Tuổi thọ là ước mong lớn của con người, do đó già hóa dân số là thành quả của sự phát triển kinh tế - xã hội. Làm thế nào để già hóa là thành tựu đúng nghĩa, chứ không phải là gánh nặng? Các chuyên gia cho rằng, cần có nhiều giải pháp, trong đó phải có sự trợ giúp của Nhà nước thì mới giải quyết được.

CHỦ ĐỘNG ỨNG PHÓ

Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất ở châu Á. Theo số liệu điều tra dân số và điều tra biến động dân số, dân số đang già đi một cách nhanh chóng và Việt Nam chính thức bước vào thời kỳ già hóa từ năm 2011. Năm 2014, tỉlệ này đã tăng lên 10,5%. Thời kỳ để Việt Nam chuyển giao từ già hóa dân số sang dân số già ngắn hơn nhiều so với các quốc gia khác.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến, thời kỳ già hóa đem lại những tiềm năng bao gồm cơ hội đầu tư, tăng cường chất lượng lao động và kiến thức, đem lại các lợi ích kinh tế. Nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức to lớn đòi hỏi phải có những phương thức tiếp cận mới trong chăm sóc sức khỏe, tuổi nghỉ hưu, lương hưu, thay đổi sự tương tác trong xã hội và mối quan hệ liên thế hệ.

Để giữ vững, ổn định quy mô dân số, thích ứng với già hóa dân số, theo Tổng cục DS-KHHGĐ, cần đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Toàn xã hội chăm sóc, phát huy vai trò người cao tuổi”, tăng ngân sách cho Chương trình mục tiêu quốc gia DS-KHHGĐ. Điều đó đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách cần có tầm nhìn chiến lược nhằm xây dựng các chính sách an sinh xã hội phù hợp với các chuyển đổi về cơ cấu dân số nước ta.

Việt Nam khó có đủ điều kiện áp dụng mô hình chăm sóc người cao tuổi (NCT) như ở các nước phát triển (trung tâm, cơ sở chăm sóc và phụng dưỡng người già tập trung) vì hạn chế về thu nhập và tỉ lệ người tham gia BHYT quá thấp (30% ở đô thị và 15% ở nông thôn). Trong điều kiện kinh tế khó khăn, việc áp dụng mô hình chăm sóc sức khỏe NCT tại cộng đồng là phù hợp với phương châm xã hội hóa như: Y tế dự phòng, chi phí thấp, phục vụ cho đa số NCT, có thể ở cả vùng nông thôn.

Thứ trưởng Nguyễn Viết Tiến khẳng định, để giải quyết những thách thức và tận dụng các cơ hội của thời kỳ già hóa dân số, chúng ta cần phải có nhiều nỗ lực hơn nữa trong việc nâng cao nhận thức về vấn đề già hóa dân số, đảm bảo đưa vấn đề già hóa và nhu cầu của NCT vào tất cả các chương trình và chính sách phát triển quốc gia, đặc biệt là các chính sách, chương trình về an sinh xã hội.

NGƯỜI CAO TUỔI LÀ TÀI SẢN

Ứng phó với một xã hội già hóa, hiện có nhiều mô hình chăm sóc NCT tại cộng đồng do Nhà nước và nhiều tổ chức, cá nhân thực hiện. Tuy nhiên, những mô hình này vẫn còn nhiều thách thức do nguồn kinh phí hạn hẹp, cơ sở hạ tầng còn rất hạn chế; nguồn nhân lực chưa ổn định và đáp ứng nhu cầu chăm sóc, đặc biệt là việc chăm sóc vẫn còn mang tính chất tự nguyện và chưa được lồng ghép trong các hoạt động chung ở cộng đồng. Riêng Tổng cục DS-KHHGĐ đã xây dựng các mô hình chăm sóc toàn diện NCT dựa vào cộng đồng. Mô hình này đã triển khai hơn 5 năm qua, được người dân hưởng ứng và thu được nhiều kết quả khả quan.

PGS-TS Giang Thanh Long, Viện trưởng Viện Chính sách công và quản lý (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, cần chuyển quan niệm “NCT là gánh nặng” thành “NCT là tài sản” thì mới có những chính sách, chương trình phù hợp với nhu cầu được chăm sóc, phát huy vai trò của NCT.

Bên cạnh đó, theo GS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội (Đại học Kinh tế Quốc dân), việc đầu tư cho y tế, giáo dục, sự tham gia và công việc ổn định cho thanh niên cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết các nhu cầu của thế hệ NCT trong tương lai. “Nếu bạn đang là người trẻ thì hãy chủ động chuẩn bị cho giai đoạn “già” của mình bằng cách lao động làm giàu, tích lũy cho tuổi già, còn nếu như đã già rồi thì lúc này không còn gọi là “già hóa chủ động” được nữa”, GS Cử nói.

TUYẾT TRẦN (tổng hợp)