Cơ cấu dân số vàng được mở ra cho một quốc gia khi bước vào giai đoạn tỉ lệ trẻ em dưới 15 tuổi ít hơn 30% và tỉ trọng người già từ 65 tuổi trở lên ít hơn 15% trong tổng số dân (Việt Nam có các tỉ lệ này là 24,5% và 6,4%, còn ở Phú Yên là 27,1% và 6,8%).

Truyền thông công tác Dân số - KHHGĐ bằng hình thức tổ chức các trò chơi cho các em trong độ tuổi thanh niên và vị thành niên là cách để nâng cao chất lượng dân số. - Ảnh: T.THẢO

Theo đánh giá của các nhà nhân khẩu trong và ngoài nước, cơ cấu dân số vàng của Việt Nam đã mở ra từ năm 2010 và sẽ chấm dứt vào khoảng 2040 (30 năm).

Kết quả phân tích và dự báo cơ cấu dân số của một số nước châu Á giai đoạn 1950-2050 do Liên Hợp Quốc công bố vào năm 2003 như sau: Nhật Bản từ 1965 đến 2005: kéo dài 40 năm, Singapore từ 1980 đến 2020: kéo dài 40 năm, Hàn Quốc từ 1990 đến 2025: kéo dài 35 năm, Trung Quốc từ 1990 đến 2030: kéo dài 40 năm, Thái Lan từ 1995 đến 2030: kéo dài 35 năm, Việt Nam và Indonesia từ 2010 đến 2040: kéo dài 30 năm, Malaysia từ 2015 đến 2045: kéo dài 30 năm, Philippines từ 2025 đến 2045: kéo dài 30 năm.

Với xu thế phát triển kinh tế xã hội, dân số các nước châu Á trong nửa cuối thế kỷ XX và nửa đầu thế kỷ XXI sẽ có thời gian của cơ cấu dân số vàng kéo dài khoảng 30-40 năm tùy theo chương trình dân số của mỗi nước, những nước chậm thành công chương trình dân số thì thời gian được hưởng cơ cấu dân số vàng cũng ngắn hơn.

Thực tế, chỉ có Nhật Bản thành công trong việc tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hai nước được gọi là “những con rồng châu Á” là Hàn Quốc và Singapore cũng được đánh giá là đã tận dụng tốt cơ hội cơ cấu dân số vàng cho việc phát triển kinh tế - xã hội và cơ hội cũng còn 10 năm nữa. Một điều thấy rõ là Trung Quốc tận dụng số lượng nhân công đông và giá rẻ cho công cuộc phát triển đất nước. Nhiều nhà kinh tế thế giới đã đánh giá việc tận dụng nguồn nhân lực trình độ thấp - giá rẻ tương đương với việc bán rẻ tài nguyên, khoáng sản thô và chóng cạn kiệt. Thái Lan nếu tính về các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội thì tốt và cao hơn nhiều so với Việt Nam. Tuy nhiên gần đây, các nhà nhân khẩu học và kinh tế Thái Lan nhận định rằng, đất nước của họ đã bỏ mất cơ hội cơ cấu dân số vàng vì đã không kịp thời sớm có chiến lược đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, mặc dù giai đoạn cơ cấu dân số vàng của Thái Lan mới trải qua được 15 năm và còn 20 năm nữa mới kết thúc (vào năm 2030).

Việt Nam và Indonesia được đánh giá là hai nước bắt đầu giai đoạn cơ cấu dân số vàng, thời gian này chỉ sẽ kéo dài khoảng 30 năm. Ở Việt Nam cũng như Phú Yên, vấn đề này đã được đề cập đến trong khoảng một vài năm gần đây. Để tận dụng được lợi thế cơ cấu dân số vàng, chắc chắn chúng ta sẽ phải sớm hoạch định những chiến lược nhằm có được nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng bộ với một số chính sách phát triển xã hội để tận dụng hiệu quả cơ hội này.

Chính sách dân số của Malaysia và Philippines có sự khác biệt đối với các nước khác trong khu vực nên giai đoạn cơ cấu dân số vàng của hai quốc gia này còn ở tương lai (khoảng 5-10 năm nữa). Tuy chưa được hưởng lợi từ vấn đề này nhưng họ sẽ có thời gian để xem xét các bài học từ các quốc gia khác để có sự chuẩn bị kỹ cho việc đón nhận cơ hội chuyển đổi nhân khẩu này.

Cơ hội cơ cấu dân số vàng chỉ đến một lần cho mỗi quốc gia và địa phương. Với những bài học kinh nghiệm của các quốc gia đi trước, Việt Nam cũng như Phú Yên cần sớm có chiến lược đầu tư nguồn nhân lực chất lượng cao để tận dụng cơ hội này phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và tỉnh nhà.

Thạc sĩ ĐỖ THỊ NHƯ MAI

Phó Chi Cục trưởng Chi Cục DS-KHHGĐ Phú Yên