Gắn với đường bờ biển dài 189km của tỉnh là các đô thị liền kề gồm TX Sông Cầu - huyện Tuy An - TP Tuy Hòa - TX Đông Hòa. 35 năm qua, các đô thị này không ngừng được nâng tầm trở thành trục động lực phát huy tiềm năng kinh tế biển.

Mở rộng và chỉnh trang tuyến Nguyễn Hữu Thọ gắn với nút giao thông kết nối đường bộ ven biển của tỉnh mở ra không gian khang trang, hiện đại cho toàn bộ khu vực biển Tuy Hòa. Ảnh: MINH DUYÊN

Vóc dáng đô thị ngày một rõ nét

Từ đô thị nhỏ, hẹp với khoảng 50 tuyến đường và không gian kiến trúc cảnh quan ít dấu ấn ngoài núi Nhạn, đến nay, TP Tuy Hòa có 132 tuyến đường lớn nhỏ, trong đó nhiều cung đường đẹp mang biểu tượng của một đô thị hiện đại như đại lộ Hùng Vương, đường Độc Lập, Trần Phú, Lê Duẩn...

Ông Cao Đình Huy, Chủ tịch UBND TP Tuy Hòa cho biết: Các công trình kiến trúc trọng điểm khu vực biển như quảng trường 1 Tháng 4, công viên biển, tháp Nghinh Phong... tạo cho Tuy Hòa một vị thế mới xứng tầm với nhiều đô thị lớn.

Trong nội đô, công viên Hồ Sơn, công viên Diên Hồng kết nối với núi Nhạn... là điểm nhấn về kiến trúc và cảnh quan đô thị. Cùng với đó, cảng hàng không Tuy Hòa đủ điều kiện mở đường bay quốc tế. Không gian đô thị cũng được mở rộng ra phía Nam với điểm nhấn là công trình cầu vượt đường sắt Nam TP Tuy Hòa.

Nhiều tuyến đường mở ra phía Bắc góp phần hoàn thiện hạ tầng, tạo điều kiện cho các xã Bình Kiến, An Phú lên phường. Hạ tầng đô thị mở ra tới đâu, không gian cảnh quan được thiết kế tới đó gắn với hình thành các khu du lịch sinh thái, khách sạn, nhà hàng, không gian công cộng... Có thể nói, dáng dấp về một đô thị loại I đã hiện hữu ở TP Tuy Hòa.

Với đảng viên 40 năm tuổi đảng Ngô Hữu Nghiệp ở khu phố Nam Bình 1, phường Hòa Xuân Tây (TX Đông Hòa), công trình cầu Bến Lớn qua sông Bàn Thạch hoàn thành nối khu dân cư Nam Bình 1, Nam Bình 2 với trung tâm hành chính TX Đông Hòa, khiến ông cảm nhận rõ nhất sự đổi thay của quê hương.

Theo ông Nghiệp, giao thông thuận tiện hỗ trợ tích cực hoạt động kinh tế nên đời sống của người dân ở vùng sản xuất nông nghiệp cũng nâng lên. Đông Hòa xưa chỉ có đoạn quốc lộ 1 qua Hòa Vinh là sầm uất; nay quốc lộ 29 qua KCN Hòa Hiệp được mở rộng và chỉnh trang tạo thêm ấn tượng cho khu trung tâm đô thị Đông Hòa. Không gian công cộng như công viên, tiểu công viên cũng được thiết kế theo hướng mở, biến nơi đây không chỉ là nơi trồng cây xanh mà còn là nơi thu hút người dân và du khách tới chụp ảnh, ngắm cảnh...

Ở đô thị TX Sông Cầu, từ trung tâm là Vịnh Xuân Đài và sông Tam Giang, nhiều tuyến đường được mở rộng, đưa không gian đô thị phát triển ra hướng Bắc và Tây Bắc. Giữa lòng thị xã dọc đầm Cù Mông cùng hạ lưu sông Tam Giang hình thành các khu dân cư sôi động với cảnh quan đẹp mắt.

Theo UBND TX Sông Cầu, địa phương đã và đang nâng cấp các tuyến đường ven biển như đường Phạm Văn Đồng, Võ Thị Sáu và các tuyến đường trục chính của 5 xã dự kiến lên phường. Cùng với hoàn thiện hạ tầng, mở rộng không gian, chỉnh trang bộ mặt đô thị, TX Sông Cầu quán triệt xây dựng đô thị văn minh tới từng địa phương, đơn vị hành chính và người dân để Sông Cầu không chỉ là đô thị đẹp, giàu mà còn văn minh.

Sông Tam Giang một phần trung tâm đô thị Sông Cầu. Ảnh: DƯƠNG THANH XUÂN

Trục động lực kinh tế biển

Tuyến đường bộ ven biển nối huyện Tuy An với TP Tuy Hòa vừa được HĐND tỉnh thông qua, giúp hoàn thiện dần tuyến đường ven biển huyết mạch từ Sông Cầu tới tận Vũng Rô (TX Đông Hòa). Như vậy, ngoài quốc lộ 1, đường ven biển đang thắt chặt thêm mối liên kết giữa các đô thị biển giúp phát huy thế mạnh, tạo nên trục động lực thúc đẩy phát triển kinh tế toàn tỉnh. Theo UBND tỉnh, tuyến đường bộ ven biển Phú Yên có chiều dài khoảng 132,5km; đến nay đã hoàn thành 95,5km. Từ năm 2023-2027, tỉnh tiếp tục hoàn thiện thêm 14,6km nối Tuy An với TP Tuy Hòa.

