Một đời tìm những hạt ngọc văn hóa dân gian, nhà nghiên cứu Ka Sô Liễng đã nghiêng mình vẫy chào bóng cây kơ nia, hòa vào đại ngàn miền Tây Phú Yên hùng vĩ.
 |
| Nhà nghiên cứu Ka Sô Liễng lúc sinh thời. Ảnh tư liệu |
Nhà nghiên cứu Ka Sô Liễng sinh năm 1936, tại Suối Cối (huyện Đồng Xuân). Mất cha trước khi chào đời, đến năm 10 tuổi thì mồ côi mẹ, ông sống với chị tại xã vùng cao Phước Tân (huyện Sơn Hòa).
Ông từng là lính trinh sát Trung đoàn 84 trong kháng chiến chống Pháp, tốt nghiệp Khoa Đạo diễn Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, được giữ lại làm giảng viên bộ môn Văn hóa quần chúng và Mỹ học. Ông vào chiến trường Khu 5 năm 1973, tham gia Đoàn Văn công tổng hợp Khu 5, từng đặt những viên gạch đầu tiên xây dựng Trường Văn hóa nghệ thuật Khu 5 ở Đăk Mi (Quảng Nam). Sau ngày đất nước thống nhất, ông trở về quê hương làm đạo diễn và Trưởng đoàn Dân ca kịch cải lương tỉnh Phú Khánh, trực tiếp dựng hơn 20 vở tuồng, trong số đó có nhiều vở tuồng được trao huy chương vàng như vở tuồng Trần Bình Trọng, Ba cha con, Rừng hận, Đôi mắt, Núi rừng thầm lặng, A năng, Hoa pơ lang... Sau ngày tái lập tỉnh, ông là Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin Phú Yên, có nhiều cống hiến đặc sắc.
Ka Sô Liễng - nhà nghiên cứu - già làng - nghệ nhân ưu tú đã để lại cho đời di sản văn hóa đồ sộ của các tộc người anh em bản địa trên vùng đất Phú Yên. Từ khi nghỉ hưu, ông như chim chơ rao tung cánh về rừng xưa núi cũ, xây ngôi nhà đơn sơ ở buôn Kiến Thiết, xã Ea Chà Rang (huyện Sơn Hòa). Ông sống giữa đại ngàn để sưu tầm, nghiên cứu sử thi Chăm, Ê Đê, Ba Na.
Hơn 20 năm cuối đời, ông cần mẫn lao động miệt mài, tâm huyết, để lại cho đời một gia tài di sản văn hóa đồ sộ, đạt tầm kỷ lục về sưu tầm nghiên cứu sử thi (trường ca) các dân tộc anh em trên địa bàn miền Tây Phú Yên (trong không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên - kiệt tác văn hóa phi vật thể của nhân loại): Xinh Chi Ôn (tập 1, tập 2), Tiếng cồng ông bà Hbialo, Chi Pơ Năm, Chi Đê, Chi Liêu, Tìm lại chị em Jong Uốt, Yang Hlak xấu bụng, Bia tơ lúi - Ka ly pu, Anh em Chi Plong...
Ông đóng góp xuất sắc vào kho tàng sử thi đồ sộ của đất nước, riêng sử thi Chi lơ Kôk phản ánh sinh động không gian sinh tồn văn hóa cồng chiêng miền Tây Phú Yên (trong không gian chung văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên) gắn với ba tộc người anh em bản địa.
Ngày 10/9 vừa qua, những hội viên kỳ cựu Hội Văn nghệ dân gian Phú Yên gồm các thầy Trần Sĩ Huệ, Nguyễn Đình Chúc, Phan Long Côn, anh Nguyễn Văn Hiền... và thế hệ con cháu đã đến thăm ông. Cách đây một tháng, Chủ tịch nước đến thăm ông tại nhà rất thắm tình, trang trọng.
Nhà nghiên cứu Ka Sô Liễng qua đời vào chiều 11/12 tại thôn Kiến Thiết, hưởng thọ 88 tuổi. Cung kính tiễn ông về với đại ngàn quê hương, trở thành một phần hồn cốt văn hóa quan trọng quê nhà và đất nước.
SONG BÌNH
