Trưa hôm qua (19/8), giải thưởng Fields - được xem là giải “Nobel Toán học” - đã chính thức được Liên đoàn Toán học thế giới trao cho giáo sư Ngô Bảo Châu của Việt Nam. Ông là nhà Toán học đầu tiên của Việt Nam được trao giải này và Việt Nam là quốc gia thứ hai ở châu Á, sau Nhật Bản, có một nhân vật được vinh dự nhận giải thưởng Fields trong lịch sử 74 năm của giải thưởng này.

Tổng thống Ấn Độ trao giải thưởng Fields danh giá cho giáo sư Ngô Bảo Châu - Ảnh: T.T.O

 

Buổi lễ trao giải được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị quốc tế Hyderabad, TP Hyderabad, bang Andhra Pradesh (Ấn Độ) vào lúc 12 giờ 55 phút trưa 19/8. Theo tường thuật của các phóng viên Việt Nam tại đó, đích thân Tổng thống Ấn Độ Pratibha Patin đã trao giải thưởng Fields cho giáo sư Ngô Bảo Châu. Cùng nhận giải thưởng Fields với giáo sư Ngô Bảo Châu năm nay còn có 3 nhà toán học: Elon Indenstrauss (Israel), Stanislav Smirnov (nga) và Cedrie Villani (Pháp). Cả hội trường đã vang lên tiếng vỗ tay rào rạt khi các giải thưởng được trao.

Giải thưởng Fields do nhà toán học Canada John Charles Fields sáng lập lần đầu được trao vào năm 1936 và từ năm 1950 được trao đều đặn. Mục đích của giải thưởng là sự công nhận và hỗ trợ các nhà toán học trẻ đã có những đóng góp quan trọng cho toán học. Người ta thường ví giải thưởng Fields như là giải thưởng Nobel trong toán học, bởi theo di chúc của người sáng lập, giải thưởng Nobel không dành cho toán học. Thế nhưng giải thưởng Fields lại chỉ được trao cho những thiên tài toán học phát lộ sớm, vì điều kiện tiên quyết là chỉ trao cho những người không quá 40 tuổi vào năm trao giải. Cứ bốn năm một lần, giải thưởng được trao tại các kỳ hội nghị toán học thế giới và mỗi lần không quá bốn người được nhận. Tính bình quân, mỗi năm có tối đa một người được nhận giải thưởng. Trong 70 năm vừa qua (1936-2006), cả thế giới có tất cả 48 nhà toán học được trao giải thưởng Fields. Mới chỉ 10 nước vinh dự có công dân của mình đoạt giải thưởng Fields. Đó là: Mỹ, Pháp, Nga, Anh, Nhật, Phần Lan, Ý, Thụy Điển, Đức và Úc.

Đại hội của Liên đoàn Toán học thế giới 2010 (ICM 2010) diễn ra liên tục từ ngày 19 đến 27/8 với sự tham dự của hàng ngàn nhà toán học tên tuổi đến từ khắp thế giới với nhiều hoạt động chuyên môn ở các tiểu ban khác nhau. GS Châu là một trong 20 nhà toán học được mời trình bày báo cáo công trình khoa học và thành tựu nghiên cứu tại đại hội. Đồng thời ông cũng là một trong hai nhà khoa học dưới 40 tuổi được mời thuyết trình tại ICM 2010. Tâm sự với báo chí trước ngày lên đường dự ICM 2010, giáo sư Ngô Bảo Châu thổ lộ: “Việc được mời báo cáo tại hội nghị cũng được coi là một phần thưởng cao quý bởi được mời báo cáo tức là trong vòng bốn năm trở lại đây, công trình của người đó là một trong số những công trình có dấu ấn nhất trong chuyên ngành. Mỗi nhà toán học đều mong muốn được mời báo cáo ở hội nghị một lần”.

Giáo sư Ngô Bảo Châu là nhà toán học trẻ, 38 tuổi nhưng đã đạt được nhiều kết quả nghiên cứu toán học đặc biệt xuất sắc, được thế giới ca ngợi. Ông là học sinh Việt Nam đầu tiên giành hai huy chương vàng Olympic toán quốc tế năm 1988 (khi mới 16 tuổi) và 1989. Sau khi được Trường Đại học Paris 11 phong giáo sư năm 2004 khi 32 tuổi, một năm sau ông được Hội đồng chức danh giáo sư nhà nước phong đặc cách giáo sư Việt Nam theo đề nghị của Viện Toán học, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Cho đến nay, Ngô Bảo Châu là người trẻ nhất được phong giáo sư ở nước ta.

Giáo sư Ngô Bảo Châu - niềm tự hào của khoa học Việt Nam - Ảnh: T.T.O

 

Cũng trong năm 2004, Ngô Bảo Châu đã được trao giải thưởng toán học Clay danh giá. Sau khi chứng minh được “Bổ đề cơ bản”, một giả thuyết then chốt của chương trình Langlands, giáo sư Ngô Bảo Châu được trao giải thưởng Oberwolfach của Đức, giải thưởng của Viện Hàn lâm Pháp (năm 2007). Công trình của ông đã được tạp chí đại chúng có uy tín Time bình chọn là một trong mười phát minh khoa học tiêu biểu của năm 2009.

Chính công trình “Bổ đề cơ bản cho đại số Lie” đã góp phần đưa giáo sư Ngô Bảo Châu trở thành ứng cử viên và đoạt giải thưởng Fields. Ngô Bảo Châu cho biết: “Đó là một vấn đề cần được giải quyết từ 30 năm nay trong một bộ phận trung tâm của toán học hiện đại. Tất nhiên, đây là công trình nghiên cứu quan trọng nhất của cá nhân tôi”. Vị giáo sư trẻ nổi tiếng thế giới cũng cho biết: “Tôi bắt đầu làm khoa học thật sự khi làm luận án tiến sĩ năm 1993, nhưng được cộng đồng toán học công nhận thì phải đến năm 2004, lúc tôi được trao giải thưởng Clay. Trước đó tôi chỉ được biết đến như một nhà toán học có triển vọng giải các bài toán khó chứ tiếng tăm không vượt qua được chuyên ngành hẹp”.

KHƯƠNG NGUYÊN (tổng hợp)