Mặn mà nước mắm Tiên Châu

Khoai lang Bàu Súng, Sông Cầu dừa tươi

Thôn Tiên Châu là vùng 2 thuộc xã An Ninh Tây huyện Tuy An. Đến thôn bằng hai ngả: Từ phía nam cầu Ngân Sơn đi về hướng đông, qua cầu Hàng Dao rồi thôn Hội Tín xã An Thạch, đến vùng 3 xã An Ninh rẽ tay trái là gặp chợ Tiên Châu. Đi thêm một đoạn độ 300m và rẽ tay trái đến trụ sở thôn Tiên Châu. Hoặc từ miễu Ông Cọp theo hướng đông qua cầu Bình Bá, đi hết thôn Bình Thạnh là đến Tiên Châu. Thời Phong Kiến, Tiên Châu là làng lớn nhất trong 4 làng thuộc tỉnh Phú Yên, lại là cửa biển của vùng vịnh Xuân Đài, cửa ngõ quan trọng nhất của tỉnh Phú Yên trong những năm cuối thế kỷ 19.

Chiều An Ninh Tây - Ảnh: Dương Thanh Xuân

Thôn Tiên Châu nằm phía bắc xã An Ninh, phía đông giáp sông Con, phía tây giáp thôn Bình Thạnh, phía nam giáp đồng ruộng, phía bắc sông Con thuộc nhánh sông Cái chảy ra vũng Xuân Đài. Tiên Châu nằm dọc theo hướng đông – tây dài khoảng cây số, đất hẹp người đông, nhà liền nhà chen nhau, không có vườn trồng rau và cây ăn quả.

Thôn có ba xóm: Xóm cuối phía đông là bến cá, dân đánh bắt giã cào, xóm chợ làm nghề muối mắm, buôn bán, nuôi tôm, cũng có một số hộ theo nghề nông. Xóm trên cùng dân làm nông, một số ít nuôi tôm.

Chợ Tiên Châu nằm ở xóm giữa, trên một khu đất quá hẹp, nhà dân bao bọc. Ngôi lều lợp ngói, mỗi tháng họp 9 phiên, thu hút dân quanh vùng thuộc xã An Ninh Đông và An Ninh Tây. Ngày thường họp buổi sáng chỉ dân trong thôn mà thôi. Hàng hóa chủ yếu là thực phẩm, bách hóa và một ít thổ sản.

Một nhánh sông Cái chảy ra vịnh Xuân Đài, khi đến thôn Bình Thạnh ôm lấy thôn Tiên Châu rồi chạy ra vịnh bằng cửa Tiên Châu, giữa vịnh Xuân Đài và sông Con giáp thôn Tiên Châu là bãi cát rộng. Từ bờ sông phía Tiên Châu ngó ra, ta chỉ thấy bãi cát vàng trải dài mênh mông:

Tiên Châu có bãi cát vàng

Có cầu Vạn Củi, có hàng dừa xanh

Từ trụ sở thôn Tiên Châu có con đường chạy qua mương lớn xuống cánh đồng, có chiếc cầu qua lại mang tên Vạn Củi, có lẽ vì phía cầu bên nam dân làm nghề củi. Cuối xóm Bến Cá có khu vườn trồng dừa, ước khoảng một mẫu, và dọc theo bìa thôn cũng có hàng dừa soi bóng xuống con mương. Xóm giữa Tiên Châu chuyên nghề muối mắm. Nước mắm của nơi này thơm ngon tiêu thụ khắp nơi. Ngày nay truyền thống vẫn còn, song biển thường mất mùa cá cơm, cá nục, nên nghề muối mắm cũng bị ảnh hưởng lây. Dân chúng dần dần chuyển sang nghề khác. Một số hộ vừa muối cá vừa làm nông hoặc mua bán. Nước mắm sản xuất chỉ dùng trong thôn và các xã lân cận, không còn đưa đi các vùng xa.

NGUYỄN ĐÌNH CHÚC