Chiến tranh đã qua đi, nhưng những đau thương mất mát do chiến tranh để lại thì không gì bù đắp được. Hàng năm, cứ đến ngày 27/7, chúng ta luôn tưởng nhớ những người đã hy sinh vì Tổ quốc bằng lòng biết ơn, sự kính trọng lớn lao. Đến với Mẹ Việt Nam anh hùng (VNAH) Võ Thị Rìa ở xã Hòa Tân Tây, huyện Tây Hòa, chúng tôi cảm nhận rõ hơn sự thiêng liêng ấy.

Lãnh đạo ban, ngành của tỉnh thăm hỏi, tặng quà mẹ Rìa - Ảnh: K.CHI

Đã ở tuổi 85, Mẹ VNAH Võ Thị Rìa dẫu đau yếu liên miên, vẫn cứ hướng về nơi ấy theo cách riêng của mình. Nơi mà cả người chồng của mẹ là Trần Ấn và 2 con trai là Trần Hiếu và Trần Văn Lánh đều hy sinh trong 3 thời điểm khác nhau. Xã Hòa Tân Tây, huyện Tây Hòa, dường như là chốn thiêng liêng đi về của chồng con mẹ. Và làm sao mà không nhớ, không thiết thân với quê mình khi đây cũng là nơi mẹ làm cơ sở nuôi và che giấu lực lượng cách mạng.

Thế là cứ vào tháng 7, dù đang ở cùng con gái tại phường Phú Lâm, TP Tuy Hòa, mẹ Rìa lại mong muốn về quê. Nay mẹ yếu lắm, chẳng thể ngồi lâu, đi phải có người dìu. Vì thế, mẹ về quê phải có người cùng đi để tiện chăm sóc. Mẹ cũng không nỡ sống xa người con gái út bị tâm thần vì bấn loạn lúc bị địch bắt cùng mẹ. Những ngày này, mẹ Rìa nhớ lắm nhưng chỉ có thể thắp nhang, lau chùi các Bằng Tổ quốc ghi công của chồng con.

Trên bàn thờ chỉ có các Bằng Tổ quốc ghi công, vì nhà của mẹ cùng toàn bộ giấy tờ, hình ảnh đều đã bị địch đốt phá. Mẹ dường như đã không còn nước mắt khóc nhớ chồng, nhớ con. Người ta còn nhìn hình ảnh để vơi đi phần nào nỗi nhớ, còn mẹ Rìa thì niềm an ủi giản đơn ấy cũng chẳng còn. Cái nhìn xa xăm của mẹ thật lạ, thỉnh thoảng lại ánh lên niềm mong đợi. Mẹ VNAH Võ Thị Rìa xúc động nói: “Mấy ngày này, tôi nhớ chồng, nhớ con lắm. Nhưng chỉ thắp nhang cho chồng con thôi, muốn ra nghĩa trang thăm mà đi không được. Nay tôi bệnh, mệt lắm, không đi nổi”.

Là con gái của mẹ Rìa, chị Trần Thị Xanh từng thoát ly năm 13 tuổi, bây giờ vẫn nhớ như in những ngày gian khổ mà oai hùng. Ngày ấy, từ cụ ông tóc bạc cho đến bé thơ 7, 8 tuổi như chị cũng trào dâng nỗi căm hờn bọn giặc cướp nước. Chị thường nhắc lại chuyện theo mẹ đi rải truyền đơn, cắm chông và xóa hình cờ địch, vẽ lại cờ của ta. Trong cuộc chiến đấu vì độc lập, tự do, nhiều chiến sĩ đồng bào ta đã bị thương, có người đã vĩnh viễn nằm lại chiến trường; nhiều gia đình cùng một lúc mất đi cả chồng và các con như trường hợp của nhà mẹ Rìa. Gác lại nỗi đau mất cha, mất các anh, chị Trần Thị Xanh bày tỏ nỗi đau mất đồng đội: “Hồi đó, chẳng ai sợ chết., cứ xông lên, có người ở lại, có người nằm xuống, số còn lại vẫn tiếp tục tiến lên. Nhưng mà nghĩ thương quá, họ hy sinh trẻ quá, chỉ mới mười tám, đôi mươi. Mình thì may mắn sống, hưởng được hạnh phúc của hòa bình. Những ngày này, tôi rất nhớ đồng đội mình”.

Không thể nói hết những thiệt thòi, mất mát, nỗi buồn nhớ của những người còn sống khi người thân mất đi. Nhưng cũng chính bằng lòng tiếc thương vô hạn ấy, người sống tự nói với lòng mình là hãy sống sao cho xứng với người đã khuất. Và rồi đã như thành truyền thống, nhân dân ta đều hướng về các gia đình liệt sĩ, thương binh. Ngày 27/7 hàng năm là ngày lễ tri ân những người có công với nước, ngày mà những người còn sống mãi mãi không được quên. Thương binh Nguyễn Ngọc Xuân, con rể của Mẹ VNAH Võ Thị Rìa, bày tỏ: “Tôi luôn tưởng nhớ những người đồng đội đã hy sinh, luôn biết ơn họ và tất cả những người đã có công với đất nước. Tôi nhớ họ thì thắp nén nhang hay đôi khi chỉ là tấm lòng mà nhớ mãi. Bản thân nguyện làm sao khi còn sống phải sống xứng đáng với các anh”.

Hàng năm, Ngày thương binh liệt sĩ 27/7 đã trở thành ngày toàn dân tưởng nhớ, tri ân những người có công với nước.

HOÀNG THY