Mưa lất phất đi kèm những đợt gió đông giữa bầu trời trong xanh, không gian ráo hoảnh. Mặt trời như chơi trò trốn tìm suốt mấy hôm liền. Thời tiết thất thường, đang mưa chợt hửng nắng, đang nắng ráo vội vã kéo cơn mưa. Thỉnh thoảng mưa trong nắng.
Nội nói “Mưa mọc nấm!”. Ấy là những cây nấm mối - món quà vô giá mà mẹ thiên nhiên ban tặng mỗi năm một lần khi trời vào mùa mưa. Rồi nội nói với theo khi cha tôi chuẩn bị ra đồng “Thằng Hai ngó mấy chỗ năm ngoái thăm chừng nấm nghen!”.
Trời vẫn tiếp tục mưa từng đợt đến tận trưa. Con mực im lìm, lim dim đôi mắt, nghe kéo cửa, nó vẫy đuôi nhận ra ngay tiếng bước chân của cha. Cha về cùng bịch nấm mối trên tay nặng trĩu. Những tai nấm lúp búp trắng tinh còn thơm lựng mùi đất.
Nấm mối có kích thước nhỏ, trông như những chiếc dù. Thân nấm màu trắng ngả vàng, phần mũ nấm có màu nâu nhạt. Khác với những loài thực vật khác, nấm mối không có rễ, chỉ có thân nấm đâm sâu vào lòng đất. Vậy nên khi nhổ nấm phải thật cẩn thận và khéo léo, nếu không sẽ làm tai nấm dập nát hoặc gãy đôi, mất đi vị tinh túy.
Nấm mối không thể nuôi trồng vì chúng chỉ sinh sản tại những nơi có tổ mối đất sinh sống. Dường như đó cũng là lý do nó có tên nấm mối. Vào tháng 10 âm lịch, những đợt mưa làm lớp đất có độ ẩm ướt vừa đủ, loài mối đất tiết ra một chất men xung quanh tổ, kèm với những điều kiện thiên nhiên đủ đầy, nấm đua nhau xuyên mặt đất ngoi lên. Nấm xếp thành từng đám, người nhổ cứ lần theo mê mệt quên cả xung quanh. Càng nhổ, nấm như càng chui lên.
Mỗi mùa nấm đến, người dân quê tôi rủ nhau kiếm tìm trên các gò mối, bờ rào, rẫy cao. Có người mò mẫm cả đêm đến sáng, canh chừng nấm mọc để nhổ đúng lúc còn bum búp. Người ta nói đó là lúc nấm ngon nhất.
Nấm mối có vị ngọt thanh và chứa nhiều dưỡng chất, nhất là những tai nấm đầu mùa. Nấm mối có thể được chế biến thành nhiều món ngon khác nhau. Món bánh xèo nhân nấm mối thưởng thức ngay tại bếp lò hấp dẫn, món canh rau tập tàng thêm vài tai nấm hòa quyện bao vị ngọt lành. Còn có cả món nấm kho cùng đậu hũ và thịt xương khiến tôi khó lòng buông đũa. Hoặc có thể chỉ nấu độc nhất những tai nấm mối, nêm cùng những lát ớt cắt nhỏ. Giữa tiết trời lất phất mưa, cùng cái lạnh se buốt thịt da, chan miếng canh còn nóng hổi thơm mùi nấm mối hòa với vị cay cay của ớt rừng tự nhiên thấy ấm ran cả bụng.
Cha cẩn thận rửa sạch nấm rồi đặt trong chiếc rổ. Vì từ đất mẹ mọc lên nên từ đầu đến chân, tai nào cũng lấm lem đất cát. Trên bếp ấm giữa ngày đông, nội đã bắc sẵn nồi nước chuẩn bị cho một món ngon mà tôi thèm thuồng mong đợi.
LÊ TRƯƠNG THÚY DIỄM