Theo UBND huyện Tuy An, năm 2021, UBND tỉnh phê duyệt Chương trình phát triển đô thị An Mỹ với diện tích hơn 1.350ha. Năm 2023, thông qua Quy hoạch chung xây dựng khu vực xung quanh đầm Ô Loan, đặc biệt tuyến đường ven biển của tỉnh đi qua 4/5 xã ven biển của huyện là An Chấn, An Mỹ, An Hòa Hải, An Ninh Đông cũng bắt đầu triển khai. Đây chính là điều kiện để địa phương phát huy tiềm năng, thu hút đầu tư. Địa phương quy hoạch 5 xã ven biển trở thành khu động lực biển, sẵn sàng lên phường thời gian tới...

Tuyến đường ven biển của tỉnh nối điểm đầu phía Bắc ở TX Sông Cầu giáp tỉnh Bình Định, qua thắng cảnh quốc gia Vịnh Xuân Đài đến cầu An Hải (huyện Tuy An), bắc qua đầm Ô Loan và gắn kết một loạt danh thắng nổi tiếng như gành Đá Đĩa, quần thể Hòn Yến; tới TP Tuy Hòa chạm nút giao thông Nguyễn Hữu Thọ - Độc Lập mở ra không gian kiến trúc đô thị nổi tiếng của tỉnh gồm công viên văn hóa đá, tháp Nginh Phong, đài phun nước...

Tuyến đường tới TX Đông Hòa đến cầu Đà Nông bắc qua sông Bàn Thạch nối KCN Hòa Hiệp với cảng Vũng Rô; đoạn ven biển nối vịnh Vũng Rô với KCN Hòa Tâm, KCN Hòa Hiệp và từ cung đường này có thể ngắm Mũi Điện từ xa. Điểm cuối của tuyến đường bộ ven biển tại đường kết nối với hầm Đèo Cả giáp tỉnh Khánh Hòa, gắn với Di tích lịch sử quốc gia Tàu Không số Vũng Rô (TX Đông Hòa).

Hướng tới mục tiêu nâng tầm

Khi vừa tái lập (1989), vùng ven biển của tỉnh có TX Tuy Hòa và 2 huyện Sông Cầu, Tuy An. Sau 35 năm, TP Tuy Hòa là đô thị loại II, TX Sông Cầu là đô thị loại III, TX Đông Hòa đô thị loại IV và huyện Tuy An đô thị loại V.

Chương trình hành động 19 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy xác định chuỗi đô thị ven biển là trục động lực chính. Đến năm 2025, trục đô thị biển có 1 đô thị loại I (Tuy Hòa) là trung tâm tỉnh lỵ, có vai trò động lực chính thúc đẩy theo chiều sâu.

TX Sông Cầu phấn đấu lên thành phố, là đô thị du lịch - dịch vụ, cửa ngõ phía Bắc của tỉnh, lấy khu du lịch quốc gia Vịnh Xuân Đài là trung tâm động lực phát triển. Đông Hòa (đô thị loại IV) là đô thị công nghiệp - dịch vụ, với động lực chính là KKT Nam Phú Yên. Tuy An là đô thị loại IV, đô thị dịch vụ - du lịch, với 9 di tích danh thắng cấp quốc gia, trong đó di tích thắng cảnh Đầm Ô Loan và Gành Đá Đĩa là tài nguyên tạo động lực phát triển.

Để cụ thể hóa, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành các nghị quyết và UBND tỉnh xây dựng các chương trình hành động cho từng địa phương. Trên cơ sở đó, Thành ủy Tuy Hòa có Chương trình hành động 14 và UBND TP Tuy Hòa xây dựng Kế hoạch 158. Đồng chí Huỳnh Lữ Tân, Bí thư Thành ủy Tuy Hòa cho biết: Tuy Hòa tiếp tục hoàn thiện hạ tầng cơ sở, mở rộng không gian đô thị, thiết kế diện mạo kiến trúc cảnh quan...

Thành phố tập trung phát triển đô thị thông minh gắn với chuyển đổi số. Hội thảo khoa học về hoàn thiện hệ thống cây xanh trên địa bàn TP Tuy Hòa vừa được tổ chức sẽ giúp thành phố quy hoạch hạ tầng xanh đô thị một cách khoa học.

Tất cả nhằm hướng tới đưa Tuy Hòa trở thành đô thị thích ứng biến đổi khí hậu, là đô thị xanh, sạch, đẹp, thân thiện với môi trường và phát triển bền vững, là đô thị văn minh, hiện đại, có bản sắc riêng trong chuỗi đô thị ven biển miền Trung, là động lực phát triển KT-XH của tỉnh. 

MINH DUYÊN