Núi Chóp Chài còn có tên là Nựu Sơn hay núi Cụ Rùa. Núi nổi lên ở đồng bằng và cách trung tâm TP Tuy Hòa khoảng 4km về phía tây bắc.

Cảnh quan kỳ thú

Trông xa núi Chóp Chài như chiếc nón lá úp xuống, hình dáng núi như cụ rùa khổng lồ đang bò về cửa sông Đà Diễn. Về phong thủy, núi như lá phổi xanh, là hòn non bộ khổng lồ che chắn nắng, gió tây bắc cho TP Tuy Hòa.

Núi Chóp Chài có độ cao 394m so với mực nước biển, với diện tích khoảng 530ha, có độ dốc trung bình 25 độ, ở độ cao trên 100m rất dốc, có những đoạn vách đá thẳng đứng hùng vĩ. Núi được bao quanh bởi 3 con đường lớn: Quốc lộ 1 (cả lộ tuyến), đại lộ Nguyễn Tất Thành và xã lộ 22. Dưới chân núi là khu phố Phước Hậu 1, Thanh Đức (phường 9); thôn Minh Đức, Ngọc Phong (xã Hòa Kiến) và thôn Phú Vang, Liên Trì 1, Liên Trì 2 (xã Bình Kiến). Dưới chân núi là ruộng vườn, thôn xóm trù phú, có từ thời Thành hoàng Lương Văn Chánh (năm 1611) di dân, lập ấp, hiện nay là những sơn thôn có cảnh quan khá đẹp.

Chóp Chài là ngọn núi trẻ, cách đây hàng triệu năm là cù lao của đồng bằng Tuy Hòa trước khi bồi tụ ra biển. Xung quanh chân núi, người dân đào ao, đào giếng đôi khi bắt gặp mỏ neo, đoạn dây cáp dùng cho tàu thuyền đi biển. Theo kỹ sư địa chất Nguyễn Văn Đức, nguyên Trưởng đoàn Địa chất 703 Tuy Hòa, núi Chóp Chài có cấu tạo địa chất khá phức tạp, phần lớn diện tích núi là đá riôlit, ryodacit; ở chân núi phía đông bắc có đá granit; trên đỉnh núi có đá thạch anh và ở phía tây bắc có đá bazan xen kẹp diatomit.

Núi có nhiều loài cây quý hiếm như trắc, bằng lăng, thị…, có nhiều cây to, trên 100 năm tuổi; nhiều cò trắng, dơi, bướm… cư trú, di trú theo mùa. Tại chân núi có khu nhà ở của người dân với tường rào, giếng nước, lối đi được xếp khan bằng đá; có nhiều làng nghề truyền thống như đan đát, trồng hoa, cây cảnh. Nơi đây còn có 4 ngôi chùa cổ là Hòa Sơn, Bảo Lâm, Khánh Sơn, Minh Sơn (chùa Hang). Đây là những không gian tĩnh lặng, không gian tâm linh ở ngoại thành Tuy Hòa, hàng ngày có khá nhiều du khách, người dân tới đây thăm viếng và tụng niệm. Đặc biệt, đây còn là địa chỉ đỏ của cách mạng, cái nôi của cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm.

Tiềm năng du lịch

Nếu bảo tồn, chọn lọc, hỗ trợ phát triển thì vùng quanh chân núi Chóp Chài, mỗi sơn thôn có tính độc đáo riêng, cùng với những ngôi chùa cổ hiện có, các di tích lịch sử đan xen là nơi tham quan du lịch độc đáo.

Đối với nghề nông nghiệp lúa nước truyền thống, các hoạt động trên thửa ruộng dưới chân núi như cày bừa, gieo sạ, chăm sóc, thu hoạch… là những bức tranh nghệ thuật. Với nông nghiệp đô thị, ở khu phố Phước Hậu có những vườn hoa, cây cảnh khá đẹp. Tại thôn Minh Đức, Ngọc Phong có nghề truyền thống đan đát, trong tương lai khi phát triển sẽ là làng văn hóa du lịch tre. Ngay từ bây giờ có kế hoạch bảo tồn, phát triển hệ sinh thái tre, trúc thành vùng rộng lớn.

Hệ sinh thái rừng tự nhiên trên cao được bảo tồn nghiêm ngặt, không chặt phá cây rừng, không khai phá đất đá vì dễ dẫn đến sạt lở núi. Bảo vệ các vườn động vật tự nhiên như cò, dơi, bướm, động vật hoang dã khác. Tại khu vực chùa Khánh Sơn và chùa Hang hiện nay còn có những đàn khỉ khá đông đang cần được bảo tồn.

Tính độc đáo của hệ sinh thái núi Chóp Chài là phải duy trì được giống nòi động, thực vật đang có và phát triển hàng năm; tăng cường độ che phủ cây xanh của núi rừng, tuyên truyền người dân có ý thức bảo vệ thảm thực vật và động vật phục vụ cho du lịch, một ngành kinh tế mũi nhọn của đô thị.

Các ngành chức năng cần có kế hoạch khảo sát, quy hoạch đầu tư bê tông hóa các đường trong thôn xung quanh núi, đường đi lên hang động, nơi làm việc của cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ; khai thác tham quan nơi giải thoát luật sư Nguyễn Hữu Thọ (nghĩa trang người Hoa). Hình thành các tuyến du lịch như tham quan các làng nghề, làng hoa, thăm viếng các chùa, di tích lịch sử cách mạng quanh núi; đặc biệt là tham quan đỉnh núi Chóp Chài bằng ô tô điện.

Lên đỉnh núi Chóp Chài, nhiều người sẽ thấy thú vị khi với được mây bay, ngắm biển Đông dát bạc trong nắng sớm, ruộng đồng, làng mạc Tuy Hòa thẳng cánh cò bay. TP Tuy Hòa như bức tranh đa sắc đang lớn lên từng ngày. Nơi đây sẽ sớm trở thành điểm đến hấp dẫn không thua kém gành Đá Đĩa hay đỉnh núi Đá Bia.

KTS HOÀNG XUÂN THƯỞNG