Đồng chí Trần Quỳnh quê ở tỉnh Quảng Trị, bị địch bắt giam ở nhà tù Côn Đảo. Ra tù tháng 5/1945, đồng chí về hoạt động ở thị xã Tuy Hòa nay là thành phố Tuy Hòa. Do chỗ quen biết cũ, đồng chí về ở nhà đồng chí Lê Trọng Thuận. Đồng chí Lê Trọng Thuận đã che giấu và bảo vệ đồng chí Trần Quỳnh trong vùng địch kiểm soát. Trong khi tìm bắt liên lạc với Xứ ủy Đảng ở Trung Kỳ, đồng chí đã nối liên lạc với Tỉnh ủy Phú Yên lúc bấy giờ do đồng chí Trương Chí Cương làm Bí thư Tỉnh ủy, được Tỉnh ủy phân công về các tổng phía nam huyện Tuy Hòa tuyên truyền chương trình hoạt động của Việt Minh. Đồng chí Trần Quỳnh nhận nhiệm vụ dạy Chương trình hành động của Việt Minh cho cán bộ nòng cốt của tỉnh ở 4 huyện: Tuy Hòa, Tuy An, Đồng Xuân và Sơn Hòa. Dựa vào đồng chí Lê Trọng Thuận, từ tháng 6/1945, đồng chí Trần Quỳnh mở các lớp tập huấn ngắn ngày về Chương trình hành động của Việt Minh cho hàng trăm cán bộ tỉnh Phú Yên. Mỗi lớp học được tổ chức từ 15 đến 20 người, thời gian mỗi lớp 2 ngày và mở liên tục trong tháng 6/1945. Tôi được cử đi học lớp đầu tiên và thấy sáng ra nhiều điều khi về tham gia công tác ở xã. Cách mạng tháng Tám thành công, đồng chí Trần Quỳnh được Đảng phân công làm Chủ nhiệm Việt Minh phủ Tuy Hòa.
Tháng 10/1945, đồng chí Trương Quang Giao, ủy viên Thường vụ Xứ ủy Trung Kỳ về Phú Yên công bố quyết định của Xứ ủy, bổ sung đồng chí Trần Quỳnh làm Phó Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên. Sau đó, đồng chí được điều vào Tỉnh ủy Ninh Thuận, làm Phó Bí thư, rồi Bí thư Tỉnh ủy Ninh Thuận. Trong kháng chiến chống Pháp đồng chí là ủy viên thường vụ Liên khu ủy 5, Trưởng ban Tuyên huấn Liên khu ủy 5.
Trong cuộc bầu cử Quốc hội đầu tiên ngày 6/1/1946 của nước Việt
Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đồng chí công tác ở Hà Nội, làm Phó văn phòng Trung ương Đảng và nhiều năm làm Phó Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong đợt khen thưởng Chính phủ đầu năm 2007, đồng chí Trần Quỳnh được truy tặng Huân chương Sao Vàng - Huân chương cao quý nhất của Nhà nước ta.
Thời gian ở Phú Yên trước Cách mạng tháng Tám, đồng chí Trần Quỳnh là người có công lớn đào tạo lớp cán bộ cốt cán của tỉnh về Chương trình hành động của Việt Minh và xây dựng tổ chức cách mạng đầu tiên ở thị xã Tuy Hòa. Qua tuyên truyền giác ngộ, đồng chí kết nạp đồng chí Lê Trọng Khoan vào Đảng vào năm 1949, đồng chí Lê Trọng Khoan làm Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên. Hai anh em Lê Trọng Thuận và Lê Trọng Khoan và một số đồng chí cùng hoạt động với đồng chí Lê Trọng Khoan như Lê Văn Đại, Hoàng Thị Lũy, Phạm Bích Hải… là lực lượng Việt Minh của thị xã Tuy Hòa tham gia cướp chính quyền tháng 8/1945 ở thị xã Tuy Hòa.
Dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Trung Kỳ, tổ chức Đảng ở Phú Yên là một tổ chức có hệ thống đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình là lãnh đạo thành công Cách mạng tháng Tám ở Phú Yên. Đáng tiếc là tổ chức Việt Minh của Đinh Nho Khôi tập hợp được một số thanh niên yêu nước, nhưng không đi theo sự lãnh đạo Tỉnh ủy lúc bấy giờ, biến mình thành lực lượng không phục vụ cho Cách mạng tháng Tám của tỉnh nhà.
HUỲNH TRÚC
