Mặc dù đã được kiềm chế nhưng tội phạm, vi phạm pháp luật liên quan đến vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (VK, VLN&CCHT) vẫn còn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp.

Đặc biệt, tình trạng các nhóm thanh thiếu niên sử dụng hung khí tự chế để giải quyết mâu thuẫn trả thù cá nhân gây án, gây ra những vấn đề bức thiết trong công tác bảo đảm an ninh trật tự.

Gia tăng số vụ, đối tượng vi phạm

Trong 5 năm triển khai thực hiện Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN&CCHT, công an các đơn vị, địa phương trong cả nước đã đấu tranh phát hiện, bắt giữ 19.384 vụ, 31.013 đối tượng vi phạm về VK, VLN&CCHT. Riêng tội phạm chế tạo, mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng trái phép súng tự chế, vũ khí thô sơ, vũ khí tương tự vũ khí thô sơ (dao, kiếm...), linh kiện để lắp ráp là 14.804 vụ (chiếm 76%), 22.532 đối tượng (chiếm 72,6%); mua bán, vận chuyển trái phép linh kiện để lắp ráp vũ khí 743 vụ (chiếm 3,8%), 745 đối tượng (chiếm 2,4%).

Những con số trên đây cho thấy, tội phạm sử dụng súng tự chế, vũ khí thô sơ, vũ khí tương tự vũ khí thô sơ và sử dụng các loại dao gây án tiếp tục diễn biến rất phức tạp, có chiều hướng gia tăng, năm sau cao hơn năm trước; năm 2022 xảy ra 1.127 vụ, 1.782 đối tượng, so với năm 2019 tăng 128 vụ (12,8%), 350 đối tượng (24,4%). Chỉ tính riêng từ 15/12/2021-15/8/2023, lực lượng cảnh sát hình sự toàn quốc đã phát hiện, tiếp nhận, xử lý 3.729 vụ việc/8.213 đối tượng liên quan đến VK, VLN&CCHT, qua đó khởi tố 1.601 vụ/3.768 đối tượng.

Theo Cục Cảnh sát hình sự, phân tích 31 đối tượng đã bị bắt giữ trong các chuyên án điển hình cho thấy đa số đối tượng có độ tuổi từ 18-40, không có công việc ổn định, có hiểu biết về công nghệ thông tin và cơ khí để chế tạo, tàng trữ, mua bán trái phép VK, VLN&CCHT trên không gian mạng, sử dụng dịch vụ bưu chính. Đối tượng vi phạm thường tập trung ở những địa bàn trọng điểm, phức tạp về an ninh trật tự hoặc khu vực biên giới. Mặt khác, hiện nay nổi lên tình trạng các nhóm đối tượng, nhóm thanh thiếu niên sử dụng hung khí vũ khí tự chế như dao, kiếm, mã tấu... để đâm chém, giải quyết mâu thuẫn, gây rối trật tự công cộng, chống người thi hành công vụ diễn biến phức tạp tại một số địa phương, gây bức xúc trong quần chúng nhân dân. Đây cũng là những vấn đề đặt ra trong công tác bảo đảm an ninh trật tự.

Một số tang vật của vụ án. Ảnh: VĂN HẢI

Phát hiện, đấu tranh nhiều chuyên án, vụ án

Cục Cảnh sát hình sự đã chỉ đạo, phối hợp công an một số địa phương đấu tranh, triệt phá một số chuyên án về VK, VLN&CCHT, bắt giữ và xử lý nhiều đối tượng vi phạm. Điển hình, ngày 22/8/2022, Công an tỉnh Kiên Giang phối hợp với Cục Cảnh sát hình sự phá chuyên án, bắt 13 đối tượng, thu giữ 366 khẩu súng các loại (12 súng có tính năng, tác dụng tương tự vũ khí quân dụng, 46 khẩu súng CCHT, 308 khẩu súng xếp loại đồ chơi nguy hiểm) cùng các loại thiết bị, máy móc dùng để gia công, chế tạo lắp ráp súng.

