Với mục tiêu xây dựng mô hình chính quyền địa phương (CQĐP) có sự phân biệt về tổ chức, thẩm quyền, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp lần này đã đổi mới tổ chức hoạt động của chính quyền địa phương theo hướng bảo đảm quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong việc quyết định và tổ chức thực hiện những chính sách trong phạm vi được phân cấp.

Tại Khoản 1, Điều 115 Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992, quy định: “Các đơn vị hành chính lãnh thổ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau: Tỉnh chia thành huyện, thành phố thuộc tỉnh và thị xã; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện và thị xã; huyện chia thành xã, thị trấn; thành phố thuộc tỉnh, thị xã chia thành phường, xã; quận chia thành phường”. Việc quy định như vậy làm cho nhiều người hiểu rằng huyện và thành phố trực thuộc cả tỉnh và thị xã, như vậy là không đúng. Do đó, đề nghị nên sửa lại như sau: “... Tỉnh chia thành huyện, thành phố, thị xã thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã; Huyện chia thành xã, thị trấn; thành phố, thị xã thuộc tỉnh chia thành phường, xã; quận chia thành phường”.

Đề nghị đổi tên UBND (tại Khoản 2 Điều 115 và Khoản 2 Điều 116) thành Ủy ban hành chính. Lý do: Trong Dự thảo quy định “Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” (Điều 2), đồng thời cũng quy định “UBND là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương” (Khoản 2 Điều 116). Vì vậy việc đổi tên UBND thành Ủy ban hành chính sẽ phản ánh rõ hơn tính hành chính của cơ quan hành pháp trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Cũng tại Khoản 2 Điều 116 còn quy định: “... Chủ tịch UBND và các thành viên UBND chịu trách nhiệm tập thể về hoạt động của UBND và chịu trách nhiệm cá nhân về việc thực hiện nhiệm vụ được giao trước HĐND và cơ quan hành chính Nhà nước cấp trên”. Quy định này chỉ đúng với những đơn vị hành chính có tổ chức HĐND; còn những nơi không tổ chức HĐND thì không chính xác. Do vậy, đề nghị viết lại là: “UBND là cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương. Ở những địa phương có tổ chức HĐND thì UBND còn là cơ quan chấp hành của HĐND cùng cấp”. Đồng thời nên bổ sung vị trí pháp lý của Chủ tịch HĐND, Thường trực HĐND vào Hiến pháp.

Điều 117 (đoạn 2) của Dự thảo quy định “Đại biểu HĐND có nhiệm vụ vận động nhân dân thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của HĐND, động viên nhân dân tham gia quản lý Nhà nước”. Quy định như vậy là chưa bao quát hết nhiệm vụ của đại biểu HĐND, vì vậy nên quy định “Nhiệm vụ cơ bản của đại biểu HĐND là vận động nhân dân thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của HĐND, động viên nhân dân tham gia quản lý Nhà nước”. Như vậy mới chặt chẽ, bao quát, theo đó, ngoài nhiệm vụ cơ bản quy định trong Hiến pháp thì đại biểu HĐND còn thực hiện các nhiệm vụ khác do pháp luật quy định.

Điều 118 (đoạn 1) quy định: “Đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chủ tịch HĐND, Chủ tịch và các thành viên khác của UBND, Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND và thủ trưởng các cơ quan thuộc UBND. Người bị chất vấn phải trả lời trước HĐND hoặc trả lời bằng văn bản”. Theo tôi đề nghị sửa đổi lại là: “... Hình thức trả lời chất vấn do luật định” nhằm tạo cơ sở để Luật Tổ chức HĐND quy định cụ thể về hình thức trả lời chất vấn. Trong văn bản có giá trị pháp lý cao nhất, đạo luật gốc như Hiến pháp không cần thiết phải quy định cụ thể về hình thức trả lời chất vấn.

PHẠM VĂN CHUNG -  (CATP)