Nằm ở “vùng trũng” phía nam đèo Cù Mông, Sông Cầu từ lâu đã nổi tiếng là một trong số ít thị xã vùng biển yên bình, trù phú và nên thơ của cả nước. Ngoài vang danh với những món hải sản tươi ngon, vùng đất này còn được xem là “thủ phủ” của xứ dừa miền Trung. Nhiều người đặt tên cho nơi đây là thị xã dừa, bởi khi đặt chân lên địa phận Sông Cầu cũng là khi du khách bước vào mênh mông rừng dừa.
Dừa ở Sông Cầu đã có từ rất lâu, nhiều bậc cao niên ở đây nói vậy. Lúc sinh thời, nhà thơ Quách Tấn có lần ngang qua, không nén được cảm xúc trước khung cảnh nên thơ của rừng dừa, tức cảnh sinh tình nên đã viết bài thơ “Qua Phú Yên tức cảnh”, trong đó có câu:
Rừng dừa mé biển cong đuôi phụng
Rẫy bắp sườn non thẳng cánh cò
Đúng vậy, khi đến Sông Cầu, đứng từ đỉnh dốc Găng, một con dốc cao nằm trên quốc lộ 1 nhìn ra vịnh Xuân Đài, toàn thị xã ẩn hiện trong một vùng rừng dừa xanh bát ngát nối từ chân núi đến tận bờ biển. Nếu trời yên biển lặng, du khách có thể chiêm ngưỡng dừa Sông Cầu nghiêng mình “xõa tóc” bên những con đường, bờ biển tuyệt đẹp.
Dừa Sông Cầu xanh ngắt một màu và trải dài trên một diện rộng. Đến thị xã vùng biển này, đi đâu du khách cũng thấy dừa: dừa trong phố, trong sân nhà; dừa soi bóng, che chở cho dân sinh sống, làm ăn; dừa giữ gìn bờ biển, giúp con người lớn lên trong chiến tranh gian khó gắn với bao kỷ niệm buồn vui; dừa chạy dọc theo con đường quanh co, dừa nối những bãi cát đi tận ra cửa biển; dừa cho cảnh đẹp, khí hậu trong lành, giữ đất và tạo màu xanh cho làng…
Có một điều đặc biệt là dừa Sông Cầu cho trái cực kỳ ngon. Cái ngon của trái dừa xứ sở này là nước ngọt, cơm dày. Nếu du khách đến Sông Cầu, ngồi nghỉ ngơi thư thả trên những chiếc ghế bố dưới tán dừa xanh, uống ngụm nước dừa nguyên chất chính hiệu chắc chắn sẽ hài lòng với vị ngon ngọt mát nồng của nước dừa bản địa. Uống ngụm nước dừa, nằm dưới bóng mát, nghe triệu tán lá lao xao trong gió, du khách sẽ thấy lòng mình dễ chịu và thanh thản hơn. Nếu thích tham quan, du khách mặc sức đi dưới rừng dừa rợp bóng mát thăm những ngôi làng bình yên, xem những rặng dừa soi bóng bên vịnh Xuân Đài, đầm Cù Mông và Vũng La, Vũng Lắm, Vũng Chào...; những đảo Bàn Than, Nhất Tự Sơn, cù lao Ông Xá...
Dừa Sông Cầu ngoài lấy nước, cơm dừa trong phần trái, các phần khác của cây dừa, trái dừa cũng được người dân địa phương tận dụng. Sọ dừa dùng để làm đồ mỹ nghệ; xơ dừa để chế biến đồ dùng, làm phế liệu; lá dừa để lợp nhà, làm chất đốt; thân dừa xẻ thành gỗ làm nhà, làm các công trình dân dụng. Và không những thế, cây dừa có ý nghĩa tinh thần cực kỳ sâu sắc với người Sông Cầu như cây kơ nia với người Tây Nguyên. Nó che chở, làm chỗ dựa cho người dân nương tựa lớn lên và gìn giữ, xây dựng, phát triển đất mẹ bao đời. Ông Nguyễn Văn An, hiện định cư ở Na Uy, chia sẻ: Nơi tôi sinh ra, lớn lên giờ thuộc địa bàn phường Xuân Đài, TX Sông Cầu. Đã hơn 20 năm làm ăn ở đất khách quê người nhưng tôi không sao quên được vị ngọt thanh thanh của nước dừa quê hương. Cách đây 2 năm, tôi có về thăm và thấy Sông Cầu giờ đổi mới nhiều lắm, thật mừng.
“Nhìn tổng thể, có thể thấy toàn Sông Cầu được phủ một màu xanh mát rượi: biển xanh, rừng dừa xanh, núi non xanh và bầu trời xanh thẳm, cảnh non nước thật là thơ mộng, hữu tình. Đây đúng là một thị xã biển xinh đẹp, trù phú và nên thơ”, anh Lê Hữu Tài, một khách tham quan đến từ TP Hồ Chí Minh, nhận xét như vậy.
XUÂN HÒA