Tại Đồng Nai, ngày 17/3/2023, công an tỉnh này phá chuyên án, bắt giữ 7 đối tượng, thu giữ 18 khẩu súng các loại (AR15, K59, Shortgun, hoa cải, rulo...), 1.059 viên đạn các loại và nhiều máy móc, thiết bị để chế tạo lắp ráp súng…

Tại Phú Yên, trong năm 2022, Công an tỉnh đã phát hiện, xác lập đấu tranh chuyên án tàng trữ, mua bán, sử dụng trái phép vũ khí quân dụng có quy mô lớn nhất từ trước đến nay trên địa bàn tỉnh, khởi tố 7 đối tượng, thu giữ 21 khẩu súng các loại cùng 1.492 viên đạn, trong đó có 3 khẩu súng quân dụng, 147 viên đạn quân dụng cùng nhiều tang vật liên quan... Nguyễn Hữu Lợi (SN 1996, trú khu phố Uất Lâm, phường Hòa Hiệp Bắc, TX Đông Hòa) là một trong những đối tượng bị bắt quả tang đã tàng trữ, mua bán trái phép 15 khẩu súng ngắn các loại cùng 200 viên đạn thể thao, 50 viên đạn quân dụng, 24 hộp đạn cao su và 1 còng số 8.

Đại tá Nguyễn Thành Sơn, Trưởng phòng An ninh điều tra, Công an tỉnh cho biết: Qua phân tích nguyên nhân và điều kiện phạm tội cho thấy, số đối tượng có nhu cầu mua, sử dụng vũ khí, công cụ để sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau, như trưng bày, phục vụ sở thích (tò mò cá nhân), phòng thân, phô trương thanh thế, khoe khoang trên mạng, sử dụng làm hung khí gây án, hoặc mua đi bán lại để kiếm lời, từ đó đủ để hình thành “thị trường” mua bán VK, CCHT. Mặt khác, việc quảng cáo, giao dịch mua bán VK, CCHT, hướng dẫn lắp ráp, chế tạo, gia công cải tạo các loại súng thông qua các kênh mạng xã hội thiếu sự kiểm soát; việc sử dụng các hình thức liên lạc, thanh toán, vận chuyển qua sim rác, tài khoản ảo bưu chính, thu hộ không có sự xác thực thông tin cá nhân dẫn đến các đối tượng có thể che giấu thông tin; việc kiểm soát hàng hóa vận chuyển (qua bưu chính, qua vận tải hàng hóa, dịch vụ thu hộ...) còn nhiều sơ hở để các đối tượng lợi dụng hoạt động đang là những vấn đề đặt ra trong công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm trong lĩnh vực này.

Cần sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN&CCHT

Qua thực tiễn phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm liên quan đến VK, VLN&CCHT cho thấy, đây là loại tội phạm có độ ẩn cao, luôn có sự đề phòng, cảnh giác. Các đối tượng có thể thu lời bất chính từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng khi giao dịch thành công một đơn hàng mua bán, gia công, chế tạo các loại VK, VLN&CCHT. Đồng thời lợi dụng sự khan hiếm không có yếu tố cạnh tranh, độ ẩn cao nên đã kích thích mục đích phạm tội của các đối tượng. Một số đối tượng có thể tự học, nghiên cứu theo các hướng dẫn trên mạng xã hội để mua các linh kiện về chế tạo, sản xuất vũ khí bán kiếm lời dễ dàng. Việc xử lý hành vi phạm tội gặp khó khăn, khó xử lý hình sự nếu không phải vũ khí quân dụng hoặc vũ khí có tính năng tác dụng tương tự vũ khí quân dụng. Mặt khác, để đối phó các lực lượng chức năng, các đối tượng chia nhỏ các bộ phận, linh kiện rồi gửi nhiều lần nên khó xử lý. Đáng chú ý, chế tài xử lý còn gặp nhiều khó khăn, không tương xứng với hành vi của đối tượng, chủ yếu là xử lý hành chính nên chưa đủ sức răn đe, ngăn chặn...

Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN&CCHT hiện hành chưa quy định cụ thể về các loại vũ khí tương tự vũ khí quân dụng (súng bắn hơi gas, hơi cồn, sử dụng khí nén) cũng như về quản lý các loại linh kiện chế tạo, sản xuất VK, CCHT... Chính vì vậy, các đối tượng đã lợi dụng kẽ hở của pháp luật để chế tạo, tàng trữ, mua bán, vận chuyển, sử dụng trái phép các loại súng tự chế (súng bắn đạn ghém, súng săn, súng nén gas, súng nén hơi...), vũ khí thô sơ (các loại dao, lưỡi lê, đao, kiếm, giáo, mác, thương, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ) và linh kiện để lắp ráp vũ khí. Nếu không kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm đối với các đối tượng trên sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây mất an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.

Từ thực tiễn nêu trên, để góp phần bảo đảm an ninh trật tự trong tình hình mới, việc nghiên cứu, sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN&CCHT là vấn đề rất bức thiết.

THÚY HÀ