Đối với người Việt Nam, thờ cúng tổ tiên là một tín ngưỡng thể hiện rõ đạo lý uống nước nhớ nguồn, sự hiếu thuận, lòng biết ơn của con cháu đối với cội nguồn, tổ tiên. Từ đầu năm Quý Mão đến nay, nhiều họ tộc trong tỉnh đã tổ chức giỗ họ cùng các hoạt động mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp.

Con cháu thành viên Đào tộc Tây Phú Phú Yên tề tựu về nhà thờ họ trong ngày giỗ lề. Ảnh: THANH LÊ

Ở Phú Yên, tập tục cúng giỗ các vị cao tiên thủy tổ được nhiều tộc họ duy trì xưa nay. Dù quy mô, hình thức tổ chức mỗi tộc họ có khác nhau nhưng đều chung mục đích là để con cháu nhớ về cội nguồn, tri ân công ơn tổ tiên, cố kết dòng họ, gắn chặt tình thân. Nhân ngày giỗ hàng năm, các họ tộc làm lại tông đồ, gia phả, bổ sung phú ý, điều chỉnh tộc ước...

Thể hiện lòng tri ân với các bậc tổ tiên

Về khu phố Uất Lâm, phường Hòa Hiệp Bắc (TX Đông Hòa) để tìm hiểu về ngày giỗ họ của tộc họ Võ, chúng tôi được biết lễ giỗ của dòng họ này được duy trì từ xưa nay. Ông Võ Tấn Hiền (71 tuổi), Trưởng tộc họ Võ cho biết ngày giỗ họ được tổ chức hàng năm nhằm tưởng nhớ ngày mất của ông cao tổ họ Võ. Sinh thời, ông là con rể của vị tiền hiền có công khai hoang lập ấp Uất Lâm (khu phố Uất Lâm ngày nay) dưới đời vua Minh Mạng. Ông Hiền là hậu duệ đời thứ sáu của tộc họ Võ được bầu làm trưởng tộc họ, lo việc của họ tộc, trong đó có việc cúng giỗ họ hàng năm.

Giỗ họ tổ chức tại nhà thờ họ được xây dựng trên khoảnh đất do tổ tiên để lại, kinh phí xây dựng từ nguồn vận động và ngày công đóng góp của con cháu trong họ tộc. Việc cúng giỗ của họ Võ theo nghi thức truyền thống, các cụ cao niên chủ trì nghi lễ, con cháu dâng hương khấn vái, bày tỏ lòng thành kính, tưởng nhớ công đức của tổ tiên. “Ngày giỗ họ là ngày tri ân công đức của tổ tiên và cũng là dịp để giáo dục truyền thống của dòng tộc, nhắc nhở con cháu đoàn kết, giúp đỡ nhau và dù ở đâu, làm gì phải luôn ý thức về cội nguồn, tổ tiên”, ông Hiền nhấn mạnh.

Đã thành thông lệ hàng năm, đầu tháng 2 âm lịch, Đào tộc Tây Phú Phú Yên tổ chức giỗ ông tiên thủy tổ và giỗ lề tại nhà thờ họ, ở thôn Mỹ Thành, xã Hòa Thắng (huyện Phú Hòa). Năm nay, theo tộc ước, Đào tộc Tây Phú Phú Yên tổ chức lễ cầu an cúng hoàn nguyện 30 năm nhằm cầu cho con cháu họ Đào luôn được mạnh khỏe, phước lộc bình an, tạo sự đoàn kết các thế hệ họ Đào ở khắp mọi nơi và giáo dục truyền thống dòng họ cho con cháu. Ông Đào Văn Nguyên (73 tuổi), Quyền Trưởng Đào tộc Tây Phú Phú Yên cho biết, lễ đại đàn trai chay cầu an năm nay được thực hiện theo di nguyện của tổ tiên. Theo định kỳ thường lệ, cứ 15 năm tiến hành cúng trung đàn, 30 năm tổ chức cúng đại đàn trai chay. Kỳ tổ chức lễ cúng đại đàn trai chay đầu tiên là năm 1932.

Ban tổ chức Đào tộc Tây Phú Phú Yên tặng 24 suất quà cho con cháu trong tộc họ có hoàn cảnh khó khăn (mỗi suất trị giá 1,3 triệu đồng) trong ngày cầu an cúng hoàn nguyện 30 năm. Ảnh: THANH LÊ

