng Trị ở vùng giải phóng, nơi đặt trụ sở Chính phủ cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, nơi chỉ cách căn cứ địch dưới 20km.
Tại vùng giải phóng Quảng Trị, Lãnh tụ Fidel Castro đã đến thăm Sư đoàn Vinh Quang (Sư đoàn 320) ở cao điểm 241 tại Khe Sanh. Tất cả cán bộ, chiến sĩ và nhân dân vùng giải phóng vô cùng xúc động và ấn tượng khi Lãnh tụ Fidel Castro đặt một chân lên khẩu pháo M187 của quân đội Mỹ, trao lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam cho chỉ huy Sư đoàn 320 và nói rằng: “Các đồng chí hãy phất cao lá cờ này tại sào huyệt Sài Gòn”.
Điều kỳ diệu, là Sư đoàn 320 đã thực hiện trọn vẹn điều đó vào đúng ngày 30/4/1975. Ông Nguyễn Xuân Phong, nguyên cán bộ ngoại giao đảm nhận nhiệm vụ phiên dịch cho Lãnh tụ Fidel Castro nhớ như in từng chi tiết trong chuyến thăm vùng giải phóng Quảng Trị tháng 9/1973, xúc động chia sẻ rằng: “Lãnh tụ Fidel Castro luôn nhiệt thành cổ vũ và bảo vệ sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước của Việt Nam. Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”.
Trong công cuộc đổi mới và hội nhập của Việt Nam, Lãnh tụ Fidel Castro có hai chuyến thăm Việt Nam vào tháng 12/1995 và tháng 2/2003. Trong các chuyến thăm này, tình hữu nghị và sự hợp tác anh em giữa hai nước Việt Nam - Cuba ngày càng nồng thắm, bền chặt. Lãnh tụ Fidel Castro luôn khẳng định: “Nhân dân Việt Nam mãi mãi là những người bạn, người anh em gần gũi thân thiết của nhân dân Cuba”.
Ông Phạm Tiến Tư, nguyên đại sứ Việt Nam tại Cuba, người có 14 năm học tập và làm việc tại Cuba có vinh dự được gặp Lãnh tụ Fidel Castro nhiều lần. Ông đặc biệt ấn tượng về chuyến thăm của Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh thăm Cuba năm 2007. Lãnh tụ Fidel Castro lúc đó bị bệnh nặng do tuổi cao sức yếu vẫn nhờ người kéo ghế mời Tổng Bí thư ngồi. Trong câu chuyện tâm tình, Lãnh tụ Fidel Castro nói với Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh: “Quan hệ Việt Nam và Cuba là biểu tượng của thời đại”.
Chủ tịch nước Trần Đại Quang là vị lãnh đạo cuối cùng của Việt Nam đến thăm Lãnh tụ Fidel Castro trước khi ông mãi mãi đi xa. Và khi vẫn còn đang công tác ở nước ngoài, Chủ tịch nước đã bày tỏ sự xúc động sâu sắc khi được tin Fidel Castro qua đời.
Đại tá không quân Nguyễn Văn Hợi, một trong những người lính phụ trách chuyến chuyên cơ tuyệt mật dành cho vị khách đặc biệt - Lãnh tụ Fidel Castro vào vùng giới tuyến 43 năm trước rất ấn tượng trước sức hút mạnh mẽ của Fidel Castro: “Sau chuyến bay đó và lần tiếp xúc với Fidel, tôi có thể hiểu tại sao Fidel có một sức hút mạnh mẽ với những người xung quanh như vậy. Bởi ông có thể tạo cho những người tiếp xúc với mình cảm giác gần gũi, được tôn trọng. Vì thế, lần đầu được vinh dự đưa ông bay vào Quảng Bình năm 1973, tình cảm của tôi không chỉ là sự ngưỡng mộ một nguyên thủ, một con người vĩ đại mà còn là sự yêu quý với một lãnh tụ giản dị, thân thiện”.
Những ngày qua, lãnh đạo Đảng, Nhà nước cùng nhiều người dân đã đến Đại sứ quán, Lãnh sự quán Cuba viếng Lãnh tụ Fidel Castro - người bạn lớn vô cùng thân thiết của nhân dân Việt Nam.
Việt Nam tổ chức Quốc tang Lãnh tụ Cuba Fidel Catro vào ngày 4/12/2016 để bày tỏ lòng thương tiếc và biết ơn một lãnh tụ cách mạng đã gắn bó thủy chung với nhân dân Việt Nam hơn nửa thế kỷ qua.
Cùng với bạn bè quốc tế, Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Nguyễn Thị Kim Ngân đã đến Cuba dự lễ tưởng niệm Lãnh tụ Fidel Castro, bày tỏ niềm thương tiếc và biết ơn: “Những người Việt Nam chúng tôi luôn khắc sâu trong trái tim mình câu nói bất hủ của đồng chí Fidel: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến cả máu của mình” và tại thời khắc thiêng liêng này, chúng tôi một lần nữa xin khẳng định lại tình đoàn kết chiến đấu kiên định trước sau như một với những người cộng sản và nhân dân Cuba anh em”.
Khí phách kiên cường và tấm lòng thủy chung của Lãnh tụ Fidel Castro sống mãi.
PHAN NỰU SƠN