Ông Nguyên cho biết, tộc phả họ Đào ghi lại, đầu thế kỷ XVIII, tiên tổ họ Đào từ Bình Định vào Phú Yên lập cơ nghiệp theo dòng Nam tiến của lịch sử dân tộc. Tộc Đào Tây Phú là một trong ba tộc Đào có cùng nguồn gốc ở Phú Yên, đến nay đã trải qua 320 năm với 14 thế hệ, hiện có hơn 8.000 nhân khẩu, sinh sống ở khắp mọi nơi. “Chúng tôi tự hào về nguồn cội vì họ Đào là một trong những dòng họ xuất hiện sớm trong lịch sử Việt Nam. Các thời kỳ lịch sử của đất nước đã xuất hiện những hiền tài mang họ Đào, nổi tiếng với tiết tháo, sự bản lĩnh, tấm lòng trung quân ái quốc như Đào Cam Mộc, Đào Duy Từ, Đào Duy Anh... Ở bất cứ nơi đâu, người họ Đào cũng đều có công lớn trong việc khai khẩn ruộng vườn, lập xóm, lập làng; cần cù lao động, tích lũy tương lai, dạy dỗ con cháu lễ nghĩa, rèn đức, luyện tài để góp phần xây dựng quê hương, đất nước”, ông Nguyên tự hào và cho biết nhân dịp giỗ họ, con cháu có dịp đoàn tụ, bày tỏ lòng thành kính, biết ơn với tổ tiên và tự hào với truyền thống của họ tộc.

Tại khu phố Lê Duẩn, phường 6 (TP Tuy Hòa), những ngày này tộc họ Trần cũng bắt đầu chuẩn bị cho ngày giỗ họ hàng năm vào tháng 3 âm lịch. Ông Trần Kim Hoa (73 tuổi), người giữ trọng trách là phó tộc họ Trần cho biết, ngày giỗ họ Trần được duy trì từ mấy mươi năm qua. Cao tổ của tộc họ di dân đến làng chài ở Tuy Hòa lập nghiệp, tính đến nay đã hơn 5 đời con cháu, gắn bó với nghề biển. Nhờ duy trì truyền thống giỗ họ hàng năm mà anh em, con cháu trong dòng họ biết tình thân, từ đó đoàn kết, yêu thương, trao truyền kinh nghiệm nghề biển, cũng như giúp đỡ nhau trong cuộc sống. “Sống nghề biển, chúng tôi càng phải tương trợ nhau để vượt qua sóng gió, bảo vệ nhau khi đánh bắt trên biển, vì thế đoàn kết trong dòng tộc có ý nghĩa rất lớn”, ông Hoa nói.

Trưởng tộc họ và các cụ cao niên họ Võ (khu phố Uất Lâm) thành tâm tri ân tổ tiên trong ngày giỗ họ. Ảnh: THANH LÊ

Tôn kính người già, khích lệ lớp trẻ

Lễ cúng giỗ họ còn làm nền tảng cho nhiều thế hệ con cháu gìn giữ truyền thống tốt đẹp, xem trọng mối quan hệ thân tộc. Lễ giỗ cũng được xem như dịp sinh hoạt văn hóa của họ tộc để vận động các thành viên trong dòng họ chăm lo giáo dục, nuôi dạy con cái, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, góp sức xây dựng quê hương, đất nước. Tại lễ giỗ họ, các họ tộc thường kết hợp chúc thọ các cụ trong họ và tổ chức bàn khen thưởng cho con cháu trong dòng tộc học hành giỏi giang, đỗ đạt.

Nhân dịp về dự giỗ họ Võ ở Uất Lâm, ông Võ Hùng Triều, đại diện Hội đồng Dòng họ Vũ - Võ tỉnh Phú Yên đã trao bằng mừng đại thọ cho các cụ trong tộc họ có tuổi đời từ 80 trở lên. Ông Triều cho biết việc trao mừng thọ cho các cụ cao niên thể hiện sự quan tâm, tôn kính và động viên các cụ sống vui, sống khỏe, sống có ích, làm gương sáng cho con cháu noi theo. Tộc họ Võ ở Uất Lâm cũng tổ chức khen thưởng cho học sinh họ Võ vào ngày giỗ họ này.

Một số tộc họ quy định việc tổ chức khen thưởng, khích lệ tinh thần hiếu học của con cháu được tổ chức vào dịp khác, nhưng sẽ lên kế hoạch và bàn bạc kỹ lưỡng trong ngày giỗ họ. Ông Trần Kim Hoa cho biết, tộc họ Trần (phường 6 TP Tuy Hòa) tổ chức tuyên dương gương hiếu học trong dịp lễ dâng hương báo công với tổ tiên. “Nhân ngày giỗ họ, chúng tôi bàn tính kỹ việc huy động và sử dụng quỹ khuyến học khuyến tài để khen thưởng, khích lệ con cháu nỗ lực học hành vươn lên trong cuộc sống. Họ tộc mong muốn con cháu mai này sắm được tàu to, hiện đại, phát triển nghề biển cho lớn mạnh, hỗ trợ khoa học kỹ thuật cho ngư dân bớt vất vả với nghề này”, ông Hoa nói.

Còn theo tộc ước của Đào tộc Tây Phú thì thời điểm tổ chức phát thưởng khuyến học ấn định vào cuối thu hàng năm. Họ tộc thành lập ban khuyến học và xây dựng quỹ cách đây 22 năm, đã tổ chức khen thưởng hơn 3.000 suất với tổng số tiền trên 300 triệu đồng. Ngoài ra hàng năm, họ tộc này còn dùng quỹ khuyến học để giúp đỡ, tiếp bước đến trường cho hàng chục học sinh là con cháu của họ tộc có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. 

THANH LÊ